ok. 4 minuty czytania – polub, linkuj, komentuj!

Zaangażowanie obywatelskie 

Demokracja zaczyna się od każdego z nas. To właśnie zaangażowanie obywatelskie, rozumiane jako praktykowanie zachowań demokratycznych, odgrywa w tym ważną rolę. Każdy głos się liczy, a codzienne, nawet drobne formy zaangażowania, mają znaczenie dla wspólnego dobra. Gdy obywatelom brakuje aktywności, demokracja przestaje działać tak, jak powinna. Wówczas decyzje zapadają bez naszego udziału, a sprawy ważne dla lokalnych społeczności mogą zostać pominięte. Demokracja jest bowiem jednością: wspólnym mówieniem i wspólnym działaniem realizowanym przez obywateli. W wielu przypadkach dzieje się tak, że zaangażowanie obywatelskie (działanie) tworzy dopiero sferę publiczną w miejscu, gdzie do tej pory jej nie było.

^{Fot. Pexels / Joshua Santos}

Od wiedzy do działania 

Co istotne, odpowiedzialne zaangażowanie wymaga otwartości na wiedzę. Jednakże wiedza sama w sobie nie jest celem, ważne jest, by przekładać ją na praktyczne umiejętności potrzebne do działania. Świadomy obywatel to ktoś, kto nie tylko ma opinie, ale potrafi je oprzeć na faktach i zrozumieniu różnych perspektyw. Dzięki wiedzy możemy lepiej ocenić decyzje podejmowane przez władze, dostrzegać mechanizmy wpływające na nasze życie i skuteczniej działać na rzecz zmiany społecznej. Natomiast bez refleksji i podstawowej orientacji w sprawach publicznych łatwo ulec uproszczeniom lub manipulacjom, które osłabiają wspólne zaufanie i dialog społeczny.

Niektórzy mówią, że nie interesują się polityką. To dość powszechne zjawisko. Warto spojrzeć na nie z różnych perspektyw. Często wynika ono z poczucia, że polityka jest zbyt odległa lub nie dotyczy codziennego życia. Inni mogą mieć poczucie bezsilności, jakby ich zaangażowanie niewiele zmieniało. Z jednej strony, brak zainteresowania polityką może być brakiem wiary w system. Z drugiej strony, ignorowanie spraw publicznych może prowadzić do tego, że decyzje zapadają bez uwzględnienia interesów zwykłych ludzi. 

Polityka tak naprawdę dotyczy każdego z nas, nawet jeśli nie zawsze od razu to widać. To, jak wyglądają system edukacji, drogi czy opieka zdrowotna, w dużej mierze zależy od tego, jak decydują politycy. Czasami wystarczy, że weźmiemy udział w wyborach, by coś zmienić. Oznacza to, że nawet małe zaangażowanie może mieć duży wpływ. Choć wiele osób twierdzi, że się nie interesuje polityką, warto znaleźć sposoby, by stała się ona łatwiejsza do zrozumienia i dostępna dla wszystkich. Warto pamiętać, że obywatelskość rozwija się tam, gdzie mieszkańcy mogą aktywnie uczestniczyć i współdecydować o tym, co dzieje się w ich otoczeniu^[1].

Zamiast narzekać, po prostu działaj

Narzekanie nie zmieni rzeczywistości, ale aktywne podejście może otworzyć nowe możliwości i drogę do realnych zmian. Czasami małe kroki mają większy wpływ, niż nam się wydaje. Jeśli coś nas nie satysfakcjonuje, warto zacząć od zmiany w swoim najbliższym otoczeniu. Zauważyć można, że obecnie ludzie często koncentrują się przede wszystkim na własnych sprawach, pozostawiając kwestie publiczne poza kręgiem osobistych zainteresowań^[2]. W tym sensie stosunkowo często zauważalny jest w państwie demokratycznym deficyt obywatelskości, który nazwać można także obywatelską apatią. Fenomen ten Zygmunt Bauman określa jako „obywatelską obojętność”, która pozwala nam nie patrzeć, nie słuchać, nie interesować się tym, co robią inni^[3].

Czas wejść do gry...

.... bo to od nas zależy, jak będzie wyglądać nasze społeczeństwo. Aktywne zaangażowanie daje nam możliwość wpływania na decyzje, które dotyczą naszego życia. Im więcej osób bierze odpowiedzialność za swoje otoczenie, tym silniejsza staje się nasza wspólnota. Aktywne uczestnictwo powinno pomagać rozwiązywać konkretne problemy lokalne, zaspokajać potrzeby mieszkańców i w efekcie poprawiać ich warunki życia. Razem łatwiej budować lepszą przyszłość dla nas i dla tych, którzy przyjdą po nas. Warto zacząć działać już teraz, gdyż im szybciej się zaangażujemy, tym więcej możemy zmienić.

Dorosłość z obywatelską twarzą 

Bycie dorosłym to nie tylko wiek czy odpowiedzialność w życiu prywatnym, ale także zaangażowanie w sprawy społeczne i dbanie o to, co ważne dla innych. Dorosłość z obywatelską twarzą to świadomość, że nasze decyzje, działania i postawy mają wpływ na innych. To również odpowiedzialność za kształtowanie przestrzeni publicznej, angażowanie się w sprawy społeczne, dbałość o prawa innych i aktywne uczestnictwo w procesach demokratycznych. To dorosłość, która nie ogranicza się tylko do naszego życia prywatnego i siedzenia w sferze komfortu, ale obejmuje też dbanie o innych i o to, co dzieje się wokół nas. 

Warto czasem pomyśleć, co mogę zrobić, żeby być bardziej zaangażowanym tu i teraz?

dr hab. Dorota Gierszewski – andragog, wykładowca akademicki, badaczka, trenerka, organizatorka społecznościowa. Pracuje na Uniwersytecie Jagiellońskim. Zainteresowana problematyką nieformalnej edukacji dorosłych, obywatelskości, migracji, międzykulturowości. Ambasadorka EPALE.

Zobacz także:

Nagranie z webinarium EPALE: Od pomysłu do zmiany, czyli edukacja obywatelska w działaniu

Uczenie się dla demokracji – sekret kreowania lepszej przyszłości

Odkrywając świat – edukacja pozaformalna dorosłych w Uniwersytetach Ludowych

Budżet obywatelski jako narzędzie edukacji o samorządności

Poligon rozwoju kompetencji obywatelskich

Działam, więc jestem. Kontekstualny charakter uczenia się partycypacji społecznej

Nieformalne przestrzenie uczenia się obywatelskości

Bibliografia: