ok. 6 minut czytania – polub, linkuj, komentuj!

W 2023 r. wraz z koleżankami z Miejskiej Biblioteki Publicznej w Lidzbarku Warmińskim zgłosiłam się do udziału w programie Erasmus+ „Akredytacja III dla bibliotek warmińsko-mazurskich”. W ramach tego projektu odbyłyśmy zagraniczne mobilności edukacyjne dla dorosłych: kurs językowy w szkole Alfabet w Wilnie oraz job shadowing w bibliotekach publicznych w Finlandii m.in. w Oodi. 

^{fot. archiwum autorki}

Finlandia, przez wielu nazywana Krainą Tysiąca Jezior lub Blue Suomi, gdyż znajduje się tam aż 188 tys. jezior, to mały acz piękny kraj, w którym nowoczesność, zaawansowane technologie oraz społeczeństwo informacyjne towarzyszą dzikiej przyrodzie z jej nieokiełznanym i starożytnym pięknem. To nordyckie państwo, zajmujące część Półwyspu Skandynawskiego, jest jednym z najbezpieczniejszych i stabilnych ekonomicznie krajów na świecie, gdzie bardzo dużą wagę przykłada się do wolności, tolerancji i przestrzegania praw człowieka, a komfort i jakość życia dopracowano do perfekcji - Finowie spędzają wolny czas bez pośpiechu, lubią czytać, prenumerować czasopisma, uwielbiają również wypożyczać książki z biblioteki, a szeroko pojętą kulturę otaczają wielkim szacunkiem. 

Wszelkie instytucje kultury m.in. teatry, filharmonie, muzea, galerie oraz biblioteki rozmieszczane są w ramach możliwości w  swoim pobliżu, tworząc tym samym centrum kulturalne, gdzie każdy może znaleźć coś dla siebie. Przykładem takiego układu jest położenie nowoczesnej biblioteki Oodi, której budynek znajduje się pośród gmachów Muzeum Sztuki Współczesnej (Kiasma), Centrum Muzycznego (Musiikkitalo) i Parlamentu Finlandii. Tak więc, Finlandia ma wiele twarzy, ukształtowanych przez stulecia, a które wszystkie razem tworzą dzisiejsze państwo, które razem z koleżankami miałyśmy przyjemność odwiedzić.

^{fot. archiwum autorki}

W 2023 roku w Finlandii było 712 bibliotek publicznych oraz 123 biblioteki – autobusy tzw. Kirjastoauto, które już od 1913 roku ułatwiają dostęp do literatury i edukacji osobom, dla których dotarcie do biblioteki jest utrudnione, bądź niemożliwe. Te mobilne biblioteki systematycznie odwiedzają kolejne przystanki na wybranej trasie, tak aby każdy miłośnik literatury mógł znaleźć coś dla siebie. 

^{fot. archiwum autorki}

W bibliotekach publicznych zarejestrowanych jest około 1,9 mln użytkowników, którzy w zeszłym roku odwiedzili biblioteki ponad 47 mln razy oraz dokonali ponad 83 mln wypożyczeń. Przy czym należy wspomnieć, że fińskie biblioteki udostępniają nie tylko książki, lecz również audiobooki, e-booki, gry komputerowe, gry planszowe, instrumenty muzyczne, maszyny do robienia lodów, maszyny do szycia czy wiertarkę bądź kije do nart. Można w nich także skorzystać z drukarek 3D bądź sal przeznaczonych na spotkania grupowe,  z pomieszczeń do cichej nauki, do pracy rękodzielniczej, do krawiectwa, z profesjonalnych studiów muzycznych, w których można grać na instrumentach, nagrywać muzykę, studiów fotograficznych do obróbki zdjęć, pomieszczeń do tworzenia filmów, do gier komputerowych – trzeba je tylko najpierw zarezerwować, ale można to łatwo zrobić przez Internet. 

