Συγγραφή άρθρου: EPALE Moderator  

Το παρόν κείμενο αποτελεί μετάφραση από το πρωτότυπο αγγλικό κείμενο.

Η διαδικτυακή συζήτηση που φιλοξενήθηκε στην πλατφόρμα της EPALE στις 26 Νοεμβρίου 2020 για τη μελλοντική ανάπτυξη της μεικτής εκπαίδευσης στην εκπαίδευση ενηλίκων άρχισε με ένα εισαγωγικό διαδικτυακό σεμινάριο για το θέμα, που ηγούνταν ο Δρ Lauri Tuomi, ο διευθύνων σύμβουλος της KVS, του φιλανδικού Ιδρύματος Δια Βίου Εκπαίδευσης και ένα μέλος της Ευρωπαϊκή Ένωσης για την Εκπαίδευση Ενηλίκων (ΕΑΕΑ). Το ΚVS είναι ο βασικός εκδότης του Elm Magazine.

Ακολούθησε ζωντανή συζήτηση ανάμεσα στην κοινότητα για πολλά από τα θέματα που έθεσε ο Δρ Tuomi. Ας δούμε τα σημεία που εγέρθηκαν.

Είναι η μεικτή προσέγγιση για την παροχή εκπαίδευσης ενηλίκων, ο καλύτερος τρόπος σε μια κατάσταση παρατεταμένου κλεισίματος των κέντρων εκπαίδευσης ενηλίκων;

