Z muzeum na kwarantannie
ok. 14 minut czytania - polub, linkuj, komentuj!
Od kiedy zamknięto instytucje kultury, szkoły i uniwersytety a wielu dorosłych pozostało w domu często łącząc pracę zdalną z opieką nad dziećmi, Internet stał się realną, a nie wyłącznie wirtualną przestrzenią życiową. Wykorzystujemy go co prawda nadal do komunikacji, tak jak wcześniej. Różnica polega na tym, że dotąd była to jedna z form porozumiewania się, ułatwiająca nam codzienne funkcjonowanie. Teraz nasz wybór jest znacznie ograniczony. Alternatywa została zawężona. Powinniśmy bowiem #zostaćwdomu, a sieć stała się dla wielu z nas przestrzenią pracy. Trochę na ironie zakrawa fakt, że w pierwszej kolejności z jej dobrodziejstw zaczęły korzystać środowiska, które wcześniej nie rzadko z rezerwą podchodziły do oferowanych przez Internet możliwości. Mam na myśli szkoły i instytucje kultury, a zwłaszcza muzea. Środowisko nauczycieli często podkreślało, że nic nie zastąpi bezpośredniego żywego kontaktu ucznia z pedagogiem. Tak samo wielu muzealników przekonywało, iż wyłącznie naoczny kontakt z eksponatem oferuje „prawdziwe” doświadczenie muzealne. Oczywiście te stereotypowe opinie zawsze weryfikowała praktyka. W klasach, w których nauczyciel pracuje z ponad 20 uczniami nie wiele jest miejsca na zindywidualizowane, bezpośrednie nauczanie, a eksponaty zamknięte w gablotach, oddzielone barierkami, najeżone systemami i środkami dozoru oraz ochrony, doświadczamy jedynie wzrokowo. Nie mamy często pojęcia jak były wykorzystywane, ile ważą, jaka jest ich temperatura po dotknięciu, co znajduje się na ich odwrociu lub pod spodem. Z tą bezpośredniością jest więc w praktyce różnie.
Niemniej zagrożenie epidemiologiczne, zalecenia profilaktycznego pozostawania w domu, zamykanie szkół, muzeów, teatrów, oper kazało niektórym przeprosić się z Internetem. „Przypomnieć” sobie, że jest to również narzędzie, które nie tylko można, ale trzeba wykorzystać w edukacji. Instytucje kultury nagle odświeżyły linki do ukrytych w czeluściach stron internetowych zasobów online, uruchomiły steamingi, zaczęły organizować lekcje i transmisje online. Wobec niepewności czasu jaki jeszcze ta nienormalna sytuacja może potrwać aktywność w sieci pozwala w jakiejś formie utrzymać działalność kulturalną, a w jej ramach również edukacyjną.
Wzorem więc wielu zestawień jakie pojawiają się w sieci postanowiłem zwrócić uwagę na zasoby polskich muzeów online. Interesuje mnie to, komu one mogą się przydać i jaki jest ich potencjał edukacyjny. Bedzie też o niedostatkach.
Organizatorzy i optymiści
Najpopularniejszą i jedną z pierwszych, poza katalogami online, formą prezentacji muzeów w Internecie były wirtualne wycieczki. Przede wszystkim oferują efektowne widoki przy ograniczonej ilości treści, która pojawia się bądź w formie komentarza z offu bądź podpisów pod wybranymi obiektami. Wartość informacyjna wirtualnych spacerów jest dyskusyjna, podobnie jak ich walory edukacyjne. Niemniej jednak stanowią one atrakcyjne od stony wizualnej materiały, które zazwyczaj robią wrażenie bardzo dobrą jakością materiału fotograficznego. Mają przede wszystkim walor poznawczy, dla tych osób, które przed wycieczką lubią sobie wszystko zaplanować, sprawdzić, gdzie jest zlokalizowane, jak się poruszać. W literaturze muzealnej o tego typu zwiedzających mówi się „organizatorzy”. Muzea odwiedzają w towarzystwie innych zwiedzających, zazwyczaj niewielkiej grupki znajomych lub najbliższej rodziny. Układają im czas wolny najlepiej w środowisku wartościowym, w którym mogą się czegoś wspólnie nauczyć. Do niedawna uważałem, że stosunkowo duże zainteresowanie wirtualnymi spacerami polskich muzeów, to trochę taka cyfryzacja „na siłę”. Robiona bez większego przekonania i pomysłu. Ot, jeśli ma być coś nowoczesnego, co nie będzie wymagało od nas dużo wysiłku, to zamówmy sobie panoramę 3600 dodajmy nawigację, kilka podpisów lub dodatkowych zdjęć i miejmy odfajkowane „nowe technologie” w muzeum. Teraz jednak, kiedy wszystkie muzea są zamknięte zaczynam doceniać wirtualne spacery. Bynajmniej nie za ich wartości edukacyjne. Tu się niewiele zmieniło. Istnieje jednak przynajmniej jeden wartościowy aspekt wirtualnych spacerów. Jakkolwiek nieprzyjemne są puste przestrzenie charakterystycznych dla nich wyludnionych galerii muzealnych, przypominające ulice miast podczas kwarantanny, to jednocześnie budzą nadzieję, że kiedyś będzie można je ponownie zwiedzać. Tu chyba ujawnia się jeden z niewielu walorów edukacyjnych tych prezentacji. Uświadamiają dobitnie, że łatwo stracić prawo do tego, co na co dzień wydaje się oczywiste, jak możliwość zwiedzania muzeów oraz chodzenia na koncerty, spektakle i seanse. Prawo, z którego w innych warunkach chyba nie korzystamy tak często jak byśmy mogli i go nie doceniamy.
