ok. 5 minut czytania - polub, linkuj, komentuj!

---

Nie lubię tego określenia. Pojęcie powołanie w kontekście wyboru zawodu czy pracy zawodowej zawsze wydawało mi się ideologicznie podejrzane. Czym jest to powołanie? Kto powołuje? Skąd powołany wie, że jest powołany?

Powołanie

O pracownikach z powołania najczęściej mówi się w odniesieniu do profesji społecznych. Dotyczy to najczęściej lekarzy, pielęgniarek, nauczycieli, osób duchownych, pracowników socjalnych, naukowców. Czasem to określenie wykorzystuje się także do opisu stylu pracy rzemieślników i przedstawicieli innych profesji. Określenie kogoś, że jest pracownikiem z powołania, jest niewątpliwie komplementem.

Do tematu powołania można podejść z dwóch perspektyw. Można się zastanawiać, co charakteryzuje pracowników, których określa się, że są „z powołania” lub co sprawia, że niektórzy twierdzą, iż są do czegoś powołani.

Idąc pierwszym tropem można wskazać kilka cech opisujący pracę takiej osoby. Pierwszą z nich jest podejście do pracy. Można tu mówić o zaangażowaniu, pasji, wysokiej motywacji. Drugi wymiar to wartość przypisywana działalności zawodowej. Można mieć wrażenie, że te osoby lubią swoją pracę, że czują się na właściwym miejscu, że jest ona dla nich ważna. Trzeci wymiar to predyspozycje. Patrząc na osoby, które opisuje się, jako pracowników z powołania, można mieć wrażenie, że są sprawne, a nawet biegłe w wykonywaniu zawodowych zadań. Cechują je uzdolnienia ważne w danym zawodzie, rozwijają wiedzę, kompetencje, wzmacniają kwalifikacje. Dbają o profesjonalizm i fachowość.

^{Photo by Online Marketing on Unsplash}

Idąc tropem tych cech, przychodzi mi do głowy inne określenie, którym chętnie zamienię słowo powołanie. Z mojej doradczej perspektywy są to osoby dobrze dopasowane do zawodu. Robią to, co lubią, robią to co jest dla nich ważne i robią to, do czego mają predyspozycje. Zawodowo sytuacja idealna. Tak mocne dopasowanie z pewnością wyzwala efekt synergii i obserwatorzy z zewnątrz, ale także współpracownicy i odbiorcy pracy takiej osoby mogą mieć poczucie wyjątkowego i szczególnego charakteru jej pracy.

Jeśli do tego przyłożymy dodatkowo definicję zaproponowaną przez Piotra Sztompkę, który twierdzi, iż powołanie to zawód wykonywany z pobudek autotelicznych, jako sposób samorealizacji, bez względu na jakiekolwiek korzyści, jakie może przynosić [1], to zrozumiały staje się także styl pracy tych osób. Pracownicy z powołania nie zniechęcają się, jeśli ich instrumentalne motywacje nie są zaspokajane. Mogą pracować mimo mniejszego wynagrodzenia, niekorzystnych warunków, koniecznych wyrzeczeń, czy nawet zagrożeń. Doskonale odnajdują się w sytuacjach trudnych, nietypowych, wymagających, czy kryzysowych.

Motywacja

A co z osobami, które twierdzą, że są powołane lub mają powołanie do jakiegoś zawodu? W pracy doradczej zawsze mówię tu: sprawdzam. Nawet pobieżna obserwacja codziennych praktyk nauczycieli, lekarzy czy osób duchownych wskazuje, że nie wszyscy oni mają predyspozycje do swoich zawodów. Idąc dalej, można nawet na podstawie tych obserwacji stwierdzić, że nie wszyscy oni zwyczajnie lubią swoją pracę i mówiąc kolokwialnie: nadają się do niej. Kłopot z tymi, którzy twierdzą, że są powołani, leży w mojej ocenie w sferze wartości i motywacji. Są osoby, które chcą wykonywać dany zawód z powodu wysokiej wartości, jaką mu przypisują. Mogą to być wartości duchowe, humanistyczne. Czasem jest jednak też tak, iż motywacje do wyboru zawodu nie są uświadomione. Niekiedy chęć poświęcenia się przykrywa motywacje związane z władzą, prestiżem i dominacją.