• Η μεικτή προσέγγιση είναι μια καλή επιλογή όταν δεν είναι δυνατή η διασφάλιση συνεχούς πρόσβασης σε εκπαίδευση ενηλίκων, ωστόσο, το είδος της εκπαίδευσης ενηλίκων που παρέχεται, χρειάζεται να προσαρμοστεί και να εξατομικευθεί στον εκπαιδευόμενο. Η μεικτή προσέγγιση μπορεί να μην είναι η καλύτερη επιλογή για κάποιο δημόσιο στόχο. Για τους ενήλικες που δεν έχουν ψηφιακές δεξιότητες ή που δεν διαθέτουν υπολογιστές ή πρόσβαση στο διαδίκτυο, η μεικτή προσέγγιση μπορεί να είναι αποθαρρυντική.
• Ορισμένοι ενήλικες χρειάζονται στήριξη πρόσωπο με πρόσωπο για να συνεχίσουν τις μαθησιακές τους δραστηριότητες, κυρίως εάν δεν έχουν πολλή αυτοπεποίθηση. Η μεικτή προσέγγιση πρέπει να θεωρείται μια πιθανή μεθοδολογία. Ο σημαντικός παράγοντας είναι να βρεθεί η κατάλληλη μέθοδος για κάθε ενήλικα, εάν δεν θέλουμε να αφήσουμε κανέναν πίσω.
• Είναι πιθανή η χρήση της περίπλοκης μεθόδου, ειδικά τώρα. Όταν διδάσκουμε και μαθαίνουμε, στηρίζουμε τους εκπαιδευόμενους ψυχολογικά επίσης, δεν νιώθουν μόνοι, εμπλέκονται στη μάθηση.
• Στο πλαίσιο της μεικτής εκπαίδευσης, αξίζει επίσης να αναφερθεί η έννοια της «αντίστροφης μεικτής μάθησης», που σχετίζεται με διαδικτυακά μαθήματα που εμπλουτίζονται με επί τόπου διδασκαλία. Για παράδειγμα, το “EBMooc” που έλαβε χώρα το 2017 και το 2018 από τo CONEDU συνοδεύτηκε από εβδομαδιαίες συναντήσεις για συζήτηση του περιεχομένου του μαθήματος σε εκπαιδευτικά ιδρύματα κοντά από τον τόπο κατοικίας των συμμετεχόντων. Σε σύγκριση με άλλα MOOC, η εμπλοκή των συμμετεχόντων στα φόρουμ συζήτησης ήταν σημαντικά υψηλότερη, όπως και το ποσοστό ολοκλληρωσης. Μπορεί συνεπώς να εξαχθεί ότι η αντίστροφη μεικτή μάθηση ευνοεί την διάδραση μεταξύ των εκπαιδευομένων σε διαδικτυακά περιβάλλοντα μάθησης και βοηθά στην διατήρηση του κινήτρου των συμμετεχόντων. Για περισσότερες πληροφορίες για το  MOOC, δείτε  https://epale.ec.europa.eu/en/content/ebmooc-plus-open-online-course-adult-educators.
• Στην Πορτογαλία, το IEFP, ένα υβριδικό πλαίσιο σχεδιάστηκε πρόσφατα για να στηρίξει την πρόσβαση σε βραχυπρόθεσμα εκπαιδευτικά προγράμματα που συνήθως διεξάγονται πρόσωπο με πρόσωπο, σε μια μορφή που τους επιτρέπει να διεξαχθούν εξ αποστάσεως. Η επιλογή του υβριδικού μοντέλου αποδείχθηκε επαρκής όταν εφαρμόζεται επί του εδάφους, ένα εκπαιδευτικό πιλότο στον οποίο συμμετείχαν πέραν των 50 εκπαιδευτών και χιλιάδες εκπαιδευόμενοι.
• Στο πλαίσιο του Ψηφιακού Γραμματισμού  των εκπαιδευτών της εκπαίδευσης ενηλίκων, έλαβε χώρα ένα ενδιαφέρον πρόγραμμα Erasmus + στη Λετονία, DigitALAD.
• Υπάρχει ένα μέρος για διαδικτυακή μάθηση που δουλεύει παράλληλα με μαθήματα πρόσωπο με πρόσωπο. Για ορισμένους εκπαιδευόμενους, οι προσωπικές τους συνθήκες είναι τέτοιες που ο χρόνος τους με φυσική παρουσία σε ένα κολλέγιο ή κέντρο εκπαίδευσης ενηλίκων είναι «προστατευμένος χρόνος» που μπορούν να αφιερώσουν μόνο στον εαυτό τους και στην εκπαίδευση τους, μακριά από άλλες πιέσεις όπως η φροντίδα ηλικιωμένων γονέων ή παιδιών ή εργασίας. Επιπρόσθετα, οι ενήλικες εκπαιδευόμενοι συχνά δεν έχουν αυτοπεποίθηση εάν επιστρέψουν στην εκπαίδευση μετά από μακρά χρονική περίοδο και η σημασία των μαθημάτων πρόσωπο με πρόσωπο όπου δημιουργούν μια σύνδεση με τον εκπαιδευτικό και επωφελούνται από τη μάθηση με άλλους εκπαιδευόμενους, δεν πρέπει να υποτιμάται. Ορισμένα επαγγελματικά/ τεχνικά/ πρακτικά μαθήματα ενηλίκων (όπως κατασκευές, μηχανολογία, κομμωτική) δεν μπορούν να διδαχθούν μόνο διαδικτυακά και τα πρακτικά στοιχεία του μαθήματος πρέπει να γίνονται σε φυσικό περιβάλλον, αλλά μπορούν να συμπληρώνονται με διαδικτυακή μάθηση.
• Τα πλεονεκτήματα της μεικτής εκπαίδευσης είναι ότι επιτρέπει περισσότερη ευελιξία στην εκπαίδευση ενηλίκων, ικανοποιώντας τις ανάγκες των ενηλίκων που έχουν να αντιμετωπίσουν πολλές άλλες προκλήσεις στη ζωή.
• Εδώ υπάρχει ένα ενδιαφέρον άρθρο για το θέμα: “Putting down roots: establishing e-learning opportunities in informal adult education”.
      

Ποιες είναι οι βασικές προκλήσεις για την εφαρμογή μιας μεικτής προσέγγισης μάθησης, στην εκπαίδευση ενηλίκων;

• Η μεικτή προσέγγιση έχει τεράστια δυναμική. Το πρόβλημα/ πρόκληση είναι να διασφαλιστεί ότι οι ενήλικες εκπαιδευόμενοι έχουν ίσιες ευκαιρίες συμμετοχής σε ένα μεικτό σύστημα μάθησης.
• Κατά τη διάρκεια του απαγορευτικού τον Μάρτιο του 2020, τα Qualifica Centres (κέντρα που είναι αρμόδια, στην Πορτογαλία, για την καθοδήγηση και αναφορά ενηλίκων σε διαδρομές απόκτησης προσόντων και επίσης, διασφαλίζουν την αναγνώριση προηγούμενης μάθησης) έκλεισαν και συστάθηκε να διατηρήσουν τις δραστηριότητες τους για την εκπαίδευση ενηλίκων εξ αποστάσεως. Μετά από αυτό, τα Qualifica Centres ερωτήθηκαν για τις δραστηριότητες που διεξήγαν και τις κύριες προκλήσεις που αντιμετώπισαν τα κέντρα και οι εκπαιδευόμενοι. Τα αποτελέσματα της έρευνας αυτής αναλύθηκαν από τον Κεντρικό Οργανισμό επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης (ANQEP) και έδειξε ότι γενικά, οι ενήλικες εξέφρασαν μια θετική ανατροφοδότηση.

