ok. 5 minut czytania - polub, linkuj, komentuj!

Wybór lub zmiana zawodu to poważna decyzja. Mimo że nie musi być to decyzja na całe życie, to i tak warto ją przemyśleć i podjąć na racjonalnych przesłankach. Osoby dorosłe dokonują korekt przebiegu kariery zawodowej z różnych powodów. Czasem są to zmiany nagłe i trudne, czasem wyczekiwane i dobrze zaplanowane. W tym wpisie podpowiadam kilka wątków, które warto wziąć pod uwagę planując tak znaczącą zmianę, jak zmiana zawodu.

W pracy doradczej niestety dość często obserwuję, jak decyzje o wyborze zawodu podejmowane są na podstawie wyobrażeń, a nawet fantazji na temat tego, jak pracuje się  w danej profesji. Czasem wyobrażenia na temat pracy w zawodzie są mocno oderwane od rzeczywistości, albo bardzo fragmentaryczne. Niekiedy dostrzega się też tylko plusy i korzyści, a zupełnie pomija lub nawet neguje trudniejsze aspekty pracy  w zawodzie. Nie dotyczy to tylko młodzieży po raz pierwszy projektującej własną ścieżkę zawodową. Dorośli także podejmują nieracjonalne decyzje oparte na niesprawdzonych przesłankach.

W sytuacjach kryzysowych, kiedy potrzeba zmiany zawodu wynika z niepowodzeń w dotychczasowych aktywnościach wynikających na przykład z tąpnięcia w całej branży, czasu na przemyślenie decyzji o zmianie zawodu jest niewiele. Tym bardziej warto wówczas wykorzystać czytelne kryteria lub sprawdzone techniki analizy. To zdecydowanie ułatwi namysł i pozwoli ustrzec się błędu nierealnego oglądu zawodowej codzienności.

^{Photo by Ross Findon on Unsplash}

Poniżej przedstawiam kilka wybranych, ale moim zdaniem ważnych punktów odniesienia, które warto przemyśleć podejmując decyzję o bardziej lub mniej radykalnej zmianie zawodowej i karierowej drogi.

1. Sprawdź, czy nie pakujesz się z deszczu pod rynnę. Mądrość ludowa podpowiada nam też, że wszędzie dobrze, gdzie nas nie ma. Rozpoznaj, od czego uciekasz i nazwij, czego szukasz. A później dokonaj rzeczowej analizy, czy w zawodzie, na który chcesz się przebranżowić, znajdziesz to, co na danym etapie życia jest dla ciebie ważne. Jeśli jest to możliwe, zobacz, jakie jest w nowej branży nasycenie czynnikami ryzyka. Zarówno tymi, przed którymi próbujesz się chronić, jak i nowymi, typowymi dla nowego zawodu czy środowiska pracy. Koniecznie sprawdź typowe warunki zatrudnienia, rodzaj umowy, charakter pracy.

2. Sprawdź, czy masz zasoby zwiększające szanse na sukces. Myślę tu zarówno o zasobach finansowych dających poczucie bezpieczeństwa, ale też o tych społecznych. Pamiętaj, że rodzina, przyjaciele, znajomi i koledzy z pracy to olbrzymia siła – mogą pomóc nie tylko merytorycznie i organizacyjnie. Wsparcie emocjonalne w sytuacjach kryzysu i zwątpienia jest nie do przecenienia.

3. Zastanów się, jak zmiana wpłynie na inne sfery życia. Porozmawiaj z tymi, którzy konsekwencji twojej decyzji doświadczą bardziej lub mniej bezpośrednio.

4. Dokonaj uczciwego bilansu swoich kwalifikacji i kompetencji. Być może niektóre z nich są przeterminowane, pozorne albo tylko deklaratywne. Pamiętaj, że praca w danym zawodzie zmienia się w czasie. Niby jest to oczywiste, ale wiele osób ma wizję pracy nieadekwatną do wymogów aktualnych standardów. Jeśli chcesz zaktualizować swoją wiedzę, opieraj się na sprawdzonych i pewnych źródłach. Nie zawsze to, co widzisz w mediach, jest zbieżne z zawodową codziennością. Kolorowe magazyny, programy telewizyjne najczęściej podkolorowują rzeczywistość.