Pasjonaci
Najwięcej zasobów on-line polskie muzea oferują profesjonalistom, pasjonatom, znawcom i amatorom - historii, kultury i sztuki. To oni są adresatami katalogów online, które pozwalają na przejrzenie wybranych obiektów z kolekcji, zobaczenie ich zdjęć oraz przeczytania czegoś więcej o nich. O tym, że materiały te tworzone są dla wspomnianych odbiorców świadczy język opisów, który z reguły powtarza hermetyczne noty zaczerpnięte z dokumentacji naukowej lub catalogue raisonné czyli katalogów rozumowanych. Pod tym specjalistycznym pojęciem kryje się najbardziej charakterystyczny dla muzeów rodzaj publikacji naukowej omawiającej ich zbiory. Z zasady prezentuje ona aktualny stan wiedzy o poszczególnych obiektach w kolekcji muzeum. Taki katalog składa się więc nie tylko z metryczki zawierającej dane pozwalające jednoznacznie zidentyfikować eksponaty (wymiary, materiał, technika, numer w inwentarzu) ale również tekstu poświęconego obiektowi, omawiającego w zależności od rodzaju, jego genezę, związki z innymi przedmiotami, wartość, znaczenie, historię itp. Wszystkie te informacje są bez wątpienia potrzebne specjalistom, którzy robią badania, analizują, interpretują i publikują na ich temat. Umieszczanie takiego zakresu danych w Internecie w katalogu online, chociaż przyświeca temu często intencja popularyzatorska i upowszechnieniowa, bardzo zawęża kręg zainteresowanych do osób, które wiedzą czego w nich szukają. Zresztą same przeglądanie tych materiałów wymaga też pewnej biegłości w systemie katalogowania i systematyzowania kolekcji muzealnych. Z reguły potrzebne są tu przynajmniej podstawy wiedzy z dziedziny nauki, która na co dzień zajmuje się przedmiotami znajdującymi się w zbiorach. Dlatego najlepiej sprawdzają się w przypadku osób, które są specjalistami. Stanowią narzędzie pozwalające na szybką weryfikację i sprawdzenie brakujących informacji, na odnalezienie szerszego pola odniesień dla analizowanych zagadnień, wskazują na źródła inspiracji itp. Dla osób spoza muzealnej „bańki informacyjnej” pozostają często jedynie fotografie, które, jeśli nie są zbyt „ciężkie” pozwalają na szybie zobaczenie zbiorów.
Nauczyciele i rodzice
Wydaje się więc, że muzea, chociaż oferują zasoby prezentujące je i ich zbiory w sieci, nie proponują zbyt wielu materiałów, które mają charakter edukacyjny. Zwłaszcza takich, ułatwiających przetrwanie okresu kwarantanny w domu. Na szczęście nie dotyczy to wszystkich. A dokładniej, uwaga ta nie dotyczy niektórych. Kilka instytucji wychodzi bowiem poza schemat wycieczek i katalogów online oferując materiał, który może zostać wykorzystany do celów edukacyjnych. Mam na myśli przede wszystkim dwie grupy odbiorców dorosłych, które musiały w znaczący sposób przebudować swoje życie zawodowe i rodzinne w okresie kwarantanny. Chodzi przede wszystkim o nauczycieli, rzuconych dość gwałtownie w ocean nauczania online oraz o rodziców, zwłaszcza młodszych dzieci, pozostających w domu z powodu zamknięcia przedszkoli i szkół, którzy stanęli przed wyzwaniem godzenia pracy zdalnej z edukacją domową. Edukacją domową nie tylko tą, polegającą na pomocy w zadaniach przysyłanych od nauczycieli, ale także ułatwiającą znalezienie wartościowych edukacyjnie zasobów sieciowych innych niż szkolnych.
