Life designing
ok. 7 minut czytania - polub, linkuj, komentuj!
Kiedy zaczynałam swoją pracę jako doradca zawodowy, jedną z pierwszych wskazówek, jakie otrzymałam była taka, że nie jest moją rolą zajmowanie się problemami emocjonalnymi i życiowymi klientek/klientów, tylko wyzwaniami zawodowymi, które przed nimi stoją. Bardzo szybko okazało się, że sprostanie temu wymaganiu było dla mnie po prostu niemożliwe. Osoby, z którymi pracowałam, często przechodziły przez ogromne zmiany, które wpływały na całe ich życie. Nie sposób było w takiej sytuacji nie uwzględniać całego kontekstu, w tym również i pojawiających się w nich i we mnie emocji.
Podejście konstruktywistyczne
W tym kontekście cieszy mnie, że w chwili obecnej toczy się dyskusja na temat kierunków dalszego rozwoju doradztwa kariery. Jedną z propozycji w tym zakresie jest podejście odwołujące się do konstruktywizmu. W jego ramach akcentuje się humanistyczną wizję człowieka jako twórczego i aktywnego konstruktora i eksperta w zakresie swojego życia, w tym i życia zawodowego. Kładzie się nacisk na badanie indywidualnego doświadczenia, jego kontekstu, pogłębianie samoświadomości i wiedzy na swój temat. Akcentuje się budowanie osobistej odpowiedzialności, umiejętności radzenia sobie ze zmianą i niepewnością, podejmowania decyzji. Podkreśla się poszukiwanie osobistego sensu i nadawanie znaczeń swojemu życiu i karierze, oraz konstrukcję i rekonstrukcję własnej tożsamości, która zachodzi w procesie zmian. Dostrzega się wagę relacji i podkreśla dialogiczną naturę procesu doradczego. Celem doradztwa jest wsparcie klientów w projektowaniu siebie (w relacji ze światem) a rolą doradcy jest towarzyszenie klientowi oraz stwarzanie ram i przestrzeni dla tego procesu.
Life designing
Life designing (projektowanie życia) to propozycja modelu pracy w obszarze doradztwa zawodowego właśnie w nurcie konstruktywistycznym. Life designing to podejście, wg którego głównym celem działań doradcy (pytanie, czy jeszcze zawodowego) jest wsparcie klienta w procesie konstruowania swojego życia i swojego „ja”, oraz budowanie jego sprawczości i intencjonalności. W ramach tego podejścia bardzo istotną rolę pełnią relacje: między klientem i doradcą, między elementami historii życia: sensami, wzorcami i celami, między klientem i światem. Proces doradczy koncentruje się na indywidualnym świecie klienta a więc bada subiektywne doświadczenia i ich znaczenie dla osoby pracującej nad swoją karierą. Doradca interesuje się tym, jak klient interpretuje te doświadczenia i razem z klientem poszukuje dróg ich reinterpretacji. Do tego celu używa technik narracyjnych. Istotne jest to, że proces przebiega w relacji. W związku z tym zarówno klient, jak i doradca biorą udział w jego współtworzeniu. Life designing jest podejściem holistycznym, które stosować można do wsparcia klientów, którzy poszukują rozwiązań w obszarze zarówno swojej kariery, jak życia osobistego.
Jednym z najbardziej znanych badaczy reprezentujących koncepcję life designing i proponujących praktyczne aplikacje w tym zakresie jest Mark Savickas. Zachęcam do lektury ogólnodostępnych (www.vocopher.com) publikacji jego autorstwa, które w bardzo praktyczny sposób opisują sposoby zastosowania life designing w pracy doradcy zawodowego.
Savickas podkreśla, że osią jego podejścia jest psychologia „tego kto kształtuje” a nie „tego kto jest kształtowany” a proces doradczy koncentruje się na tym, aby pomóc klientowi dostosowywać karierę do osobistego projektu życia, zamiast próbować dostosowywać życie do pracy i kariery.
