^{Photo by Raphael Ferraz}

Oryginał opublikowany w języku angielskim przez EPALE Moderator

Dyskusja EPALE „Umiejętność krytycznej oceny informacji przez dorosłych – dlaczego jest ważna właśnie teraz?” skupiła się na potrzebie rozwijania umiejętności w zakresie korzystania z mediów w obliczu szybkiego rozwoju technologii i stale zmieniających się uwarunkowań społecznych. W tych okolicznościach mamy do czynienia z różną dynamiką komunikacji, która niesie ze sobą kilka wyzwań, takich jak dezinformacja, mowa nienawiści i propaganda.

Podczas dyskusji EPALE ekspertki z Elm Magazine: Heini Huhtinen, redaktor naczelna i Anne Tastula, redaktor, przedstawiły i omówiły takie tematy jak koncepcja mediów i edukacji medialnej, prace grupy ekspertów Komisji Europejskiej ds. edukacji medialnej, jak również wzrost dezinformacji, co między innymi podkreśla znaczenie i potrzebę rozwijania umiejętności korzystania z mediów. Przy tej okazji pojawiło się pojęcie demokracji, które zostało dodatkowo podkreślone w przedstawionym przez ekspertki projekcie palestyńskim. W dalszej części dyskusji omówiono edukację medialną osób dorosłych oraz najlepsze metody stosowane w praktyce edukacyjnej.

Pojawiające się pytania, jak również komentarze pokazały, że dorośli stanowią dość wymagającą grupę, ponieważ ucząc się, odwołują się do swoich wcześniejszych doświadczeń. Inna kwestia poruszona podczas dyskusji EPALE odnosiła się do tego, jak można identyfikować osoby, które potrzebują edukacji, i jak można je włączać, gdy edukacja medialna oferowana dorosłym jest dość fragmentaryczna. Poza tym w kilku komentarzach uczestników wybrzmiała kwestia umiejętności krytycznej oceny informacji. Kiedy dyskutujemy o umiejętności korzystania z mediów i digitalizacji, nie powinniśmy zapominać o istocie rzeczy: jak krytycznie oceniamy informacje i źródła? Jak możemy zająć się tymi umiejętnościami i je zintegrować w środowisku online? Jeden z uczestników dyskusji tak to opisał: „W dzisiejszym świecie, gdzie dostęp do Internetu i informacji jest na wyciągnięcie ręki, krytyczne myślenie, które idzie w parze z umiejętnością korzystania z mediów jest bardzo ważne. Istotą krytycznego myślenia nie jest krytykowanie, ale raczej umiejętność nabrania dystansu, zastanowienia się, dlaczego i w jaki sposób ta informacja do mnie dociera, czy mogę ją jakoś zweryfikować lub jakie jest jej źródło?”.

Dodatkowe tematy poruszone przez uczestników dyskusji, które warto by było poddać szerszej analizie, dotyczą tego, na kim spoczywa / powinna spoczywać odpowiedzialność za edukację medialną oraz jaki wpływ na praktyki w zakresie edukacji medialnej osób dorosłych mają środowiska nieformalne. Jeden z uczestników stwierdził: „Myślę, że umiejętność korzystania z mediów musi być rozwijana już w wieku szkolnym. W uczeniu się dorosłych możemy to kontynuować, ale jeśli nie mamy podstaw – krytycznego myślenia i umiejętności korzystania z mediów, bardzo trudno będzie mówić o rozwoju”.

Uczestnicy podzielili się opiniami i materiałami takimi jak studia przypadków, informacje o projektach, poradniki i wytyczne.

Przydatne raporty:

• Mapping of media literacy practices and actions in EU-28: pierwsze szeroko zakrojone mapowanie dziedziny edukacji medialnej w Europie, zawierające szczegółową analizę głównych trendów, na przykładzie wybranych 547 projektów.
• A multi-dimensional approach to disinformation: Raport niezależnej grupy wysokiego szczebla na temat fake newsów i dezinformacji w świecie online.
• Social Media Monitoring report: zawiera między innymi listę zasad dezinformacji, które mogą być przydatne.
• Community Media: na tej stronie można znaleźć wiele interesujących materiałów, m.in. raport Rady Europy na temat promowania kompetencji medialnych dla WSZYSTKICH.

