Doradca zawodowy jako profesjonalista
ok. 6 minut czytania - polub, linkuj, komentuj!
Opinie może mieć każdy. Profesjonalista powinien mieć wiedzę – ekspercką, zweryfikowaną, opartą o dobre źródła. Ponieważ na temat rynku pracy, współczesnych koncepcji karier i roli doradztwa zawodowego wypowiadają się wszyscy, warto zastanowić się co sprawia, że doradztwo zawodowe jest profesją, a doradcy profesjonalistami.
O profesjonaliźmie doradców zawodowych mówiłam podczas ostatniej konferencji Stowarzyszenia Doradców Szkolnych i Zawodowych RP. Podkreślałam, że nasze doradcze praktyki powinny być budowane na solidnych teoretycznych fundamentach. Wśród informacji zwrotnych, jakie otrzymałam od uczestników konferencji pojawiały się i takie, że moje wystąpienie miało charakter zimnego prysznica. Nie było to moją intencją, ale jeśli u kogoś uruchomiłam refleksję na temat jego profesjonalnych zasobów, to dobrze się stało.
Pomysł na temat dotyczący roli teorii w działaniach doradczych zrodził się z obserwacji ofert szkoleniowych dla doradców zawodowych oraz rozmów z doradcami na temat ich potrzeb edukacyjnych i rozwojowych. Zdecydowanie dominuje „narzędziówka” – testy, kwestionariusze, techniki, gry, zabawy, karty pracy, aplikacje, dokumenty, scenariusze. Rozumiem, że każdy ma potrzebę budowania i wzmacniania własnego warsztatu pracy. Myślę jednak, że obok pytania jak coś zrobić, warto zadawać sobie pytania: po co to robić, czemu ma to służyć, z jakich przesłanek wyprowadzamy wartości i cele, które w dalszej kolejności przekładamy na konkretne rozwiązania metodyczne.
Słowo teoria nie zawsze dobrze się kojarzy. Tym bardziej, że często używane jest jako opozycja do praktyki. Także w narracjach edukacyjnych i marketingowych chętnie korzysta się z opozycji praktycy-teoretycy. Tak jakby te zbiory były rozłączne i nikt nie dostrzegał, jak duży i ważny jest wspólny zbiór tych dwóch zbiorów. Etymologicznie teoria oznacza rozważanie, oglądanie. To ważna podpowiedź. Jestem mocno przekonana, że namysł, uważność, refleksja, analiza to czynności kojarzące się z zawodem doradcy zawodowego. Teoria to przede wszystkim system pojęć, aksjomatów, definicji, twierdzeń. A te są nam niezbędne do profesjonalnego funkcjonowania w zawodzie. Szczególne znaczenie przypisuję w tym zakresie pojęciom, które są wykorzystywane do opisu zasobów karierowych, zainteresowań, osobowości, inteligencji, uzdolnień. Przede wszystkim musimy wiedzieć, o czym mówimy, co diagnozujemy i co chcemy rozwijać, a po drugie powinniśmy urzeczywistniać postulat intersubiektywnej komunikowalności. Jest to ważne nie tylko w nauce, ale także w doradczych praktykach. Warto upewniać się, że inni dane kategorie rozumieją tak samo. Warto ujawniać swoje teoretyczne stanowiska.
Wiedza kojarzy się z akademickością, studiowaniem. Warto jednak też zauważyć, że wiedza może być także użyteczna, aplikowalna, instrumentalna. Wiedza daje nam przewagę (knowledge is power!), pozwala opisać analizowaną rzeczywistość, zinterpretować procesy i zjawiska, poszerzyć zakres argumentów. Mocno mam w pamięci esej F. Savatera, hiszpańskiego filozofa, który pisał o ignorantach z dyplomami. Tym określeniem opisywał ludzi z kwalifikacjami, uprawnieniami, dyplomami, którzy są mało refleksyjni. Potrafią stosować narzędzia, ale nie pytają po co. Taka postawa jest szczególnie niebezpieczna w profesjach związanych z pracą z ludźmi.
Do namysłu dotyczącego naszych profesjonalnych postaw pomocne mogą być koncepcje nowego profesjonalizmu. Inspirująca jest idea ograniczonej i poszerzonej profesjonalności zaproponowana przez E. Hoyl’a i L. Stenhous’a. Przytoczę ich cechy, być może przydadzą się do naszego doradczego profesjonalnego rachunku sumienia.