Interwencje proponowane przez Savickasa układają się w zaproponowaną przez autora strukturę: 1. konstruowanie (poprzez krótkie opowieści, historie, mikronarracje), 2. dekonstruowanie tych opowieści i następnie rekonstruowanie ich w jedną opowieść, narrację tożsamościową czy „portret życia” (life portrait) oraz 3. Wspólne konstruowanie (coconstruction) zamierzeń, z których następnie wynika podjęcie działania w celu przetestowania i wprowadzenia nowej perspektywy w życie.
Konstruowanie
Przechodzenie przez życiową zmianę zawsze powoduje kryzys tożsamościowy, pewien rodzaj zagubienia i konieczność podjęcia psychologicznej pracy nad budowaniem nowej tożsamości. W artykule „Constructing Careers: Actors, Agents, and Authors” Mark Savickas wyraża swoje przekonanie, że wiedza dotycząca naszej życiowej drogi i odpowiedzi na nasze pytania już w nas są, a jedynie nie do końca je sobie uświadamiamy. Z tego powodu w swoim podejściu zachęca klienta do snucia narracji i do opowiadania swoich historii. Proces doradczy ma pomóc klientowi usłyszeć to, co już w zasadzie wie.
W praktyce Savickas proponuje rozpoczęcie pracy od poproszenia klienta o opowiedzenie kilku krótkich historii, mikronarracji (micronarratives). Są one materiałem, który potem ulega przekonfigurowaniu, po to by zrozumieć, co jest kluczowe w sytuacji klienta. Savickas wskazuje na 5 pytań, które stosuje, aby zebrać bazowy materiał do dalszej pracy. Pyta on klienta o:
- Wzorce osobowe (po to by zidentyfikować przymiotniki określające konstrukcję klienta i jego koncepcję siebie): Kogo podziwiałeś, kiedy dorastałeś? Kim byli twoi bohaterowie?
- Ulubione czasopisma lub programy telewizyjne (aby określić typy środowiska i aktywności, które interesują klienta): Jakie są Twoje ulubione czasopisma, magazyny lub programy telewizyjne? Co przyciąga Cię do nich?
- Aktualnie ulubioną historię, wątek z książki lub filmu (po to by poznać wzorce, skrypty, które mogą klientowi pomóc przejść przez proces zmiany): Jaka jest Twoja ulubiona książka lub film? Być może jest taka książka, którą czytałeś wiele razy? O czym jest ta książka? Opowiedz mi historię tej książki. Opisz mi ulubioną postać. Jeśli nie masz ulubionej książki, jaki jest twój ulubiony film. Pomyśl o filmie, który oglądasz wiele razy. Opowiedz historię.
- Motto, powiedzenie, powiedzonko, przysłowie, które często towarzyszy klientowi (aby poznać radę, której klient może sobie udzielić): Powiedz, jakie jest twoje ulubione powiedzenie lub motto?
- Wczesne wspomnienia (po to by zrozumieć perspektywę widzenia przez klienta aktualnego problemu): Jakie jest twoje najwcześniejsze wspomnienie lub wspomnienia?
Opowieści zainspirowane tymi pytaniami są informacją na temat wzorców, wartości, znaczeń, które następnie są rekonfigurowane. Jednocześnie opowiedzenie tych historii zwiększa samoświadomość klienta, daje mu możliwość usłyszenia tych opowieści a poprzez to refleksji nad tym, co jest dla niego najważniejsze, co liczy się dla niego najbardziej.
Rekonstruowanie
Następnie (pomiędzy sesjami) doradca buduje jedną opowieść (makronarrację) lub portret życia (life portait), która powstaje na bazie mikronarracji, po to by odsłonić głębsze znaczenia, zwiększyć samoświadomość i rozumienie siebie klienta, zmienić perspektywę, odkryć, co jest naprawdę ważne w procesie zmiany, którą przechodzi klient, ułatwić podjęcie decyzji i wzbudzić działanie. Aby stworzyć jedną opowieść (makronarrację), doradca używa wzorca użytego w strukturze pytań z wywiadu początkowego, które zostały tak ułożone, aby umożliwić jej budowę. Odpowiedzi na pytania zawierają informacje o „ja”, scenie, na której rozgrywa się działanie, wzorcu przejścia do następnego etapu, radzie dotyczącej tego, jak zacząć i podstawowej perspektywie, problemie związanym ze zmianą.
