Wspomnienia z dzieciństwa od dawna są przedmiotem zainteresowania psychologów. Są one też częstymi gośćmi gabinetów terapeutycznych. Można z nich jednak również z powodzeniem korzystać zastanawiając się nad własną karierą zawodową.

Niektórzy czytelnicy być może pamiętają dziecięcą zabawę w sekrety. Polegała ona na układaniu kompozycji ze znalezionych na podwórku kwiatków, traw, kamieni i innych drobnych elementów, zakrywaniu ich znalezionym szkiełkiem i zakopywaniu tego obrazu w ziemi, tak, że zawsze można było do niego wrócić.  Wystarczyło pamiętać, gdzie jest.

Zabawa w sekrety stanowi świetną analogię do tematu, o którym chcę napisać. A mianowicie wykorzystaniu wspomnień z wczesnego dzieciństwa w pracy nad poszukiwaniem osobistej drogi życiowej i zawodowej, pasji, tego, co nas głęboko porusza i prowadzi. Nasze wspomnienia z dzieciństwa mogą okazać się takim zakopanym skarbem, który wystarczy odkopać i nieco odkurzyć, aby skorzystać z mądrości i informacji, którą dla nas niesie.

Skąd się bierze zainteresowanie wczesnymi wspomnieniami?

Wspomnienia z dzieciństwa od dawna są przedmiotem zainteresowania psychologów. Są one też częstymi gośćmi gabinetów terapeutycznych. Można z nich jednak również z powodzeniem korzystać zastanawiając się nad własną karierą zawodową. Ich użyteczność w tej dziedzinie znajduje swoje odzwierciedlenie we współczesnych teoriach i praktyce pracy nad zagadnieniami kariery zawodowej, które poszukują obecnie narzędzi pozwalających na pomoc klientom w przystosowywaniu się do częstych zmian w życiu zawodowym. Ze względu na to, że zmiany wiążą się z koniecznością adaptacji i przebudowy własnej tożsamości, niezbędne staje się odnalezienie sposobów na konstruktywne i budujące przechodzenie przez nie. Jednym z narzędzi, po które coraz częściej sięga się w tym kontekście jest właśnie praca z wczesnymi wspomnieniami. Okazuje się, że mogą one być techniką, która:

• znacząco wspomaga w poszukiwaniu głębszego znaczenia naszego życia, w tym również naszego życia zawodowego (być może nawet naszego życiowego powołania)
• może stać się  źródłem inspiracji i pomocy szczególnie w okresach przemian i tranzycji
• umożliwia wgląd w obszary naszego wnętrza, które zwykle pozostają ukryte przed naszą codzienną świadomością
• dostarcza wglądów w to, w jakim kierunku prowadzić naszą karierę, tak aby była ona dla nas źródłem prawdziwej satysfakcji i odpowiedzią na nasze głębokie potrzeby

Jakie informacje możemy odnaleźć we wspomnieniach z wczesnego dzieciństwa?

Niestety zazwyczaj nie mamy wiele wspomnień z okresu wczesnego dzieciństwa. Rzadko pamiętamy wydarzenia sprzed 3 roku życia. Nieco więcej wspomnień mamy z późniejszych okresów życia. Z tego powodu szczególnie interesujące wydaje się to, co zapamiętaliśmy. Prawdopodobnie ma to dla nas wyjątkowe osobiste znaczenie.

Wczesne wspomnienia często dotyczą emocjonalnie ważnych doświadczeń naszego życia. Zawierają też w sobie informację na temat wzorców działania i tematów życia. Warto zwrócić uwagę, że (pomimo ich szczególnego, osobistego znaczenia) wczesne wspomnienia wykorzystywane są jako technika projekcyjna. Oznacza to, że traktuje się je raczej jako wyobrażenia na temat przeszłości, które ujawniają aktualne, istotne psychologicznie kwestie. Dzięki temu nie musimy się obawiać, czy to, co pamiętamy jest obiektywnie prawdziwe, ponieważ cokolwiek pamiętamy ujawnia ważne informacje o nas. 

Ze wspomnieniami z dzieciństwa można pracować w różny sposób. Sposób ten warunkuje to, na jakie informacje będziemy zwracać największą uwagę oraz jaką drogą do nich dotrzemy. Niemniej praktycy zajmujący się tematem proponują różne obszary, na które warto zwrócić uwagę wykorzystując wczesne wspomnienia w pracy doradczej. Mogą to być przykładowo:

