Blog 22 Styczeń 2021

Edukacja dorosłych w Europie: Niemcy

Jak wygląda edukacja dorosłych u naszego zachodniego sąsiada? Zapraszamy do lektury kolejnego artykułu poświęconego edukacji dorosłych w Europie!

Karolina MILCZAREK

ok. 6 minut czytania - polub, linkuj, komentuj!

W obliczu obecnej sytuacji demograficznej edukacja dorosłych w Niemczech nabiera coraz większego znaczenia, a zwłaszcza możliwości doskonalenia, uznawania i poświadczania kompetencji.

Dostępna jest bardzo różnorodna oferta edukacyjna służąca realizacji potrzeb osób dorosłych. Edukacja prowadzona jest przez instytucje gminne, w szczególności przez uniwersytety ludowe (Volkshochschulen), jak również instytucje prywatne, kościelne, związki zawodowe, izby przemysłowo-handlowe, partie i stowarzyszenia polityczne, przedsiębiorstwa i władze publiczne, a także ośrodki edukacji rodzinnej, akademie, placówki o profilu zawodowym (Fachschulen), instytucje szkolnictwa wyższego oraz instytucje kształcenia na odległość. Programy takie oferują również nadawcy radiowi i telewizyjni.

Struktura i organizacja uczenia dorosłych

W Niemczech odpowiedzialność za system edukacji współdzielona jest przez władze Federacji i krajów związkowych. Zakres odpowiedzialności rządu federalnego za edukację określa Ustawa Zasadnicza (Grundgesetz). Uprawnienia legislacyjne w tym zakresie leżą w gestii poszczególnych landów, o ile ustawa nie przyznaje ich władzom federalnym. W przypadku sektora szkolnictwa, szkolnictwa wyższego, edukacji dorosłych i kształcenia ustawicznego zarządzanie należy prawie wyłącznie do kompetencji krajów związkowych. Poza podziałem kompetencji opisanym powyżej, Ustawa Zasadnicza przewiduje również szczególne formy współpracy pomiędzy Federacją a krajami związkowymi w ramach tzw. zadań wspólnych (Gemeinschaftsaufgaben).

W Niemczech powszechne jest rozróżnienie oferty edukacyjnej dla dorosłych na tę o charakterze ogólnym, politycznym i kulturalnym oraz na kształcenie zawodowe lub realizowane w zakładzie pracy. Rozróżnienie to ma charakter bardziej formalny, a nie merytoryczny. Za edukację ogólną odpowiadają kraje związkowe, natomiast edukacja zawodowa oraz realizowana w zakładach pracy (praktyczna) należy do zadań polityki ogólnokrajowej.

Instytucje edukacji dorosłych

Zgodnie z przepisami dotyczącymi kształcenia ustawicznego obowiązującymi w poszczególnych landach, edukacją ogólną zajmują przede wszystkim uniwersytety ludowe, ale także różnego typu podmioty z sektora prywatnego.

Osoby dorosłe, które chcą uzupełnić wykształcenie po przerwaniu nauki, mogą korzystać ze szkół wieczorowych kolejnych szczebli (Abendhauptschulen, Abendrealschulen, Abendgymnasien) oraz dziennych, tzw. kolegiów (Kollegs). Nauka w Abendhauptschulen przewidziana jest na rok (dwa semestry), w Abendrealschulen na dwa lata (cztery semestry), a w Abendgymnasien – zazwyczaj na trzy lata.

Nauka w szkołach o profilu zawodowym (Fachschulen) trwa od roku do trzech lat. Dostępne są również kursy kwalifikacyjne dla młodzieży i dorosłych organizowane przez kraje związkowe i podmioty z sektora prywatnego.

Kształcenie na odległość daje dorosłym osobom zatrudnionym możliwość podejmowania dalszej nauki na elastycznych zasadach. Kursy nauczania na odległość oferowane przez organizacje prywatne wymagają zatwierdzenia na poziomie krajowym, na mocy Ustawy o wspieraniu kształcenia na odległość (Fernunterrichtsschutzgesetz – FernUSG). Decyzję o zatwierdzeniu kursu nauczania na odległość podejmuje Centralny Urząd ds. Kształcenia na Odległość (Staatliche Zentralstelle für Fernunterricht – ZFU). W 2017 r. na kursy tego typu zarejestrowało się ponad 150 000 osób.

Zgodnie z Ustawą o szkolnictwie wyższym oraz ustawodawstwem dotyczącym szkolnictwa wyższego krajów związkowych, głównym obowiązkiem uczelni, oprócz prowadzenia badań i studiów, jest zapewnienie kształcenia ustawicznego. Kursy kształcenia ustawicznego dają uczestnikom możliwość specjalizacji, poszerzenia posiadanej wiedzy lub uzyskania dodatkowych kwalifikacji zawodowych. Kursy trwają od kilku tygodni do kilku semestrów.

Priorytety edukacji dorosłych

W listopadzie 2016 r. władze Federacji i krajów związkowych ogłosiły Krajową Dekadę Alfabetyzacji i Edukacji Podstawowej 2016–2026 (Nationale Dekade für Alphabetisierung und Grundbildung), która bazuje na Krajowej strategii na rzecz alfabetyzacji i podstawowej edukacji dorosłych 2012– 2016 (Nationale Strategie für Alphabetisierung und Grundbildung Erwachsener). Rząd federalny, landy i aktorzy społeczni zaczęli wspólnie pracować nad poprawą umiejętności czytania i pisania dorosłych oraz podniesieniem podstawowego poziomu wykształcenia osób dorosłych w Niemczech. Widoczne są już pierwsze efekty tej polityki – m.in. uruchomiono nowe możliwości finansowania oraz stworzono ofertę edukacyjną.

W czerwcu 2019 r. rząd federalny, kraje związkowe, partnerzy społeczni i Federalna Agencja Pracy (Bundesagentur für Arbeit – BA) przyjęły Krajową strategię kształcenia ustawicznego (Nationale Weiterbildungsstrategie). Strategia ta koncentruje się na ustawicznym kształceniu zawodowym i ma za zadanie wsparcie zarówno obywateli, jak i społeczeństwa w skutecznym radzeniu sobie z wyzwaniami współczesności (np. automatyzacja, cyfryzacja). Jednym z założeń jest ułatwienie dostępu do możliwości doskonalenia zawodowego i finansowania grupom o niskim udziale w szkoleniach oraz małym i średnim przedsiębiorstwom.