Edukacja dorosłych w Europie: Portugalia
ok. 8 minut czytania - polub, linkuj, komentuj!
W ostatnich dziesięcioleciach Portugalia podjęła znaczne wysiłki w celu podniesienia kwalifikacji swoich obywateli. Chociaż można zaobserwować pewne postępy w tym zakresie, Portugalia nadal jest jednym z tych krajów europejskich, w których wskaźnik udziału dorosłych w uczeniu się jest stosunkowo niski. Według danych z „Monitora kształcenia i szkolenia 2020” w 2019 r. wynosił on 10,5% (podczas gdy wartość docelowa dla UE wynosi 15%). Widać jednak stały wzrost tego wskaźnika – w 2009 r. wynosił on 6,4%.
W Portugalii duże wyzwanie stanowi również niski poziom wykształcenia ludności oraz wciąż wysoki odsetek osób przedwcześnie kończących naukę. Według danych z 2019 r. 47,8 % ludności (w wieku 25-64 lata) ma wykształcenie niższe niż średnie II stopnia. Osób przedwcześnie kończących naukę (w wieku 18-24 lata) w 2019 r. było 10,6%, ale 10 lat wcześniej było ich 30,9%.
Odpowiedzią na te problemy jest m.in. uruchomienie krajowego planu rozwoju umiejętności czytania i pisania u osób dorosłych. Promowanie umiejętności cyfrowych i umiejętności podstawowych nadal stanowi dwa główne wyzwania stojące przed Portugalią.
Struktura i organizacja
Kwestie związane z kształceniem i szkoleniem dorosłych podlegają Ministerstwu Edukacji, w tym te dotyczące ścieżek kształcenia zawodowego, za co odpowiada wspólnie z Ministerstwem Pracy, Solidarności i Zabezpieczenia Społecznego.
Poza tym sprawami związanymi z edukacją zawodową zajmują się dwa podmioty: Krajowa Agencja ds. Kwalifikacji i Kształcenia Zawodowego (ANQEP, IP) oraz Instytut Zatrudnienia i Szkolenia Zawodowego (IEFP, IP).
Agencja ma za zadanie promowanie zdobywania kwalifikacji i uczenia się przez całe życie. Przede wszystkim koordynuje działania związane z aktualizacją krajowego rejestru kwalifikacji. Odpowiada za opracowywanie systemu uznawania, walidacji i certyfikacji kwalifikacji oraz za zarządzanie nim.
Z kolei Instytut, będący organem publicznej służby zatrudnienia, ma na celu zwalczanie bezrobocia poprzez wdrażanie aktywnej polityki zatrudnienia i szkolenia zawodowego. Do jego zadań należy m.in. promowanie kwalifikacji akademickich i zawodowych oraz indywidualnych ścieżek edukacji.
Instytucje edukacji dorosłych
Prowadzeniem edukacji dorosłych zajmują się:
-
wyspecjalizowane centra kwalifikacji (Centros Qualifica),
-
szkoły średnie,
-
centra szkolenia zawodowego,
-
centra doskonałości.
Edukacja dorosłych, oprócz kształcenia formalnego na poziomie szkół średnich, obejmuje programy w zakresie podnoszenia umiejętności podstawowych, kursy języka portugalskiego dla dorosłych cudzoziemców, kursy kwalifikacyjne, certyfikowane szkolenia modułowe.
Centra kwalifikacji mogą być zakładane przez publiczne lub prywatne podmioty, takie jak klastry szkół średnich, przedsiębiorstwa i stowarzyszenia lub inne podmioty o istotnym znaczeniu sektorowym. We wrześniu 2020 r. działało ich na terenie kraju 310. Do zadań centrów należy informowanie oraz doradztwo dotyczące ścieżek uczenia się, w oparciu o bieżące potrzeby w zakresie kwalifikacji w różnych sektorach gospodarki. Centra wspierają również Krajową Agencję ds. Kwalifikacji i Kształcenia Zawodowego m.in. w zakresie wdrażania mechanizmów monitorowania kształcenia i szkolenia.
Szkoły średnie II stopnia są przeznaczone dla osób pełnoletnich, które nie ukończyły nauki i mają do uzupełnienia maksimum 6 przedmiotów / rok nauki w ramach programu szkoły średniej II stopnia.
