Koordynator tematyczny EPALE ds. umiejętności życiowych, David Mallows, zastanawia się nad znaczeniem i procesem cyfryzacji dorosłych.

Jeśli sprawdzimy na EPALE zakładkę E-learning, trafimy na przemyślenia związane z nowatorskimi i ekscytującymi sposobami uczenia się online, na komputerze lub urządzeniu mobilnym, a nawet przez narzędzia wprowadzające nas do rzeczywistości wirtualnej. Toczą się tam dyskusje na temat ich wpływu na proces uczenia się, prezentowane są materiały interaktywne, a nowy świat technologii staje się trochę bliższy.

Przepaść cyfrowa

Oprócz skupienia się na nowych możliwościach, powinniśmy również poświęcić czas na zastanowienie się, czy technologia cyfrowa ułatwi dostęp do procesu uczenia się dorosłym, którzy zostali wykluczeni z edukacji czy też nie wzniesie nowych, jeszcze bardziej zniechęcających barier. Od wielu lat mówi się o przepaści cyfrowej – pojawiają się obawy, że coraz powszechniejsze wykorzystywanie komputerów jako narzędzia do komunikacji, handlu, zaangażowania obywatelskiego i oczywiście nauki, może prowadzić do większej i być może bardziej znaczącej nierówności w niektórych grupach w społeczeństwie.

W związku z tym, że świat online coraz bardziej wkracza w świat rzeczywisty, powinniśmy zwrócić szczególną uwagę na integrację cyfrową – dbając o to, aby każdy członek społeczeństwa był w stanie korzystać z cyfrowego  bogactwa świata.

Włączenie cyfrowe

Możemy myśleć o włączeniu cyfrowym pod względem dostępu do sprzętu. Wiemy, że istnieją silne powiązania między wykorzystaniem narzędzi cyfrowych a różnymi wskaźnikami gospodarczymi i społecznymi. Prowadzi to do pewnych grup dorosłych, które pozostają w tyle. Często takim osobom brakuje po prostu niezbędnego sprzętu. Jeśli nie masz komputera w domu lub w pracy (lub w kieszeni), dostęp do stron internetowych instytucji państwowych,  ubieganie się o zwrot kosztów anulowanego biletu kolejowego, zakupy online, udostępnianie filmów o kotach na Facebooku lub logowanie się na Platformie EPALE jest znacznie trudniejsze. A gdy dorośli nie mają dostępu do sprzętu, częściej nie mają umiejętności informatycznych. Jest to słusznie bardzo istotna kwestia dla decydentów. Jednak,     

zanim pospieszą się z kosztownymi inwestycjami w sprzęt i podstawowe kursy z zakresu umiejętności informatycznych, dobrze byłoby zastanowić się, co tak naprawdę może wpłynąć na uznanie, że ktoś przekroczył granicę cyfrową i dołączył do tych, którzy są (rozsądnie) aktywni w Internecie.

Brałem udział w wielu takich inicjatywach i widziałem z pierwszej ręki, że do cyfrowego włączenia potrzeba więcej niż tylko komputera i niektórych umiejętności posługiwania się myszką. Oprócz dostępu do sprzętu i umiejętności korzystania z niego, musimy również zrozumieć różnego rodzaju motywacje, które stoją za chęcią uczenia się  nowych technologii. Wyobraźmy sobie ten proces jako podróż i ścieżkę, przez którą będzie musi osoba dorosła. Profesor Steve Reder z Portland State University zaproponował czteroetapową ścieżkę włączenia cyfrowego, która moim zdaniem może być niezwykle pomocna, gdy staramy się sprostać temu wyzwaniu.

4-etapowa ścieżka włączenia cyfrowego

• Ci, którzy nigdy nie korzystali z komputera, są na pierwszym etapie: cyfrowy dostęp.

• Kiedy ludzie mają dostęp do komputera, przechodzą do drugiego etapu: „otwartość” na cyfrowy świat.