Biblioteki publiczne w Finlandii utrzymywane są głównie przez władze lokalne (w ¾ kosztów usług), ale otrzymują również pomoc od państwa (w ¼  kosztów usług). Wielkość dofinansowania określana jest co 4 lata, a oblicza się je, mnożąc w przeliczeniu 65 euro na liczbę mieszkańców danego terenu. Dzięki takiemu rozwiązaniu biblioteki mają zapewniony budżet niezbędny dla ich działalności co przeciwdziała korupcji.

Fińskie biblioteki stanowią otwarte przestrzenie do swobodnego spędzania czasu i spotkań, w których najważniejszy jest czytelnik jako odwiedzający. Są miejscem przyjaznym mieszkańcom, które już na etapie projektu budynku biblioteki nawiązuje współpracę z użytkownikami, oferując im możliwość wpływu na organizację przestrzeni biblioteki – zbierają pomysły i opinie mieszkańców za pomocą ankiet online bądź stacjonarnie, wybierając najciekawsze z nich i wykorzystując je do dalszej pracy nad projektem budynku biblioteki. Dzięki takim działaniom w fińskich bibliotekach dla wszystkich odwiedzających dostępne są za darmo np. kuchnie, które nie tylko można zarezerwować do realizacji warsztatów kulinarnych, ale również każdy może przygotować sobie ciepły posiłek, kawę i w spokoju zjeść spędzając tym samym czas w bibliotece. 

^{fot. archiwum autorki}

Biblioteki są miejscem spotkań i muszą być dostępne dla użytkowników, dlatego też godziny otwarcia fińskich bibliotek 8-22 w dni robocze i 10-20 w weekendy umożliwiają odwiedzającemu bezproblemowe korzystanie z „trzeciego miejsca” jakim jest biblioteka. Jest to możliwe dzięki odpowiedniej ilości pracowników i zastosowaniu systemu zmianowego, a także dzięki systemowi self-service czyli samoobsłudze. Użytkownik biblioteki za pomocą karty bibliotecznej samodzielnie otwiera zamknięty już budynek, wybiera i wypożycza książkę bądź korzysta z wyposażenia biblioteki. 

^{fot. archiwum autorki}

Fińskie biblioteki imponują nie tylko rozmiarem i rozmachem z jakim zostały zbudowane, lecz także wykorzystaniem nowoczesnych technologii np. AI w ich codziennej działalności. W jednej z najnowocześniejszych bibliotek jaką jest Oodi pracuje robot, które segreguje i transportuje książki. Kolejnym przykładem wykorzystania sztucznej inteligencji jest zastosowanie systemu IMMS (Intelligent Material Management System – Inteligentnego Systemu Zarządzania Materiałami) w helsińskiej sieci, do której należy 38 bibliotek z obszaru Helsinek (w tym 2 mobilne biblioteki). 

Dzięki temu systemowi biblioteki miejskie w Helsinkach korzystają z tzw. pływającej kolekcji – helsińskie  biblioteki nie posiadają swoich własnych księgozbiorów. Książki pozostają w bibliotece, w której zostały zwrócone, chyba że będą potrzebne w innych bibliotekach. System ten, na podstawie wypożyczeń i zwrotów czytelników, stopniowo uczy się, do jakiego profilu biblioteki zwracane książki najlepiej pasują, i kieruje materiały do ​​właściwej lokalizacji. 

^{fot. archiwum autorki}

Dodatkowo biblioteki w Helsinkach należą do sieci bibliotek miejskich Helmet, która składa się z bibliotek Espoo, Kauniainen i Vantaa – jest ich w sumie 66 plus 6 biblioteko – busów. Wszystkie biblioteki w Helmet mają wspólne zasady działania, procedury oraz usługi: używając jednej karty bibliotecznej można korzystać z usług dowolnej biblioteki w sieci. Użytkownicy mogą zwrócić materiały do ​​dowolnej biblioteki na terenie Helmet, tj. w Espoo, Helsinkach, Kauniainen i Vantaa i odebrać rezerwację w wybranej przez siebie lokalnej bibliotece. Wykorzystanie technologii AI sprawiło, że nawet najmniejsze biblioteki są w stanie zaoferować czytelnikowi mnóstwo nowych i różnorodnych tytułów.