Ωστόσο, ορισμένοι ενήλικες είχαν δυσκολίες σε σχέση με:

• • Την έλλειψη ψηφιακών δεξιοτήτων
  • Την ανεπάρκεια πόρων (όπως υπολογιστές ή διαδίκτυο)
  • Χαμηλά κίνητρα για να εργαστούν με ένα μεικτό μοντέλο  

Για τις ομάδες των Qualifica Centres οι κύριες προκλήσεις που αναφέρθηκαν ήταν η δυσκολία εφαρμογής συχνότερα ορισμένων μαθημάτων εξ αποστάσεως, ο επανακαθορισμός των τεχνολογικών και εκπαιδευτικών διαδικασιών, πώς να διατηρηθεί το κίνητρο των ενηλίκων και πώς να επικοινωνήσουν με τους ενήλικες που δεν είναι πρόσβαση στην τεχνολογία.

• Τα χαμηλά προσόντα ψηφιακών δεξιοτήτων μπορούν να θεωρηθούν ως ένα βασικό εμπόδιο για την γενικοποίηση του υβριδικού μοντέλου.

• Μια δημοσκόπηση κολλεγίων Περαιτέρω Εκπαίδευσης στην Αγγλία αναφορικά με την μετακίνηση σε διαδικτυακή διδασκαλία κατά τη διάρκεια του απαγορευτικού την άνοιξη/στις  αρχές του καλοκαιριού 2020 κατέγραψε ότι οι ενήλικες εκπαιδευόμενοι χαμηλότερου επιπέδου (ειδικά αυτοί για τους οποίους τα αγγλικά είναι δεύτερη γλώσσα είχαν θέματα αναφορικά με την πρόσβαση και τον ψηφιακό γραμματισμό που τους εμπόδιζε από το να συμμετάσχουν πλήρως/ να εμπλακούν με την διαδικτυακή τους εκπαίδευση.

• Συχνά, δεν είναι θέμα ψηφιακών δεξιοτήτων ή της νοοτροπίας τους έναντι της ψηφιακής εργασίας αλλά έλλειψης δεξιοτήτων αυτό-μάθησης και αυτό- οργάνωσης. Γίνεται πολύς λόγος και φυσικά είναι πολύ σημαντικό- για τον ψηφιακό διαχωρισμό, την έλλειψη ψηφιακών δεξιοτήτων, αλλά μια σημαντική βάση για την μεικτή εκπαίδευση είναι οι δεξιότητες για ανεξάρτητη μάθηση και αυτό-οργάνωση.

• Ο χρόνος χρησιμοποιείται διαφορετικά. Η διαδικτυακή μάθηση είναι πολύ πιο έντονη, λιγότερη χαλαρότητα και λιγότερα διαλείμματα. Είναι πιο δύσκολη η εμπλοκή με κάθε εκπαιδευόμενο αφού είναι εικονικοί και συνεπώς (σε σύγχρονα περιβάλλοντα) συχνά είναι πιο δύσκολο να βλέπει ο ένας τον άλλον και να τον προσεγγίσει. Όταν το περιβάλλον είναι ασύγχρονο, υπάρχει επιπλέον χρόνος για σκέψη και το αυξανόμενο αίσθημα του «ένας προς ένα» που αυτό επιτρέπει. Ο εκπαιδευτικός απαιτείται να έχει κοινωνικές ικανότητες και δεξιότητες σε υψηλότερο βαθμό.  Συχνά, το ίδιο το περιβάλλον περιορίζει τις εκπαιδευτικές καταστάσεις και οι πιθανότητες που υπάρχουν είναι αυτές της συνεργασίας, κοινής ιδιοκτησίας, διανεμημένων ρόλων και ομαδικής εργασίας,. Ορισμένα ιδρύματα έχουν λίγο κώλυμα με τα μοντέλα και εργαλεία τους.

