Kariera jako droga czy może raczej projekt? O metaforach w pracy doradczej
ok. 4 minuty czytania - polub, linkuj, komentuj!
Inspiracją do tego wpisu jest książka Normana E. Amundsena „Metaphor making your career, your life, your way”.[1] Nie jest to najnowsza publikacja, ale nadal jest inspirująca. Polecam ją wszystkim doradcom, którzy szukają pomysłów nie tylko do indywidualnej pracy doradczej z dorosłymi, ale także do ciekawych i nieszablonowych rozwiązań metodycznych na warsztaty. Za każdym razem, kiedy do niej zaglądam, wydaje mi się równie inspirująca i odkrywcza. Za każdym razem proponowane przez autora obrazy otwierają możliwości nowych ćwiczeń, zadań, pytań uruchamiających refleksję.
Praca z metaforami w doradztwie zawodowym adresowanym do osób dorosłych ma wiele korzyści. Często stosuję ją w mojej doradczej praktyce. Metafory uruchamiają wyobraźnię, dają poczucie bezpieczeństwa, indywidualizują perspektywę postrzegania tematu, ułatwiają wypowiedzenie myśli i refleksję. Są też doskonałymi kotwicami ułatwiającymi zapamiętanie nowych treści. W pracy warsztatowej pełnią też funkcję integracyjną ułatwiając dzielenie się doświadczeniami i emocjami.
Photo by Johannes Plenio on Unsplash
Dobierając metafory do pracy doradczej warto zwrócić uwagę, jak wiele możliwości doradca ma w tym zakresie. Nawiązując do typologii Philipa Barkera można wskazać kilka podstawowych grup komunikatów metaforycznych. Mogą to być dłuższe opowieści, anegdoty i krótkie opowiadania, analogie i porównania, metafory relacji, zadania o charakterze metaforycznym do wykonania w czasie zajęć lub do wykonania jako zadanie domowe, przedmioty metaforyczne używane podczas pracy z klientem, metafory artystyczne: rysunki, obrazy.[2] To doradca dobiera konkretny komunikat metaforyczny uwzględniając temat spotkania, jego cel, potrzeby osoby radzącej się, ale także czas przeznaczony na konsultację lub zajęcia grupowe.
Mam wrażenie, że ostatnio bardzo popularne stały się różnego rodzaju karty. Począwszy od tych profesjonalnych, bezpośrednio adresowanych do pracy rozwojowej, poprzez karty do gier, które z powodzeniem można wykorzystać w pracy doradczej. Sama chętnie z nich korzystam. Nie zawsze są to te profesjonalne, czasem wykorzystuję zdjęcia albo obrazy nawiązujące do metafory stanowiącej główny wątek spotkania. Bardzo pomocne są także grafiki o charakterze humorystycznym. Poza tym, że inspirują, to wprowadzają także dobre emocje i pozwalają z dystansem spojrzeć na problem lub zadanie.
Niektóre z profesjonalnych kart przeznaczonych do pracy na metaforach lub skojarzeniach są dobrze obudowane metodycznie. Można iść tropem zaproponowanym przez autorów, ale zachęcam także do twórczego podejścia do tych narzędzi. Nie warto się ograniczać. W pracy z kartami ważna jest umiejętność zadawania pytań, pogłębiana refleksji i moderowania dyskusji. Ta ostatnia umiejętność jest szczególnie istotna w pracy grupowej. Analiza metafor jest bardzo subiektywna – uruchamia osobiste przekonania, skojarzenia i doświadczenia. Dlatego, tak ważna jest kultura rozmowy i formułowanie komunikatów w pierwszej osobie liczby pojedynczej.