Ponieważ, jak wspomniałem, aktywności polskich muzeów w sieci koncentruje się przede wszystkim na tworzeniu wycieczek i katalogów online, na stronach polskich muzeów znacznie mniej znajdziemy przykładów e-learningu planowanego jako forma edukacji zdalnej, która nie zakłada wprost konieczność wizyty w muzeum.
Jedną z pierwszych i pod tym względem niedoścignionych do tej pory instytucji muzealnych, która w Polsce wprowadziła e-learning było Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie. Na stronach muzeum znajduje się 29 tematów lekcji w formule e-learningu. Dotyczą historii sztuki, kultury i obyczajowości nowożytnej, postaci króla Jana III (Sobieskiego). Każdy z tematów ilustrowany jest zbiorami muzeum oraz wyposażony w odniesienia do bibliografii. Lekcje jak przystało na e-learning zawierają również ćwiczenia pozwalające na weryfikację wiedzy. Materiał powinien zainteresować przede wszystkim nauczycieli starszych klas szkoły podstawowej i szkół średnich, którzy chcieliby urozmaicić lekcje historii, języka polskiego, plastyki, a nawet geografii i fizyki. Należy dodać, że e-learning na stronach muzeum w Wilanowie, to jedynie fragment większej całości zasobów edukacyjnych, na które składają się multimedia, gry, filmy i materiały ikonograficzne.
Nauczyciele historii w starszych klasach szkoły średniej powinni natomiast zajrzeć na strony Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau. Międzynarodowe Centrum Edukacji o Auschwitz i Holokauście proponuje kilkanaście tematów lekcji poświęconych zagadnieniom związanym z Holokaustem. Jeden z tematów opracowany został prócz polskiego również w 4 innych językach. Pozwala to na wykorzystanie tego materiału w szkołach, w których edukacja w całości lub części odbywa się również po angielsku, niemiecku, francysku i hiszpańsku.
Nauczyciele historii mogą również skorzystać z pakietów edukacyjnych przygotowanych przez Muzeum Historii Polski. Ich bohaterami są: Jan Karski i Tadeusz Kościuszko.
Lekcje muzealne on-line oferuje też Muzeum Narodowe w Warszawie. Nie mają one jednak formuły e-learningu. Są to lekcje w muzeum transmitowane na żywo. Oferta obejmuje kilkanaście tematów adresowanych do różnych poziomów nauczania. Stołeczne muzeum proponuje też domowe warsztaty dla najmłodszych na FB i YouTube.
Ta ostatnia propozycja powinna zainteresować przede wszystkim rodziców, którzy spędzają kwarantannę z dziećmi w domu i mają jeszcze siłę, aby obok odrabiania zadanych zdalnie przez nauczycieli zadań domowych, zainteresować dzieci (i siebie) innymi aktywnościami edukacyjnymi. Edukatorki z Muzeum Narodowego w Warszawie opowiadają przede wszystkim o sztuce i artystach, których dzieła sztuki znajdują się w muzeum. Posługują się przy tym reprodukcjami i rekwizytami, które mają wzbogacić ich opowieści.
To oczywiście nie jedyna forma aktywności edukacyjnych online oferowanych przez muzea najmłodszym. W kilku znajdziemy gry. Zamek Królewski na Wawelu proponuje zwiedzanie Zbrojowni i Komnat Reprezentacyjnych w takiej formule. Muzeum Józefa Piłsudskiego w zakładce #zostańwdomu ma dodatkowe propozycje – oprócz interaktywnej gry, również kolorowankę oraz komiks. Gra „Sąsiedzi spod Jedenastki” tego muzeum jest wyposażona w materiały dla nauczycieli, które w części można również wykorzystać jako pomysły na urozmaicenie lekcji zdalnych.
Chociaż interaktywności przygotowane na stronach muzeów są adresowane do najmłodszych niekiedy nieodzowna okazuje się pomoc dorosłego. Tak jak w przypadku grywalnego zwiedzania Wawelu. Abstrakcyjny poziom pytań nie przystaje w niej do szaty graficznej. Stąd konieczność zaangażowania się rodzica (opiekuna), bez pomocy którego kilkuletnie dziecko nie poradzi sobie ze wszystkimi pytaniami. W ten sposób adresowane do dzieci gry, niezamierzenie stanowią wyzwanie edukacyjne także dla dorosłych.
Co potem?
