ok. 10 minut czytania - polub, linkuj, komentuj!

Z pewnością wielu z Was pamięta polską komedią Wyjście awaryjne ze wspaniałą kreacją Bożeny Dykiel. W filmie oglądamy, jak energiczna naczelniczka gminy, chcąc uniknąć skandalu obyczajowego i uratować reputację rodziny (w związku z nieślubną ciążą córki), wymyśla intrygę, której finalnie sama staje się ofiarą. Nie sposób jednak nie pokusić się o refleksję, że planowana intryga stała się tak naprawdę szansą na poprawę relacji w rodzinie. 

Myślę, że historia ta w pewnym sensie znajduje swoje odzwierciedlenie również w przestrzeni edukacyjnej. Często momenty trudne lub kryzysowe podczas zajęć czy szkoleń wymagają od nas elastyczności i spontanicznej reakcji, wręcz zastosowania „wyjścia awaryjnego”, by uratować sytuację. Może ono nie tylko ocalić bieżącą sytuację, ale też na stałe wpisać się w nasz warsztat metodyczny, dydaktyczny czy szkoleniowy. Chciałabym podzielić się jednym z moich „wyjść awaryjnych”, które tak naprawdę stało się dla mnie niezwykle inspirującym narzędziem pracy z osobami dorosłymi.

O tym, jak to z Dixit było…

Moja przygoda z Dixit[1] rozpoczęła się kilka lat temu, kiedy to chcąc uatrakcyjnić święta, poszukiwałam rodzinnej gry towarzyskiej, która byłaby odpowiednia dla osób w różnym wieku. Moją uwagę zwróciły niezwykle malownicze i oryginalne karty, które postanowiłam wypróbować. Gra w wersji oryginalnej sprawdziła się znakomicie, a to, co działo się w trakcie zabawy, przerosło moje najśmielsze oczekiwania. Ileż zdumienia wywołały i sprawiły radości metaforyczne skojarzenia wygłaszane przez mojego syna czy rodziców. Jednak w tym miejscu chciałabym się skupić na tym, jak gra Dixit stała się moim „wyjściem awaryjnym” i co z tego wyniknęło.

Witając nową grupę na jednym z akademickich warsztatów andragogiczych, wyraźnie wyczułam zdenerwowanie, napięcie i zniechęcenie uczestników, którzy – jak się okazało – zostali zmuszeni do udziału w zajęciach przez swoich przełożonych. Intuicja podpowiadała mi, że ćwiczenie zapoznawczo-integracyjne, które zaplanowałam, nie przypadnie do gustu tej grupie. Przypomniałam sobie o kartach Dixit, które od świąt woziłam w bagażniku auta, i pomyślałam, że rozpocznę od swobodnej dyskusji na temat znajomości tej gry, a potem wykorzystam ją do ćwiczenia zapoznawczego. Metafory, którymi dzięki kartom uczestnicy mogli się posłużyć podczas przedstawiania się na forum grupy, stały się naszym „wyjściem awaryjnym”. Napięcie nieco opadło i wyraźnie dało się odczuć poprawę atmosfery. To zdarzenie zapoczątkowało moją przygodę z kartami metaforycznymi w pracy edukacyjnej i rozwojowej z osobami dorosłymi. Zanim bliżej przedstawię swoje pomysły i inspiracje – kilka słów o metaforach i ich funkcjach.

Moc kart metaforycznych

Od niedawna w edukacji, szkoleniach czy coachingu szczególną popularnością cieszą się karty metaforyczne. Powstało wiele profesjonalnie przygotowanych zestawów kart – przeznaczonych dla określonych grup lub umożliwiających osiąganie konkretnych celów. Karty Dixit, choć mają służyć głównie rozrywce, mogą być także wykorzystywane w celach edukacyjnych, jako urozmaicenie standardowych narzędzi pracy. Warto w tym miejscu nawiązać do rekomendacji kart metaforycznych przygotowanych do profesjonalnej pracy szkoleniowej czy edukacyjnej: „Karty metaforyczne to obrazy umieszczone i pogrupowane w tematyczne talie. Powstały po to, by ułatwiać, a czasem prowokować rozmowę pomiędzy ludźmi, spotykać ich w różnorodnych interpretacjach tego, co widzą. Karty, wraz z przynależną im kulturą dialogu, przenoszą spotkanie międzyludzkie na osobisty, wolny od rywalizacji wymiar. Karty służyć mogą moderowaniu zarówno spotkań towarzyskich, jak i tych prowadzonych przez specjalistów różnych dziedzin – pedagogów, psychologów, terapeutów, coachów czy trenerów. Z kart metaforycznych korzystać może każda osoba poszukująca otwartego dialogu z drugim człowiekiem”[2].

Nie sposób nie zauważyć, że karty pobudzają kreatywność i komunikację! Są niczym kolorowa trampolina pozwalająca wybić się wyobraźni, stanowią połączenie gry i książki. Są jednocześnie narzędziem edukacyjnym i formą zabawy – odpowiednią zarówno dla dorosłych, jak i dla dzieci. Znakomicie sprawdzają się jako gra rodzinna, ale mają znacznie szersze zastosowanie: w pracy socjalnej i terapii, w treningu grupowym, na warsztatach pisarskich i teatralnych. Każdy wygrywa! Pojedyncza talia może zostać użyta samodzielnie lub w połączeniu z którąkolwiek inną (lub z wieloma innymi). Podobnie jest z budowaniem bloków twórczości.