• Treść (Jaka jest treść wspomnienia?)
• Emocje i nastroje (Jakie emocje przeżywa klient i inne osoby? Jaka jest atmosfera zdarzenia?)
• Tendencja do pasywności/aktywności (Czy klient bardziej koncentruje się na działaniu czy jest pasywny? )
• Relacje (Czy występują inne osoby? Czy są wspierające? Czy występuje konflikt? Jaka jest reakcja klienta na konflikt? Jaka jest specyfika interakcji klienta w historii? Czy klient jest sam czy z innymi? Czy jest zaangażowany w interakcję czy raczej wycofany? Czy jest liderem czy podwładnym?)
• Koncepcja siebie (Jak klient spostrzega, ocenia siebie?)
• Wartości (Co jest ważne dla klienta?)
• Sposób spostrzegania zdarzeń (Jaki jest sens wydarzenia dla klienta? Jak klient interpretuje zdarzenie? Co jest ważne?)
• Strategia (W jaki sposób klient osiąga cel? Jakie ma sposoby działania, radzenia sobie z problemem?)
• Wzorce (Jakie są dominujące wzorce?)
• Związki przyczynowo-skutkowe (Jaki jest związek między przyczyną i skutkiem?)

Praca nad różnymi aspektami wczesnych wspomnień pozwala uzmysłowić sobie, co nas naprawdę zajmuje, pochłania, co jest dla nas ważne, jakie mamy potrzeby i jakie wyzwanie przed sobą w swoim życiu. Może też naprowadzić nas na zawarte już w nich wskazówki dotyczące radzenia sobie z tym wyzwaniem. Czasem wczesne wspomnienia dotyczą również trudnych doświadczeń. Warto jednak wspomnieć, że wbrew częstym wyobrażeniom wydarzenia traumatyczne stanowią mały ułamek przywoływanych wczesnych wspomnień.

Niewątpliwą zaletą pracy z wczesnymi wspomnieniami jest to, że są osobiste. Klienci często chętnie sięgają do nich pamięcią i są taką pracą zaciekawieni. Ich użycie może też być pomocne w wykraczaniu poza nawykowe i kontrolowane sposoby myślenia o sobie. Dzięki temu możliwe jest twórcze podejście do pracy z aktualnym pytaniem czy wyzwaniem, nad którym pracujemy.

Czy dziecięce wspomnienia naprawdę są sekretem, który warto odkopać?

Moim zdaniem, z pewnością tak. I to szczególnie w kontekście myślenia o karierze. W pracy spędzamy znaczną część życia. Często nie znajdujemy w niej spełnienia i głębszego sensu a naszym głównym celem jest zarobienie pieniędzy, które to mają nam posłużyć do tego, aby nasze życie miało głębszy sens. Jestem przekonana, że sięgnięcie do wspomnień z dzieciństwa ma potencjał przekształcenia tego stanu rzeczy w taki sposób, aby całe nasze życie nabrało głębokiego znaczenia.

W 2005 r. na rozdaniu dyplomów na Uniwersytecie Stanford słynne przemówienie wygłosił Steve Jobs. Oto jego fragment w ramach zakończenia:

„Musimy pojąć, co kochamy, tak samo w pracy, jak w miłości. Praca wypełnia większość naszego życia i nie osiągniemy prawdziwej satysfakcji, jeśli nie zrobimy czegoś, co uznajemy za wielkie. A zrobić coś wielkiego możemy tylko wtedy, kiedy to kochamy. Jeżeli nie wiemy jeszcze, co to jest, szukajmy tego. Nie ustawajmy. Kiedy znajdziemy to coś, będziemy wiedzieli jak w każdej miłości. I jak w każdym prawdziwym związku, będzie coraz lepiej w miarę upływu lat. A więc szukajcie. Nie ustawajcie w poszukiwaniach”.

Barbara Szymańska – psycholog, doradca zawodowy, konsultant. Od 2004 roku związana z obszarem doradztwa zawodowego i rynku pracy. Realizatorka projektów badawczych, edukacyjnych, rozwojowych. Autorka publikacji z obszaru doradztwa, rynku pracy i psychologii. Ambasadorka EPALE.

Zobacz także:

Assessment/Development Center w rękach doradców zawodowych

Skąd się bierze niemoc?

A gdyby tak rzucić wszystko i wyjechać w Bieszczady?

Przychodzi dorosła osoba do doradcy zawodowego

Life designing

Relacja, doświadczenie sukcesu, zainteresowanie, czyli 3 istotne narzędzia pracy w doradztwie zawodowym

Źródła:

• Attarian, P. J., (1978) Early Recollections: Predictors of Vocational Choice, Journal of Individual Psychology, Tom 34,  1,  56.
• Bruhn, A. R.,  (1992) The Early Memories Procedure: A projective Test of Autobiographical Memory, Part1, Journal of Personality Assessment, 58 (1), 1-15
• Savickas M. L.,(2015) Life-Design Counseling Manual,  www.vocopher.com
• Stoltz K.B. Apodaca M.,(2017) Early Recollections and Career Counseling: Identity, Adaptability, and Meaningful Work, Paper based on a program to be presented at the 2017 American Counseling Association Annual Conference and Expo, March 16–19, 2017, San Francisco, CA.
• Stoltz K.B., Barclay S.R., (2015) The Life Design Theme Mapping Guide, www.vocopher.com