  Ποια κίνητρα για την εκπαίδευση ενηλίκων και ποιες πολιτικές απαιτούνται για την εφαρμογή μιας μεικτής προσέγγισης μάθησης στην εκπαίδευση ενηλίκων;

• Πρώτα από όλα, για να εφαρμοστεί μια μεικτή προσέγγιση μάθησης στην εκπαίδευση ενηλίκων όλοι οι πρωταγωνιστές (εκπαιδευτικοί, εκπαιδευτές και εκπαιδευόμενοι) πρέπει να έχουν πρόσβαση στην τεχνολογία και σε ένα βαθμό ψηφιακών δεξιοτήτων για να την χρησιμοποιήσουν σωστά. Διαφορετικά, μόνο κάποιοι από αυτούς επωφελούνται από την προσέγγιση αυτή και πολύ πιθανόν, να μην είναι αυτοί που έχουν τα χαμηλότερα προσόντα. Συνεπώς, πρέπει να εφαρμοστεί ένα πρόγραμμα για την διευκόλυνση της απόκτησης του εν λόγω εξοπλισμού και της προώθησης της επίτευξης μαθημάτων για βασικές δεξιότητες.

Επίσης, η εκπαίδευση ενηλίκων πρέπει να υπακούει σε ένα πραγματικά ευέλικτο μοντέλο που προσαρμόζεται στην μεικτή προσέγγιση. Στο μοντέλο αυτό, πρέπει να δίνεται προτεραιότητα στην εξατομικευμένη διδασκαλία αντίθετα με αυτό που γίνεται κατά πλειοψηφία στις τάξεις. Με τον τρόπο, οποιοσδήποτε ενήλικας μπορεί να μάθει με το δικό του ρυθμό και σύμφωνα με τις προτεραιότητες και ανάγκες του.

• Είναι σημαντικό επίσης να ενθαρρύνονται οι ερευνητές σε θέματα εκπαίδευσης ενηλίκων, να ερευνήσουν τον τρόπο που η μεικτή εκπαίδευση επηρέασε τον τρόπο που διδάσκουμε.
• Ο ρόλος του παροχέα εκπαίδευσης είναι πολύ σημαντικός για να διασφαλιστεί ότι τα μαθησιακά περιβάλλοντα στηρίζουν την μεικτή παιδαγωγική και ότι ο κάθε εκπαιδευτικός διαθέτει την τεχνολογική και παιδαγωγική στήριξη. Φυσικά, η παρακολούθηση της ποιότητας πρέπει να ενσωματώνεται στο σύστημα ποιότητας των ιδρυμάτων.  

      Ποια είναι η επίπτωση από τον COVID-19?

• Πρέπει να επιλέξουμε την κατάσταση με την πανδημία ως ένα σημείο εστίασης για μάθηση όσον αφορά στην εκπαίδευση ενηλίκων. Μπορούμε να φανταστούμε ένα πιο εμφανές και κατάλληλο μαθησιακό πλαίσιο για προσεγγίσεις εκπαίδευσης, κατάρτισης και προώθησης της ενεργούς συμμετοχής στα κοινά από αυτό που παρέχει η πανδημία του κορωνοϊού, αυθόρμητα και φυσικά;

Είναι ξεκάθαρο ότι είναι κατ’ επειγόντως αναγκαία η προσαρμογή της παιδαγωγικής προσέγγισης σε μια κατάσταση που είναι τόσο σοβαρή ώστε να ορίζει και να επηρεάζει τις οικογένειες, τους πολίτες και τις τοπικές επικράτειες στην καθημερινότητα τους. Αλλά εάν υποθέσουμε αυθόρμητα  ότι η δυναμική της καθημερινότητας μπορεί να αποτελέσει ένα πιθανό πλαίσιο για μάθηση, μπορούμε μετά να συνδυάσουμε τα γεγονότα στο ταξίδι της καθημερινότητας με τις συνδέσεις και τους κινδύνους του κορωνοϊού, σχεδιάζοντας μια διαδρομή ρεαλιστικής και ξεκάθαρης αντίληψης για την εκπαίδευση των ενηλίκων.

• Προκύπτουν θέματα-κλειδί. Μπορεί να είναι ο COVID-19 η βάση για όλες τις εκπαιδευτικές δραστηριότητες, σε ενέργειες που σχετίζονται με την εκπαίδευση ενηλίκων; Ποια θέματα προκύπτουν ως προφανή; Τρία παραδείγματα:

• • Το θέμα «ζούμε μαζί». Η επίγνωση της σημασίας της αλληλέγγυας συμπεριφοράς σε θέματα προφύλαξης της υγείας, βασίζεται στην κατανόηση και κατάκτηση των μηχανισμών της μετάδοσης και στους τρόπους καταπολέμησης του με πλήρη γνώση της αιτίας. Η αλληλεγγύη σώζει ζωές και ενδυναμώνει την ικανότητα των ομάδων.