5. Zaplanuj rozwój. Zmiana jest dobrą okazją do aktualizacji wiedzy i umiejętności. Sprawdź jednak, ile będziesz musiał zainwestować, czy musisz zdobyć nowe kwalifikacje, uprawnienia, certyfikacji. Oceń sensowność tej inwestycji nie tylko pod względem pieniędzy, ale też czasu, emocji, kosztów poniesionych w obszarze życia rodzinnego i towarzyskiego, zdrowia.

6. Nie porównuj się. Inni mogą być źródłem inspiracji, ale nie punktem odniesienia. To jest twoja decyzja podejmowana w konkretnym czasie i kontekście życia. To, co jest dobre dla innych, dla ciebie nie musi być najlepszym rozwiązaniem.

7. Jeśli masz taką możliwość, skonsultuj się z doradcą zawodowym. Najlepiej z takim, który pomoże ci pomyśleć. Doradca nie tylko sprawdzi aktualność i poprawność merytoryczną twojej wiedzy. Pomoże ci dokonać bilansu zasobów i  – co wydaje mi się szczególnie ważne – pomoże ci w ocenie własnej motywacji, w odróżnieniu przekonań od faktów, w refleksji nad potrzebami i wartościami. Warto porozmawiać z kimś, kto ma życzliwy dystans do twojej sytuacji, twoich problemów, a także celów i aspiracji.

8. Jeśli nie masz możliwości skonsultowania własnych planów zawodowych, możesz wykorzystać techniki analizy. W podejmowaniu decyzji o wyborze zawodu bardzo pomocna może być analiza SWOT, w której poza tym, że dokonasz oceny własnych mocnych i słabych stron, to przeanalizujesz je w kontekście szans i zagrożeń tkwiących w otoczeniu. Jest to bardzo użyteczna perspektywa. Koncentrowanie się wyłącznie na sobie – własnych pragnieniach, celach, zainteresowaniach, marzeniach, może nieco zniekształcać postrzeganie rzeczywistości. Warto się konfrontować z sytuacją w branży, na rynku pracy czy nawet szerszymi uwarunkowaniami i trendami społeczno-ekonomicznymi.

9. I jeszcze jedno. Sprawdź, z jakiego zbioru wybierasz. Wybory albo-albo są dość niekomfortowe. Poszerz sobie opcje wyboru, stwórz alternatywy. Pamiętaj, że zawodów, które z jakiegoś powodu mogłyby cię zainteresować, jest zdecydowanie więcej niż ci się wydaje. Sprawdź zawody komplementarne do tego, o którym myślisz. Poczytaj prasę branżową, sprawdzaj systematycznie, co się dzieje na portalach branżowych. Być może znajdziesz tam nowe tropy, nowe inspiracje.

Taka uważna analiza może mieć różne konsekwencje. Może pomóc ci w racjonalnym zaplanowaniu zmiany. Ale może też przed tą zmianą cię powstrzymać. Czasem jest tak, że próby zmiany zawodu są tematem zastępczym. Przy dobrze poprowadzonej analizie i refleksji masz szansę to zobaczyć. Jeśli jednak uznasz, że wiesz, czego chcesz i ocenisz warunki zewnętrzne jako sprzyjające, to tak poprowadzona refleksja pomoże ci zaplanować to, co da się zaplanować. W doradztwie zawodowym nie ma algorytmów, nie ma prostych przepisów na sukces. Jednak można przyjąć, iż szczęście sprzyja tym, którzy do zmiany są dobrze przygotowani i nie wchodzą w proces zmiany z nierealnymi oczekiwaniami.

dr hab. Małgorzata Rosalska – pedagog, doradca zawodowy, adiunkt w Zakładzie Kształcenia Ustawicznego i Doradztwa Zawodowego na Wydziale Studiów Edukacyjnych Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Specjalizuje się w problematyce z zakresu doradztwa edukacyjno-zawodowego, polityki rynku pracy, edukacji dorosłych i polityki oświatowej. Ambasadorka EPALE.

Zobacz także:

Planowanie to nie wszystko. Karierą można też zarządzać

Ghosting na rynku pracy

Praca po znajomości? Dlaczego nie?

Job hopping - jeszcze problem czy już norma rynku pracy?