Wariantów wykorzystania kart jest nieskończenie wiele[3]. Dostępne są też zestawy związane z różnymi ważnymi przestrzeniami życia dorosłego człowieka:

Tandoo – to 99 kart obrazkowych i 44 znaki akcji dotyczące życia w związku. Karty przedstawiają sceny z życia par symbolizujące uczucia, pragnienia, potrzeby, konflikty i sposoby radzenia sobie z nimi, które stanowią nieodłączny element życia w związku. Wariant Tandoo powstał w ramach współpracy z Ofrą Ayalon (mającą wieloletnie doświadczenie w doradztwie i terapii par) i Mariną Lukyanovą, której talent pozwolił na stworzenie ilustracji. Symbolika znaków przypomina mapę drogową, na podstawie której para przemierza trasę żalu i radości. Karty ułatwiają świeże spojrzenie na problemy i inspirują do przemyśleń, wzbudzają określone uczucia i działania. Tandoo, wierne idei kart metaforycznych OH, można interpretować na wiele sposobów. Jest to narzędzie do użytku prywatnego i zawodowego. Karty mogą być łączone z zestawami kart OH, dostępnymi na całym świecie w 22 różnych wersjach językowych[4]. Profesjonalnych zestawów jest o wiele więcej i – w moim przekonaniu – są one wyjątkowo atrakcyjnym narzędziem do wielowymiarowej pracy z dorosłym człowiekiem.

Habitat (O naturze i ludziach) – to 88 kart obrazkowych namalowanych przez naturalistę Christana Gronau. Te karty przedstawiają naturalne środowisko Ziemi. Niektóre ilustracje są bardzo realistyczne, inne prawie mityczne, są też obrazki poważne i zabawne. Habitat (z łac. on, ona, ono mieszka) zaprasza nas do powiązań i sieci w naszych środowiskach. Karty nie oferują gotowych odpowiedzi, ale stymulują do zadawania pytań. Ten wariant można wykorzystywać do gry indywidualnej, w parach lub w grupach, w celu pobudzania myśli i uczuć dotyczących naszych związków z innymi formami życia, które dzielą z nami planetę. Jak napisał angielski poeta Francis Thompson: „Nie można wyrwać kwiatu, nie niepokojąc gwiazdy”[5].

Dixit – niewyczerpywalne źródło inspiracji

W ostatnich latach karty Dixit wykorzystywałam w pracy dydaktycznej (głównie ze studentkami i studentami kierunków pedagogicznych) w różnych konfiguracjach, na wielu przedmiotach. W tym miejscu pragnę podzielić się kilkoma inspiracjami:

• Ćwiczenie zapoznawczo-integracyjne: rozdanie uczestnikom kart Dixit z prośbą, by potraktowali je jako katalizator opowieści o sobie. Ważne, by swobodna interpretacja karty nawiązywała do elementów, z którymi osoba opowiadająca się utożsamia bądź do takich, które nie leżą w jej naturze.

• Ćwiczenie rozwijające autorefleksję i poczucie tożsamości: tak jak poprzednio, uczestnicy, inspirując się kartą, muszą dokończyć zdanie: „Jako nauczyciel/wychowawca jestem jak…” (tutaj niezwykle ważna jest kreatywność i umiejętność metaforycznego myślenia).

• Dixit pedagogiczny, edukacyjny, matematyczny, poradniczy: ćwiczenie do wykonania w małych grupach. Reguły są dokładnie takie same, jak te opisane przez autorów gry, jednak skojarzenia muszą korespondować z określonym wcześniej tematem. I tak np. grając w Dixit matematyczny, uczestnicy powinni posługiwać się skojarzeniami związanymi z tą dziedziną.

• Trening twórczości lub kompetencji wychowawczych: ćwiczenie, podczas którego grupę dzielimy na kilka podgrup. Każda z nich otrzymuje określoną liczbę kart, a zadaniem członków zespołów jest wspólne napisanie opowieści (oczywiście opartej na wylosowanych kartach) na konkretny temat lub z określonym zabarwieniem emocjonalnym. Możliwe jest także stworzenie bajki terapeutycznej na zadany temat.

• Zajęcia ewaluacyjne dotyczące rozwoju człowieka dorosłego: zadaniem podgrup jest stworzenie – na podstawie kilku losowo przydzielonych kart – podsumowania zajęć z zakresu danego okresu rozwojowego osoby dorosłej.

• Dixit klimatyczno-emocjonalny: ćwiczenie pozwalające osobie prowadzącej zajęcia lub szkolenie poznać nastroje panujące w grupie oraz nastawienie uczestników. Trener prosi każdego o wybranie karty, z którą najbardziej się w danym dniu utożsamia. Ważne, by każdy w kilku zdaniach uzasadnił swój wybór.

To zaledwie kilka pomysłów na wykorzystanie Dixit w przestrzeni edukacyjnej. Jestem przekonana, że wielu z Was również ma swoje doświadczenia w tym zakresie. Zachęcam do inspirowania się oraz dalszych osobistych poszukiwań.

Zobacz także:

"Po co komu biografia na szkoleniach? Czyli edukacyjna ""puszka Pandory"""
„Edukacyjne” prowokacje versus konstruktywny krytycyzm - czyli o tym, co wspólnego ma krem ślimakowy z edukacją dorosłych?
Uniwersytet Otwarty dla wszystkich. 10 lat edukacji dorosłych w nowym wymiarze
Człowiek dorosły w „Miasteczku Mamoko”
Czego nas może nauczyć Kitau z plemienia Kikujusów?
Czy "szewc bez butów chodzi"? Czyli andragogiczne "prawidła"
Czy warto poznać biografię edukacyjną portiera domu publicznego?
Po co komu „lustro obdarzone pamięcią”? Edukacyjne ślady i tropy
Edukacja dorosłych „pod stołem”?
O łapaniu huraganu do słoika… czyli miłość a edukacja dorosłych
„Głaskologia stosowana” versus „Zawstydzenie pospolite” ? - Czyli o motywowaniu w edukacji dorosłych 

 Źródła: