Czy(m) doradztwo zawodowe dla dorosłych różni się od doradztwa zawodowego dla młodzieży?
ok. 5 minut czytania - polub, linkuj, komentuj!
Pytanie o to, czy doradztwo zawodowe dla dorosłych różni się od tego oferowanego dla młodzieży, pojawia się dość często. Mam wrażenie, iż wynika ono z rozwiązań organizacyjnych w zakresie kształcenia doradców i z możliwości realizowania przez nich kariery zawodowej. Doradcy najczęściej mają doświadczenie albo w doradztwie zawodowym realizowanym w systemie edukacji, albo w doradztwie zawodowym realizowanym w instytucjach rynku pracy. W kontekście instytucjonalnym mają doświadczenie albo ze szkół i poradni psychologiczno-pedagogicznych, albo z urzędów pracy, biur karier, biur pośrednictwa pracy.
Oczywiście mam świadomość, że proponuję tu pewne uproszczenie. Są przecież doradcy pracujący jako freelancerzy, który przełamują ten zaproponowany przeze mnie podział, albo tacy, którzy na różnych etapach swojej kariery pracowali z różnymi grupami i w różnych instytucjach. Systemowo jednak doradztwo w Polsce jest ulokowane w dwóch obszarach – edukacji i rynku pracy. Obie grupy mają swoje ścieżki awansu i rozwoju zawodowego.
Photo by LinkedIn Sales Solutions on Unsplash
Czy poza wiekiem osób, na których rzecz doradcy pracują, są jakieś różnice pomiędzy doradztwem dla osób dorosłych i dla młodzieży? Moim zdaniem są. I są na tyle ważne w procesie doradczym, że warto się na chwilę przy nich zatrzymać. Myśląc o różnicach warto uruchomić obraz zbiorów. Te dwa „rodzaje doradztwa” można potraktować jako dwa zbiory, które mają dużą część wspólną. W tej wspólnej części są teorie doradcze, ogólne założenia dotyczące diagnostyki i metodyki, wiedza zawodoznawcza i wiedza o rynku pracy. Profesjonalne kompetencje doradcy też są tu wspólne. Gdzie są różnice? Moim zdaniem są one ulokowane głównie w obszarze celów, wartości i dynamiki procesu doradczego. Poniżej spróbuję je uszczegółowić.
Cele doradztwa zawodowego dla dorosłych
O ile w pracy z młodzieżą cele ukierunkowane są najczęściej na wybór ścieżki kształcenia i zawodu, to w pracy doradczej z dorosłymi spektrum celów jest zdecydowanie szersze. Cele te mogą dotyczyć kryzysów w procesie realizacji kariery wynikających nie tylko z bezrobocia, ale także z konieczności pogodzenia innych ról życiowych. Czasami jest to powrót na rynek pracy po urlopie macierzyńskim lub wychowawczym, powrót po przerwie spowodowanej problemami zdrowotnymi lub dłuższym pobytem za granicą. Wówczas praca doradcza ukierunkowana jest na rozpoznanie zasobów i ograniczeń oraz na zaplanowanie procesu aktualizacji i dostosowania kompetencji i kwalifikacji w odniesieniu do bieżącej sytuacji w branży lub w miejscu pracy.
W doradztwie zawodowym dla dorosłych także cele diagnostyczne są szersze. Dotyczą doświadczeń, aktualnych wartości i celów, kontekstu rodzinnego, społecznego i środowiskowego. Sprawdza się także aktualność i adekwatność kompetencji i kwalifikacji. Sami dorośli są również bardziej świadomi oczekiwań i potrzeb. Mówią o potrzebie zmiany, o wypaleniu, czasem także o lękach i obawach związanych z ich sytuacją na rynku pracy. Mówią też o wartościach, o tym, co jest ważne na danym etapie życia i o tym, co już ważne być przestało. Niekiedy zatrzymują się nad pytaniem, czy do tej pory realizowali własne cele i potrzeby, czy być może oczekiwania innych osób. Więcej o tym pisałam tutaj.
Role doradcy zawodowego w pracy z osobami dorosłymi
Cele pracy doradczej w znacznym stopniu definiują role doradcy. Czasem będzie to informator i ekspert. Częściej jednak będą to role związane z facylitowaniem refleksji, interpretowaniem procesów zachodzących na rynku pracy. Ważną rolą jest także ta polegająca na konfrontowaniu wyobrażeń, przekonań, aspiracji osoby dorosłej z faktami i jej rzeczywistymi zasobami i ograniczeniami. W doradztwie zawodowym dla dorosłych ta konfrontacyjna rola jest, moim zdaniem, bardzo istotna. Praktyka doradcza wskazuje, iż dorośli często bazują na przeterminowanej wiedzy i na osobistych doświadczeniach, które mogą być już nieadekwatne do ich aktualnego kontekstu karierowego. Doradca zawodowy wskazuje też źródła wiedzy, sojuszników, instytucje, które mogą służyć wsparciem i pomocą. Czasem jest to pomoc prawna, ale może być też edukacyjna, emocjonalna, finansowa.
Doradztwo zawodowe dla dorosłych w kontekście LLG
Świadomość potrzeby (a czasem konieczności) uczenia się przez całe życie ma wiele uzasadnień. W odniesieniu do edukacji mówimy o Lifelong Learning. W odniesieniu do doradztwa zawodowego dla dorosłych ma natomiast zastosowanie koncepcja Lifelong Guidance, czyli poradnictwa całożyciowego. W związku z tym, że trajektorie karier nie są już oczywiste, że zmiana jest ich naturalną cechą, że kariery można projektować i reprojektować przez całe życie, doradztwo zawodowe dla dorosłych staje się ofertą ważną i potrzebną. Już nie kojarzy się tylko z sytuacjami trudnymi i kryzysowymi, ale staje się formą wspierania rozwoju. Taka zmiana jest szansą dla samych doradców, aby wypromować potrzeby w zakresie doradztwa zawodowego na różnych etapach kariery zawodowej i szerzej informować o tym, jakiego wsparcia mogą udzielać i jakie korzyści z procesu doradczego mogą mieć radzący się dorośli.
Takie procesowe i wielowątkowe myślenie o wsparciu doradczym jest tym, co, moim zdaniem, stanowi ważną różnicę między doradztwem dla młodzieży a doradztwem zawodowym dla dorosłych. Wachlarz tematów i możliwości jest tu zdecydowanie bogatszy. Więcej jest także obszarów do współpracy lub konsultacji z innymi specjalistami. Towarzyszenie w procesie projektowania kolejnych etapów ścieżki zawodowej wymaga dużej uważności. Każdy dorosły przychodzi z bagażem innych doświadczeń i zasobów. Także opcji, które możemy zaproponować do rozważenia, jest dużo więcej niż w sytuacjach pracy doradczej z młodzieżą, kiedy ramy edukacji formalnej mocniej modelują zakres możliwości.
Praca w obszarze doradztwa zawodowego zarówno dla dorosłych, jak i dla młodzieży wymaga stałej aktualizacji kompetencji doradczych. Warto aktualizować wiedzę dotyczącą dynamiki rynku pracy, ofert edukacyjnych, rozwiązań metodycznych i diagnostycznych. Warto zadać o własną eksperckość. Można to robić poprzez szkolenia, wymianę doświadczeń i wiedzy, konferencje, lektury. Wiele wartościowych publikacji dostępnych jest bezpłatnie online. Szczególnie polecam tu lekturę Studiów Poradoznawczych oraz publikacje z projektu Euroguidance. Inspiracji do rozwoju można szukać także na EPALE. Teksty dotyczące doradztwa znajdziecie tutaj.
dr hab. Małgorzata Rosalska – pedagog, doradca zawodowy, adiunkt w Zakładzie Kształcenia Ustawicznego i Doradztwa Zawodowego na Wydziale Studiów Edukacyjnych Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Specjalizuje się w problematyce z zakresu doradztwa edukacyjno-zawodowego, polityki rynku pracy, edukacji dorosłych i polityki oświatowej. Ambasadorka EPALE.
|
Interesujesz się podnoszeniem kwalifikacji zawodowych i doradztwem zawodowym dla dorosłych? Szukasz inspiracji, sprawdzonych metod i niestandardowych form? Tutaj zebraliśmy dla Ciebie wszystkie artykuły na ten temat dostępne na polskim EPALE! |
Zobacz także:
Jak zaplanować własny rozwój zawodowy?
W czym doradca zawodowy może pomóc kandydatowi na studia?
Proaktywność jako zasób karierowy
Czy można być nadmiernie wykształconym? Można.
Zajęcia wyrównawcze dla doradców zawodowych, na które sama chętnie bym się zapisała
Kim chcę być? Pytanie dla odważnych