Tutaj muszą zdecydować, czy rzeczywiście chcą używać komputera i w jakim celu. Nie ma sensu zapewniać dorosłym dostępu do sprzętu, jeśli nie mają ochoty go używać. Prawdopodobnie wszyscy mamy w rodzinie jakąś starszą osobę, która dostała laptopa lub iPada w oczekiwaniu, że zacznie wysyłać wiadomości e-mail, a nie listy lub pozostanie w kontakcie przez Skype, a nie przez telefon stacjonarny. Zamiast tego, drogi gadżet kurzy się w kącie mimo intensywnego szkolenia przez młodsze pokolenie. Inni z kolei szybko dostrzegają korzyści i kiedy „otworzą się” na cyfrowy świat następny krok -uczenie się jak korzystać z technologii, staje się o wiele istotniejszy.

• Kolejny etap Reder nazywa etapem cyfrowej gotowości.

Ci, którzy jeszcze nie są "gotowi" na korzystanie z technologii, będą musieli się więcej uczyć, ale gdy już są „otwarci” na technologię cyfrową, znacznie łatwiej odniosą sukces.

• Kiedy opanują umiejętności wystarczające do zrobienia tego, czego potrzebują, można założyć, że są "gotowe cyfrowo" i przechodzą do ostatniego etapu: alfabetyzacja cyfrowa. Aby osiągnąć cel muszą systematycznie rozwijać biegłość w posługiwaniu się narzędziami cyfrowymi.

Każdy etap ścieżki ma swoją własną barierę, którą trzeba pokonać. W przypadku dostępu cyfrowego barierą jest brak sprzętu lub łącza szerokopasmowego; na etapie „otwartości” na cyfrowy świat - brak pewności siebie lub w ogóle brak chęci korzystania z komputerów; na etapie „gotowości cyfrowej” barierą są podstawowe umiejętności informatyczne; a na etapie „cyfrowej alfabetyzacji” barierą jest niekończący się rozwój technologii cyfrowych i wciąż nowe aplikacje.

Postępy i pozycjonowanie na ścieżce włączenia cyfrowego nie zawsze przebiega liniowo, jak sugeruje diagram. Chociaż „otwartość” na daną technologię może wynikać lub częściowo zależeć od posiadania wystarczającej „gotowości” do jej użycia. Jak twierdzi prof. Reder, on sam nie jest „otwarty” na gry komputerowe, mimo że posiada umiejętności obsługi komputera i teoretycznie ma ku temu podstawy.

Projektowanie programów włączenia cyfrowego

Jaką wartość dla decydentów ma ścieżka włączenia cyfrowego Reder’a? Przede wszystkim nie powinniśmy zapominać, że motywacja dorosłych do nauki jest wewnętrzna. Programy mające na celu "wyposażenie" dorosłych w umiejętności informatyczne (włączenie cyfrowe) powinny również uświadamiać dorosłym, w jaki sposób korzystanie z narzędzi cyfrowych może poprawić ich życie i wspierać ich w realizacji celów. Jeśli dorośli nie są otwarci na cyfrowy świat, to żadne szkolenie z zakresu umiejętności IT nie zachęci ich do podjęcia aktywności w sieci.

Graciela Sbertoli ze Skills Norway, Zoltan Varkonyi z Progress Consult na Węgrzech i Caecilia Maerk z SVEB, Swiss Federation of Adult Learning, wszyscy członkowie European Basic Skills Network, omawiają, w jaki sposób realizuje się włączenie cyfrowe w Norwegii, Węgry i Szwajcaria.

David Mallows od 30 lat zajmuje się edukacją dorosłych jako nauczyciel, szkoleniowiec, menedżer i badacz. Był Dyrektorem Działu Badań w Krajowym Centrum Badań i Rozwoju (NRDC) na rzecz alfabetyzacji dorosłych w UCL Institute of Education w Londynie, a obecnie jest przedstawicielem Europejskiej Sieci Umiejętności Podstawowych (EBSN) w EPALE w charakterze koordynatora tematycznego ds. umiejętności życiowych.