Doradca opowiada historię wg sekwencji (perspektywa; koncepcja siebie; zainteresowania; wzorzec, skrypt; rada). Jak pisze Savickas: prowadzą one proces klienta w kierunku granicy jego doświadczenia i zrozumienia. Wspierają poczucie sprawczości poprzez docenienie ciągłości i spójności jego historii. Ważne jest, aby podczas spotkania klient usłyszał opowieść o nim samym i miał wystarczająco wiele przestrzeni do refleksji nad nią i sobą. Praca zmierza w kierunku odpowiedzi na pytania: kim jesteś? (wzorce osobowe), gdzie chcesz pracować? (czasopisma), co chcesz tam robić? (wzorzec, skrypt), po co chcesz to robić? (wczesne wspomnienie), jak powinieneś zacząć? (powiedzenie).
Wspólne konstruowanie (coconstruction)
W następnym kroku doradca kieruje uwagę klienta na nowo skonstruowanej tożsamości i historii. Klient i doradca razem starają się zyskać świadomość i jasność dotyczącą pojawiających się znaczeń, priorytetów i zapoczątkować działanie w świecie. Działanie, wywołane nową perspektywą i kształtującą się nową tożsamością, powoduje zanurzenie się w nowo tworzony świat i wspiera jego tworzenie. Jednocześnie jest odpowiedzią na problem zgłoszony na początku procesu doradczego.
Doradca i klient zastanawiają się, czy praca nad „portretem życia” przyniosła odpowiedź na zgłaszany problem, dyskutują intencje i zamiary zawarte w „portrecie”. Kiedy zamiary i intencje stają się jasne, razem konstruują plan zmian i rozważają, jakie działanie mogłoby przetestować nową perspektywę i rozumienie. Doradca zachęca klienta do opowiedzenia swojej historii bliskim osobom w nowej perspektywie oraz zachęca do podjęcia działania w kierunku zmiany. Podjęcie działania jest konieczne, aby w pełni odpowiedzieć na problem zgłoszony na początku procesu i aby dopełnić zachodzącą przemianę, aby odpowiedzieć sobie na pytania: co pasuje mi w chwili obecnej? co chcę robić? co mogę robić?
Osoby zainteresowane tematem zachęcam do wizyty na stronie www.vocopher.com.
Barbara Szymańska – psycholog, doradca zawodowy, konsultant. Od 2004 roku związana z obszarem doradztwa zawodowego i rynku pracy. Realizatorka projektów badawczych, edukacyjnych, rozwojowych. Autorka publikacji z obszaru doradztwa, rynku pracy i psychologii. Ambasadorka EPALE.
|
Interesujesz się podnoszeniem kwalifikacji zawodowych i doradztwem zawodowym dla dorosłych? Szukasz inspiracji, sprawdzonych metod i niestandardowych form? Tutaj zebraliśmy dla Ciebie wszystkie artykuły na ten temat dostępne na polskim EPALE! |
Zobacz także:
Assessment/Development Center w rękach doradców zawodowych
Wspomnienia z dzieciństwa. Czy skrywają tajemnice sensu życia?
A gdyby tak rzucić wszystko i wyjechać w Bieszczady?
Przychodzi dorosła osoba do doradcy zawodowego
Źródła:
Mielczarek M. (2010) W poszukiwaniu teoretycznych podstaw poradnictwa dla dorosłych. Spotkanie ze Spyrosem Kriwasem, „Edukacja dorosłych. Poradnictwo dla dorosłych– refleksje, badania, praktyka” Nr 1 (62) 2010.
Minta J., Od aktora od autora. Wspieranie młodzieży w konstruowaniu własnej kariery, KOWEZIU, Warszawa 2012.
Savickas M. L., (2011) Constructing Careers: Actor, Agent, and Author, “ The Counseling Psychologist ”, XX(X) 1-15.
Savickas M. L., & Hartung P. J. (2012). My career story. Kent, OH. www.vocopher.com
Savickas M. L. (2015), Life-Design Counseling Manual. www.vocopher.com