Finlandia to kraj ekologicznych i inteligentnych rozwiązań, tworzących komfortowe przestrzenie w tym również bibliotek, gdzie bardzo często ich wystrój nawiązuje do kolorów ziemi, a pomieszczenia są  wypełnione światłem. W bibliotece Lippulaiva, jednej z miejskich bibliotek w Espoo z lokalizowanej w centrum handlowym, większość elementów wyposażenia oraz wystroju pochodziła z recyklingu np. drewniana ławeczka z parku, która miała sentymentalne znaczenie dla pewnej starszej pary, która podarowała ją bibliotece, bądź odnowiony stół do gry w pin-ponga. Dodatkowym elementem wystroju jest również udźwiękowienie – z strategicznie rozmieszczonych po bibliotece głośników rozchodzą się odgłosy natury np. ćwierkanie ptaków, szum wiatru i liści, dzięki którym jeszcze milej spędza się czas.

Lippulaiva - wyposażenie z recyklingu

^{fot. archiwum autorki}

Niezwykle ważna jest w Finlandii otwartość, akceptacja oraz różnorodność, w związku z tym biblioteki pamiętają o potrzebach różnych grup. Stąd też miejsca przeznaczone dla rodziców z dziećmi – gdzie  dzięki niskim półkom czy miękkiej wykładzinie zadbano o komfort i bezpieczeństwo maluchów – znajdują się zaraz obok „parkingów dla wózków” lub pomieszczeń, w których można spokojnie nakarmić lub przewinąć dziecko. Własną enklawę udostępniono również do dyspozycji młodzieży, która w spokoju może spędzić czas w pokoju gier, słuchając muzyki, czy po prostu spotkać się z przyjaciółmi. 

Osobom nie znającym języka fińskiego zaoferowano sale do tzw. Językowych Kafejek, gdzie pod przewodnictwem chętnego wolontariusza bądź zatrudnionego nauczyciela uczą się podstaw języka, prowadzą konwersacje na różne tematy. Biblioteki organizują również m.in.: spotkania autorskie, warsztaty kulinarne, zajęcia plastyczne, konkursy, fitness dla seniorów, kursy medytacji, spacery, koncerty, czytanie dla psa i wiele, wiele innych aktywności.

^{fot. archiwum autorki}

Wizyta w Finlandii i możliwość odwiedzenia ponad 12 bibliotek to ogromnie ciekawe i niezwykle inspirujące doświadczenie, które zrodziło masę pomysłów i wyraźnie wskazało jedną z wielu dróg rozwoju jaką mogą podążać współczesne biblioteki. Cudownie jest to, iż fińskie biblioteki są równie ważne w życiu społeczeństwa informacyjnego jak Parlament i pozostaje mieć nadzieję, że nam również uda się wypracować podobny stan rzeczy.

^{fot. archiwum autorki}

^{fot. archiwum autorki}

^{Fot. archiwum autorki/Polskie czasopisma dostępne w bibliotece Itakeskus}

^{fot. archiwum autorki/instrumenty do wypożyczenia}

Zobacz także:

Finlandia. Lekcje z bibliotecznego raju

Moja wielka katalońska przygoda z marketingiem regionalnym w Tarragonie

Wilno - miasto różnorodności i kontrastów

Fenomen fińskich bibliotek. Refleksje z podróży w ramach programu Erasmus+

Job shadowing w Reykjavíku - islandzkie inspiracje z obserwacji pracy bibliotek i nie tylko

Bella Bari - mobilność w bibliotece