Ograniczona profesjonalność
- umiejętności pochodzą (są wywodzone) bezpośrednio z doświadczenia
- perspektywa ograniczona do najbliższego miejsca i czasu
- to, co dzieje się w miejscu pracy, odbierane jest w izolacji od szerszego otoczenia
- introspektywność dotyczy głównie tzw. metodyki nauczania
- wartości ukierunkowane są głównie na autonomię (wysoko wartościuje się własną niezależność, autonomiczność)
- ograniczone angażowanie (się) w działalność, która nie jest bezpośrednio wymagana
- niezbyt częste studiowanie literatury fachowej
- rozwój profesjonalny ograniczony do kursów doskonalących wąskie umiejętności potrzebne w praktyce
Poszerzona profesjonalność
- umiejętności są zapośredniczane przez wiedzę formalną (pochodzą z mediacji między doświadczeniem a teorią)
- wydarzenia w miejscu pracy postrzegane są w relacji do polityki i szerszych celów społecznych
- metody pracy są konfrontowane z metodami stosowanymi przez kolegów i przedstawianymi w różnych opracowaniach (raportach)
- wysoko ceni się możliwość współpracy z innymi
- wysoki poziom zaangażowania w działalność wykraczającą poza codzienność szkolną
- systematyczne czytanie literatury związanej z daną profesją
- angażowanie się w takie formy doskonalenia, które oparte są na uteoretycznionych poszukiwaniach w zakresie własnej i cudzej praktyki
- postrzeganie pracy jako działalności o wysoce racjonalnym charakterze.[1]
Nie jest to typologia zero-jedynkowa. Są to raczej krańce pewnego kontinuum. Warto systematycznie sprawdzać, do którego rodzaju profesjonalności jest nam bliżej. Zachęcam też do pogłębiania wiedzy z zakresu poradoznawstwa. Możliwości jest tu wiele. Przede wszystkim warto czytać. Także w języku polskim powstają interesujące monografie z zakresu projektowania karier, doradztwa zawodowego, polityki rynku pracy. Bardzo dobrym źródłem wiedzy są czasopisma, szczególnie te recenzowane. Polecam:
Studia Poradoznawcze,
Dyskursy Młodych Andragogów,
Studia Edukacyjne,
Edukację Dorosłych.
Dobrą okazją do rozwijania wiedzy są także konferencje, szkolenia, webinaria. Oczywistym sposobem jest samokształcenie oraz uczenie się we współpracy z innymi doradcami. Warto też wykorzystać czas, kiedy wiele inicjatyw konferencyjnych ma formę zdalną. Jeśli do tej pory były niedostępne ze względu na odległość miejsca organizacji lub zajmowały zbyt wiele czasu, to teraz – także w obszarze doradztwa zawodowego – pojawiają się propozycje konferencji i webinariów online, które najczęściej organizowane są w godzinach popołudniowych, a nawet wieczornych. Szczególnie zachęcam do inicjatyw realizowanych synchronicznie i aktywnie, kiedy można zadawać pytania, dyskutować, wymieniać się spostrzeżeniami, wiedzą i doświadczeniami. Warto wykorzystać te okazje do wzmacniania własnych profesjonalnych zasobów.
dr hab. Małgorzata Rosalska – pedagog, doradca zawodowy, adiunkt w Zakładzie Kształcenia Ustawicznego i Doradztwa Zawodowego na Wydziale Studiów Edukacyjnych Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Specjalizuje się w problematyce z zakresu doradztwa edukacyjno-zawodowego, polityki rynku pracy, edukacji dorosłych i polityki oświatowej. Ambasadorka EPALE.
|
Interesujesz się podnoszeniem kwalifikacji zawodowych i doradztwem zawodowym dla dorosłych? Szukasz inspiracji, sprawdzonych metod i niestandardowych form? Tutaj zebraliśmy dla Ciebie wszystkie artykuły na ten temat dostępne na polskim EPALE! |
Zobacz także:
Czy można być nadmiernie wykształconym? Można.
Zajęcia wyrównawcze dla doradców zawodowych, na które sama chętnie bym się zapisała
Kim chcę być? Pytanie dla odważnych
Planowanie to nie wszystko. Karierą można też zarządzać
Praca po znajomości? Dlaczego nie?
Job hopping - jeszcze problem czy już norma rynku pracy?
Źródła:
[1] B.D. Gołębniak, B. Zamorska, Nowy profesjonalizm nauczycieli. Podejścia – praktyka – przestrzeń rozwoju, Wrocław 2014, s. 29.