Mam swoje ulubione metafory. Najczęściej korzystam z metafory drogi i podróży. Można ją wykorzystywać do analizy dotychczasowych osiągnięć i sposobu ich postrzegania oraz do rozpoznawania planów, aspiracji, marzeń. Bardzo nośne znaczeniowo są w tym kontekście metaforyczne odczytywania znaczenia znaków drogowych, nakazów, zakazów. Ważnym pytaniem jest wówczas, kto te znaki ustawia na naszej drodze, kto kieruje ruchem. W kontekście kariery zawodowej rozumianej jako podróż można się pytać o jej cel, o mapę, o przygotowanie do niej, o towarzyszy podróży, o zasoby. Jeśli potrzebujemy do tej pracy pomocy graficznych to polecam metaforyczne karty drogi Motivator. Wszystkie karty zawierają motyw drogi, a dodatkowo są wsparte pytaniami facylitującymi refleksję.
Druga metafora, którą chętnie wykorzystuję szczególnie przy omawianiu takich tematów jak zmiana lub cechy rynku pracy to metafora kalejdoskopu. Obraz ten dobrze oddaje dynamikę zmian, ich wielokierunkowość i dynamikę. W oparciu o ten obraz można też omawiać czynniki wywołujące zmianę i zaproponować refleksję nad tym, na co mamy wpływ, a na co wpływu nie mamy.
Trzecia metafora, która sprawdza mi się w pracy doradczej to kariera jako projekt. Tu wykorzystuję myślenie w kategoriach zarządzania projektem. Mam wrażenie, że ten obraz uruchamia namysł w odniesieniu do kategorii odpowiedzialności i proaktywności. Pojawiają się pytania o zasoby, o kompetencje z zakresu zarządzania przebiegiem własnej kariery, o decyzyjność, o ryzyko, o sojuszników.
Warto też odwoływać się do metafor ilustrujących negatywne zjawiska na rynku pracy, jak na przykład wyścig (szczurów). Ułatwiają one mówienie o trudnych doświadczeniach, obawach, a czasem nawet lękach towarzyszących w myśleniu o decyzjach edukacyjnych i/lub zawodowych.
Na koniec wróćmy do książki Normana Amundsena. Autor nie tylko omawia korzyści z pracy na metaforach, ale także proponuje konkretne obrazy. Jest ich aż 40. A wśród nich na przykład obrazy podróży, książki, środków transportu, mostu, drabiny, puzzli, kuli śnieżnej, ogrodu, kotwicy. Każdy znajdzie tu coś dla siebie. Zaproponowane metafory otwierają wiele nowych tropów metodycznych i można je wykorzystać w pracy nad różnymi obszarami zasobów karierowych. Z pewnością będą pomocne w ułatwianiu rozmowy na temat doświadczeń, przekonań, obaw, aspiracji. Szczególnie warto je wykorzystywać w pracy z osobami, które mają trudności w opowiadaniu o sobie lub w ubieraniu w słowa własnych myśli. Metafory będą tu bardzo pomocne. Warto je włączyć do katalogu własnych narzędzi metodycznych.
dr hab. Małgorzata Rosalska – pedagog, doradca zawodowy, adiunkt w Zakładzie Kształcenia Ustawicznego i Doradztwa Zawodowego na Wydziale Studiów Edukacyjnych Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Specjalizuje się w problematyce z zakresu doradztwa edukacyjno-zawodowego, polityki rynku pracy, edukacji dorosłych i polityki oświatowej. Ambasadorka EPALE.
|
Interesujesz się podnoszeniem kwalifikacji zawodowych i doradztwem zawodowym dla dorosłych? Szukasz inspiracji, sprawdzonych metod i niestandardowych form? Tutaj zebraliśmy dla Ciebie wszystkie artykuły na ten temat dostępne na polskim EPALE! |
Zobacz także:
Czy(m) doradztwo zawodowe dla dorosłych różni się od doradztwa zawodowego dla młodzieży?
Jak zaplanować własny rozwój zawodowy?
W czym doradca zawodowy może pomóc kandydatowi na studia?
Proaktywność jako zasób karierowy
Czy można być nadmiernie wykształconym? Można.
Zajęcia wyrównawcze dla doradców zawodowych, na które sama chętnie bym się zapisała
Kim chcę być? Pytanie dla odważnych
Planowanie to nie wszystko. Karierą można też zarządzać