Wskazówki i wytyczne:

• Critical Media Literacy Framework, opracowane przez grupę w składzie: Jeff Share, Steven Funk and Douglas Kellner, zawiera 6 pytań, które można sobie zadać podcza korzystania (oraz tworzenia) treści medialnych (dostępne również w wersji niemieckiej)
• Media Literacy Competence Model 2021 bazuje na Media Literacy Competence Model 2012 i obejmuje osiem kompetencji z zakresu edukacji medialnej oraz dziesięć obszarów, w których można osiągać wymierne rezultaty dzięki wykorzystaniu mediów
• Guide to digital skills for adult education przeznaczony dla nauczycieli, animatorów, odbiorców i organizacji (wolontariackich), opracowujących i prowadzących szkolenia oraz kursy w zakresie umiejętności cyfrowych dla osób dorosłych z niskim poziomem wykształcenia i niskimi umiejętnościami cyfrowymi.

Interesujące projekty:

• Kampania Age concerns us zrealizowana w Słowacji, której celem było rozwijanie u seniorów kompetencji w zakresie rozpoznawania manipulacji w środowisku online poprzez informowanie o pułapkach Internetu, takich jak mistyfikacje i fałszywe informacje
• Projekt Silver Civic Education, który miał na celu wypracowanie narzędzi dla edukatorów pracujących z osobami 60+
• Projekt MeLi Parents  ma wypełnić lukę polegającą na tym, że niewiele inicjatyw z zakresu edukacji medialnej skierowanych jest do rodziców. Realizatorzy planują opracować program i narzędzia z zakresu edukacji medialnej.
• European MediaCoach initiative z Portugalii zakłada poprawę poziomu umiejętności korzystania z mediów wśród młodych ludzi dzięki przeszkoleniu w tym zakresie specjalistów pracujących z młodzieżą w szkołach, ośrodkach młodzieżowych, bibliotekach i muzeach
• W ramach projektu TeDiCom - Teaching Digital Competences in Adult Education zorganizowano warsztat “Critical Thinking as a competence for 21st century”
• Projekt EMI jest częścią krajowego (francuskiego) planu EMI autorstwa Ministerstwa Kultury. Jego celem jest przeszkolenie mediatorów EMI, którzy pracują z nastolatkami i młodymi dorosłymi.

Dyskusję zakończyło pytanie, które zadał jeden z uczestników. Dotyczyło ono przewidywanego kierunku przemian w sposobie korzystania z mediów w najbliższych 10 latach. Choć nikt nie jest w stanie dać jasnych odpowiedzi dotyczących przyszłości, Heini Huhtinen odpowiadając na pytanie, podkreśliła, że media już teraz mocno wpływają na nasze codzienne życie, na przykład na to, jak zawiązujemy przyjaźnie, zakochujemy się, generalnie, jak wchodzimy w interakcje z innymi. To dobry przykład na to, jak media cyfrowe są włączone w wiele aspektów naszego życia i zmieniają sposób, w jaki rozwijamy relacje z samym sobą, ale także z innymi.

Heini Huhtinen, odwołując się do swojego doświadczenia dziennikarskiego, nakreśliła dwa scenariusze przyszłości. Pierwszy, pozytywny, zakłada, że media będą tworzyć bardziej spersonalizowane treści i działać w bardziej przejrzysty i etyczny sposób. Drugi scenariusz, bardziej pesymistyczny, zakłada, że zaostrzy się polaryzacja, co doprowadzi do coraz większego zamykania się w bańkach informacyjnych. Jednak ostateczny wniosek jest taki, że edukacja medialna dorosłych powinna dawać poczucie sprawczości. Nie powinna skupiać się tylko na zagrożeniach istniejących w świecie cyfrowym. Wręcz przeciwnie, powinna dawać wsparcie, wskazując, jak w świadomy sposób możemy korzystać jako obywatele z treści dostępnych w cyfrowym świecie i bezpiecznie poruszać się w mediach społecznościowych.

Mimo wielu zagrożeń i wyzwań, które istnieją, należy pamiętać, że dużo już zostało zrobione w tej kwestii i należy się dzielić efektami tej ciekawej pracy, aby wszyscy mogli się od siebie nawzajem uczyć. Jednym z takich przykładów są Otwarte Zasoby Edukacyjne opracowane przez ekspertów, które dotyczą trudnych pytań i tematów. Warto je uwzględnić, zanim się podejmuje działania z zakresu edukacji medialnej adresowane do dorosłych.

Mamy nadzieję, że zobaczymy się podczas kolejnych dyskusji EPALE.