Nie wiemy, jak długo potrwa kwarantanna. Nie możemy też przewidzieć, jakie ekonomiczne, gospodarcze i społeczne skutki wywoła stan zawieszenia w jakim obecnie tkwimy. Przygotowywani jesteśmy jednak na wiele negatywnych konsekwencji epidemii. Prawdopodobnie zmieni ona również sposób naszej pracy, uczenia, uczestnictwa w kulturze i korzystania z muzeów. Jak? Tego jeszcze nie wiemy. Jedno wydaje się jednak pożądane. Kierunek ten powinien uwzględniać znaczenie nowych technologii w edukacji kulturowej. Kilka propozycji najbogatszych i największych polskich muzeów, udostępniających swoje zasoby online, z których tylko część robi to z intencją edukacyjną, wykorzystując narzędzia stworzone do nauczania przez Internet, to stanowczo za mało. Być może zadowala to muzea, które dzięki stworzonym zasobom podtrzymują podstawowe zainteresowanie użytkowników. Byle przeczekać ten trudny okres, aby, parafrazując akcję Muzeum Narodowego w Warszawie, „spotkać się #niebawemwMNW”. Strategia na przeczekanie, która zdominowała nasze tu i teraz może być skuteczna, ale tylko na krótką metę. Prędzej czy później trzeba będzie zacząć działać na nowo. Być może, wówczas należałoby "przeprosić się" z Internetem na dłużej i lepiej wykorzystywać jego możliwość jako platformy edukacyjnej wykorzystywanej przez muzea i inne instytucje kultury. Nikt przecież nie zagwarantuje, że obecny kryzys się nie powtórzy.
Pisząc miałem na myśli między innymi:
Zbiory online
Centrum Historii Zajezdnia we Wrocławiu - https://www.zajezdnia.org/katalogi-zbiorow
Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie - https://www.lazienki-krolewskie.pl/pl/katalog/obiekty
Muzeum Narodowe w Kielcach - https://mnki.pl/pl/o_muzeum/zbiory_online
Muzeum Narodowe w Krakowie - https://zbiory.mnk.pl/pl/strona-glowna
Muzeum Narodowe w Warszawie - http://cyfrowe.mnw.art.pl/dmuseion
Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie - http://cyfrowezbiory.muzeum-wilanow.pl
Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie - https://artmuseum.pl/pl/kolekcja
Muzeum Sztuki w Łodzi - https://zasoby.msl.org.pl
Zamek Królewski na Wawelu - https://wawel.krakow.pl/zbiory
Spacery online
Centrum Historii Zajezdnia we Wrocławiu - https://www.zajezdnia.org/virtual-tour/index.html
Muzeum im. Kazimierza Pułaskiego w Warce - https://www.muzeumpulaski.pl/virtualwalk/muzeumwarkapl/flash.html
Muzeum Narodowe w Kielcach https://mnki.pl/pl/o_muzeum/spacer
Muzeum Narodowe w Krakowie - https://artsandculture.google.com/partner/the-national-museum-in-krakow
Muzeum Stutthof w Sztutowie - http://stutthof.org/projekty/MuzeumStutthof.html
Muzeum Zamkowe w Malborku - https://muzeumzamkowewmalborku.wkraj.pl
Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau http://www.panorama.auschwitz.org
Spichlerz Polskiego Rocka w Jarocinie - http://spacer.spichlerzpolskiegorocka.pl
E-learning i lekcje online
Muzeum Auschwitz-Birkenau http://auschwitz.org/edukacja/e-learning/
Muzeum Historii Polski – Jan Karski http://www.karski.muzhp.pl, Tadeusz Kościuszko http://kosciuszko.muzhp.pl
Muzeum Narodowe w Warszawie - http://www.mnw.art.pl/edukacja/aktualnie/oferta-edukacyjna-online-na-czas-kwarantanny/
Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie - https://www.wilanow-palac.pl/szukaj?b=1200&q=&t%5b%5d=7#a=1&l=7&q=&t[]=7&b=1100
Gry online
Muzeum Historii Polski – http://muzhp.pl/pl/c/1512/gry-internetowe
Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku - http://mieszkancyspod11.pl
Zamek Królewski na Wawelu - https://wawel.krakow.pl/gra
dr Marcin Szeląg – historyk sztuki, edukator muzealny i kurator, pracuje na Wydziale Edukacji Artystycznej i Kuratorstwa Uniwersytetu Artystycznego w Poznaniu.
|
Interesujesz się edukacją kulturową dorosłych? Szukasz inspiracji, sprawdzonych metod i niestandardowych form w obszarze edukacji muzealnej? Tutaj zebraliśmy dla Ciebie wszystkie artykuły na ten temat dostępne na polskim EPALE! |
|---|
Zobacz także:
Praca, której nikt nie chce wykonywać
Strategia myślenia wizualnego – czego może uczyć oglądanie obrazów
Noc Muzeów – edukacja czy promocja?
Edukacja oka, umysłu i ... pragmatycznej demokracji
Papierek lakmusowy edukacji w muzeach sztuki
Podpisy "przyjazne" zwiedzającym
Interpretacja dziedzictwa. Impresja na temat znaczenia książki Freemana Tildena