• • Θέματα υγείας Στην τελική, γιατί μιλάμε για ομάδες κινδύνου; Ποιοι είναι; Γιατί είναι; Μήπως η ομάδα ανήκει σε αυτή την ομάδα; Ποιες πρωτοβουλίες μπορούν να αναληφθούν για να εξουδετερωθεί η αδυναμία δεδομένων των κρίσιμων καταστάσεων δημόσιας υγείας.

• • Το θέμα των τροφίμων. Η επαναδιατύπωση των βασικών διαδικασιών προμήθειας τροφίμων και η ανάγκη νέας εξισορρόπησης της σύνθεσης των γευμάτων, ειδικά με την κατανάλωση τοπικών και εποχιακών προϊόντων. Η εκπαίδευση ενηλίκων και η κοινωνική ανάπτυξη. Αυτές οι προσεγγίσεις εστιάζονται στην καθημερινότητα και στα  συγκεκριμένα θέματα που θέτει η πανδημία.

• Μπορεί να υπάρχει ακόμη μια προσέγγιση που αφορά στην απάντηση ενός κεντρικού ερωτήματος κοινωνικής ανάπτυξης: μπορεί η εκπαίδευση ενηλίκων να βοηθήσει στην καταπολέμηση της πανδημίας και να ενδυναμώσει τις τοπικές κοινότητες; Με άλλα λόγια, ο καθορισμός του σκοπού των δραστηριοτήτων της εκπαίδευσης ενηλίκων ως τη συνεισφορά τους στην επίλυση προβλημάτων στην κοινωνία και την κινητοποίηση των τοπικών πόρων για την ενδυνάμωση των κοινοτήτων και της έννοιας του συλλογικού.

• Είναι ήδη εμφανές ότι οι χώρες με τουλάχιστον λίγη παράδοση και εμπειρία στη διαδικτυακή εκπαίδευση είχαν καλύτερη και πιο γρήγορη προσαρμοστικότητα στην μετακίνηση ενός μεγάλου μέρους του εργατικού δυναμικού στην εργασία από το σπίτι. Ειδικά οι σκανδιναβικές χώρες όπως η Νορβηγία ή η Φιλανδία μας έδειξαν τον δρόμο. Εάν πετύχουμε στο να εμπλέξουμε περισσότερο κόσμο στην μεικτή εκπαίδευση, υπάρχει καλύτερη προοπτική να προσαρμοστεί η οικονομία σε ξαφνικές καταστάσεις όπως αυτή.

• Πρέπει να χρησιμοποιήσομε την πανδημία και πολλοί το κάνουν ήδη, ως μια νέα ευκαιρία για την ανεπίσημη εκπαίδευση ενηλίκων. Ειδικά επειδή «η μάσκα δεν μπαίνει στα μάτια!» . Και αυτό είναι ένα καλό σημάδι, επειδή δεν πρέπει να κατεβάζουμε τα χέρια, πρέπει να ζήσουμε και να ζήσουμε όσο καλύτερα γίνεται σε μια κατάσταση σαν και αυτή.

• « Το θέμα είναι να μάθουμε να μαθαίνουμε»

Λαμβάνοντας υπόψη την κατάσταση της πανδημίας, μας ζητείται να αλλάξουμε και να προσαρμοστούμε σε νέους τρόπους μάθησης. Αυτή είναι μια περίοδος αλλαγής, συνεπώς κάποια αποτελέσματα μπορεί να μας είναι άγνωστα. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι έχουν αρνητικές συνέπειες.

• Η μεικτή μάθηση υπήρξε το εργαλείο επιβίωσης κατά τη διάρκεια του COVID-19. Μακάρι να ανακάμψουμε σύντομα και συνεπώς, τώρα είναι η ώρα να σκεφτούμε το μέλλον. Είμαι σίγουρος ότι η υβριδική εκπαίδευση, η ιδέα δημιουργίας διαφορετικών τρόπων για να μαθαίνουν οι ενήλικες μαζί, θα παραμείνει. Για το σκοπό αυτό, είναι ευθύνη όλων μας να δημιουργήσουμε μαθησιακά περιβάλλοντα που ενθαρρύνουν την ένταξη.

Άλλο περιεχόμενο στην πλατφόρμα που μπορεί να ενδιαφέρει είναι το Μαθαίνοντας στο Lockdown- Μετακίνηση διαδικτυακά ( Learning Through Lockdown – Moving Online), ιστολόγιο από την Fiona Aldridge, οδηγός του προγράμματος για την Ψηφιακή Εκπαίδευση και Συμμετοχική  Εκπαίδευση Ενηλίκων (DEPAL) για την συμμετοχική εκπαίδευση και ψηφιακή αφήγηση ιστοριών.