W kontekście powołania do zawodu wskazuje się często na kategorię poświęcenia. Dotyczy to głównie zawodów społecznych. Lekarz i pielęgniarka z powołania poświęcają się dla swoich pacjentów, a nauczyciel poświęca się dla swoich uczniów. Osobiście nie wymagam, a nawet nie chcę, aby ktoś się dla mnie poświęcał. Wystarczy mi, że swoją pracę będzie wykonywał dobrze, profesjonalnie, fachowo także w zakresie kompetencji społecznych. Mam wrażenie, że poświęcenie się jakoś wymusza wdzięczność. Dla mnie wystarczające jest to, że ktoś dobrze i fachowo wykonuje pracę, którą lubi.

To napięcie między profesjonalnym wykonywaniem zadań zawodowych a poświęcaniem się w ramach realizowanego powołania interesująco zarysował Tadeusz Gadacz w eseju „Etyka powołania”. Autor rozróżnia etykę powołania od etyki zawodu [2]. W tym rozróżnieniu powołanie to coś więcej niż zawód. Nie zgadzam się z wszystkim tezami proponowanymi przez tego autora (zainteresowanych odsyłam to tekstu), ale rozróżnienie na powołanie, które ma wartość wysoką, ale kruchą i zawód rozumiany jako wywiązywanie się z obowiązków, który ma wartość niską, ale silną, jest niezwykle inspirujące poznawczo. Szczególnie intrygująca jest kruchość powołania, która wynika głównie z tego, iż poświęcenia nie da się nakazać ani zmierzyć.

Poświęcenie

W kontekście myślenia o powołaniu do zawodów zastanawia mnie także to, że niektórzy, z jakiegoś niejasnego dla mnie powodu, dają sobie prawo, aby od przedstawicieli niektórych profesji wymagać, aby w swojej pracy poświęcali się dla innych. Dotyczy to nie tylko czasu, sił, rezygnacji z życia prywatnego, ale także kwestii finansowych. Najlepiej jakby pracowali za darmo, bo przecież realizują swoje powołanie, misję i poświęcają się dla innych. Liczne przykłady takich postaw mamy w literaturze i hagiografii. Warto stawiać pytanie na ile można oczekiwać takich postaw we współczesnej zawodowej codzienności…

Mam wrażenie, że pojęcie „powołanie” zaciemnia i komplikuje myślenie o realizacji zadań zawodowych i budowaniu relacji między pracą i innymi sferami życia. Utrudnia projektowanie i respektowanie granic. Z praktyki doradczej wiem też, że taki sposób myślenia o funkcjonowaniu w zawodzie może stanowić pożywkę dla procesu wypalenia zawodowego. Szczególnie wówczas jeśli zderzamy się z oczekiwaniami społecznymi dotyczącymi tego, jak mamy realizować się w danym zawodzie.

Ten tekst jest mocno subiektywny. Mam świadomość, że każdy samodzielnie powinien zmierzyć się z pytaniem, jakie jest jego myślenie o powołaniu do jego zawodu czy do zawodów w ogóle. Warto od czasu do czasu konfrontować się z tym zagadnieniem – tym bardziej, iż dotyka ono i sfery wartości i naszego komfortu w aktywności zawodowej. Dla mnie ważne jest, aby każdy odnalazł zawód dopasowany do siebie. Wówczas wszyscy będą zadowoleni.

---

dr hab. Małgorzata Rosalska – pedagog, doradca zawodowy, adiunkt w Zakładzie Kształcenia Ustawicznego i Doradztwa Zawodowego na Wydziale Studiów Edukacyjnych Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Specjalizuje się w problematyce z zakresu doradztwa edukacyjno-zawodowego, polityki rynku pracy, edukacji dorosłych i polityki oświatowej. Ambasadorka EPALE.

---

Interesujesz się podnoszeniem kwalifikacji zawodowych i doradztwem zawodowym dla dorosłych? Szukasz inspiracji, sprawdzonych metod i niestandardowych form? Tutaj zebraliśmy dla Ciebie wszystkie artykuły na ten temat dostępne na polskim EPALE!

Zobacz także:

Czy można być nadmiernie wykształconym? Można.

Zajęcia wyrównawcze dla doradców zawodowych, na które sama chętnie bym się zapisała

Kim chcę być? Pytanie dla odważnych

Przewietrz swoje cele!

Planowanie to nie wszystko. Karierą można też zarządzać

Ghosting na rynku pracy

Praca po znajomości? Dlaczego nie?

Job hopping - jeszcze problem czy już norma rynku pracy?