Krótkoterminowe programy w zakresie rozwijania umiejętności podstawowych (Formação em Competências Básicas) umożliwiają osobom po 18. roku życia, nabycie umiejętności czytania, pisania, liczenia i korzystania z technologii informacyjno-komunikacyjnych. Przeznaczone są dla osób, które nie ukończyły I stopnia kształcenia podstawowego (lub jego odpowiednika) lub mimo ukończenia nauki nie wykazują podstawowych umiejętności w ww. zakresie. W wyjątkowych przypadkach z oferty może korzystać młodzież poniżej 18. roku życia. Szkolenia tego typu są organizowane przez szkoły publiczne, nadzorowane przez Ministerstwo Edukacji, oraz ośrodki kształcenia zawodowego zarządzane przez IEFP, IP.
Kursy języka portugalskiego są przeznaczone dla osób pełnoletnich, których językiem ojczystym nie jest portugalski i/lub tych, które nie władają językiem na wystarczającym poziomie. Szkolenia tego typu prowadzą szkoły publiczne, ośrodki bezpośrednio zarządzane i obsługiwane przez Instytut Zatrudnienia i Kształcenia Zawodowego oraz sieć centrów kwalifikacji. Uczestnicy szkoleń mogą uzyskać certyfikaty znajomości języka na poziomach A1-B2.
Kursy kwalifikacyjne (Educação e Formação de Adultos, EFA) są prowadzone zgodnie ze ścieżkami podwójnej certyfikacji. Są przeznaczone dla osób dorosłych w wieku 18 lat i starszych, które nie mają odpowiednich kwalifikacji do wejścia na rynek pracy lub rozwoju na nim.
Z kolei certyfikowane szkolenia modułowe umożliwiają uzyskanie jednej lub więcej kwalifikacji ujętych w krajowym rejestrze. Dają możliwość zdobycia zestawu kompetencji akademickich i zawodowych w ramach krótkich cyklów szkoleniowych. Szkolenia modułowe są generalnie przeznaczone dla osób pełnoletnich, które nie mają odpowiednich kwalifikacji do wejścia na rynek pracy lub rozwoju na nim, a zwłaszcza tych, które nie ukończyły szkoły podstawowej lub średniej II stopnia.
Jeśli chodzi o edukację pozaformalną, w Portugalii działają m.in. uniwersytety trzeciego wieku (Universidades de Terceira Idade (UTI)/Universidades Sénior), które organizują działania nie tylko o charakterze edukacyjnych, ale również społecznym i kulturalnym dla osób powyżej 50. roku życia. Pierwszy uniwersytet tego typu powstał w 1976 r. Obecnie, wg danych Sieci Uniwersytetów Trzeciego Wieku (Rede de Universidades da Terceira Idade), w jej ramach działa 236 placówek, z których oferty korzysta 38 tys. seniorów, a zajęcia prowadzi 4500 nauczycieli-wolonatriuszy.
Priorytety edukacji dorosłych
W 2016 r. został uruchomiony program Qualifica nastawiony na podnoszenie poziomu edukacji osób dorosłych. Według danych z 2019 r. 47,8 % ludności (w wieku 25-64 lata) posiada wykształcenie niższe niż średnie II stopnia. Program Qualifica ma na celu zbliżenie Portugalii do średniej UE pod względem uczestnictwa w uczeniu się przez całe życie.
Głównym filarem tej inicjatywy są centra kwalifikacji. Jak wynika z danych, do końca 2019 r. z programu skorzystały 444 tys. osób dorosłych.
Program obejmuje następujące cele:
-
Podniesienie kwalifikacji pracowników i wyposażenie ich w umiejętności odpowiadające potrzebom rynku pracy.
-
Znaczące zmniejszenie poziomu analfabetyzmu i analfabetyzmu funkcjonalnego.
-
Usprawnienie systemu, aby młodzi dorośli więcej inwestowali w edukację i szkolenia.
-
Dopasowanie oferty szkoleniowej do potrzeb rynku pracy oraz krajowego i regionalnego modelu rozwoju.
Również takie grupy dorosłych jak więźniowie i bezdomni są uwzględniane w programach podnoszenia umiejętności i przekwalifikowywania. Przewidziany jest nowy strategiczny plan działania w tym zakresie, który ma na celu wyposażenie takich osób w odpowiednie umiejętności, aby pomóc im w ponownej integracji na rynku pracy.
Istnieje również potrzeba podniesienia kwalifikacji nauczycieli i edukatorów dorosłych w zakresie edukacji cyfrowej oraz rozwijania świadomości na temat znaczenia edukacji cyfrowej w programach i działaniach związanych z edukacją dorosłych.
Materiał opracowany na podstawie publikacji w j. angielskim: Eurydice, Education and Training Monitor 2020, raportu OECD.
Zobacz także:
Edukacja dorosłych w Europie: Włochy
Edukacja dorosłych w Europie: Niemcy
Edukacja dorosłych w Europie: Finlandia
