ok. 4 minuty czytania - polub, linkuj, komentuj!

Najnowsze informacje, wiedza dostępna w dowolnym miejscu i czasie, możliwość załatwienia wielu spraw bez wychodzenia z domu, czy bycie w stałym kontakcie z osobami, które mieszkają w różnych zakątkach świata, to tylko niektóre z ułatwień, do których przyzwyczailiśmy się żyjąc w XXI wieku. Internet sprawił, że świat stał się globalną wioską, a uczenie się jest o wiele łatwiejsze niż kilkadziesiąt lat temu. Dla wielu z nas korzystanie z niego jest codziennością i nie wyobrażamy sobie jak można funkcjonować w inny sposób. 

Jednak badania pokazują, że pomimo pozornej dostępności wiele osób nie korzysta, nie tylko z sieci ale i urządzeń tj. komputery czy smartfony. Powoduje to powstawanie nierówności społecznych w różnych dziedzinach życia. 

^{fot. archiwum autorki}

Polacy w cyfrowym świecie

Opublikowany w 2021 roku raport DESI plasuje kompetencje cyfrowe Polaków na 24 miejscu spośród 27 krajów. Tylko 44 proc. Polaków w wieku 16-74 lata posiada podstawowe umiejętności cyfrowe, chociaż większość miejsc pracy wymaga takich kompetencji. Podobny wynik pokazują badania EUROSTATU. Według nich w 2021 r. odsetek osób w wieku od 16 do 74 lat, które posiadały przynajmniej podstawowe ogólne umiejętności cyfrowe, był najwyższy w Holandii i Finlandii (po 79%), a następnie w Irlandii (70%). Z drugiej strony najniższy udział odnotowała Rumunia (28%), następnie Bułgaria (31%) i Polska (43%). Ogólne umiejętności cyfrowe odnoszą się do pięciu obszarów: 

• umiejętności korzystania z informacji i danych, 
• umiejętności komunikacji i współpracy, 
• umiejętności tworzenia treści cyfrowych, 
• umiejętności bezpieczeństwa 
• umiejętności rozwiązywania problemów. 

Aby mieć przynajmniej podstawowe ogólne umiejętności cyfrowe, ludzie muszą wiedzieć, jak wykonać co najmniej jedno działanie związane z każdym obszarem.

W tym kontekście można powiedzieć że większość naszego społeczeństwa jest objęta wykluczeniem cyfrowym. OECD definiuje wykluczenie cyfrowe jako zjawisko nierówności społecznych między poszczególnymi osobami, gospodarstwami domowymi, przedsiębiorstwami oraz regionami w poziomie rozwoju społeczno-gospodarczego, związanego zarówno z dostępem do technologii informacyjno-komunikacyjnych, jak i ich wykorzystaniem we wszystkich sferach aktywności.

Fundacja Orange publikując raport dotyczący tej sfery kompetencji Polaków wprowadza dodatkowo określenie “wykluczenie społeczno-cyfrowe” definiując je jako zjawisko trwałego, strukturalnego ograniczenia szans życiowych jednostek oraz społeczności lokalnych w wyniku nakładania się na siebie i wzajemnego wzmacniania niekorzystnych uwarunkowań społecznych i ekonomicznych oraz deficytów związanych z możliwością korzystania z usług cyfrowych.

Powody wykluczenia cyfrowego

Wśród osób, które określamy jako wykluczone cyfrowo największy odsetek stanowią ludzie starsi, wśród innych grup społecznych widoczne są również osoby o niskim poziomie wykształcenia oraz w trudnej sytuacji materialnej (ta ostatnia grupa wzrosła w okresie pandemii COVID-19). Największy problem z dostępem do sieci wciąż jest na obszarach wiejskich. Jednak jak wskazuje Fundacja Orange kluczowym powodem niekorzystania z internetu jest wykluczenie motywacyjne. Związane jest ono przede wszystkim z brakiem wiedzy o tym, jak i do czego można sieć wykorzystać. Kolejnym problemem są niskie umiejętności w zakresie korzystania z komputera i urządzeń mobilnych. 

Jak przeciwdziałać wykluczeniu cyfrowemu?

Choć mogłoby się wydawać, że w erze społeczeństwa informacyjnego wszyscy mamy dostęp technologii to jednak z przedstawionych powyżej badań wynika, że jedną z najważniejszych metod przeciwdziałania wykluczeniu w kontekście społeczno-cyfrowym jest przede wszystkim edukacja. Organizowane od wielu lat kursy komputerowe dla seniorów, zajęcia z wykorzystania cyfrowych zasobów lub też nauka obsługi portali e-administracji to wciąż bardzo ważny obszar w edukacji w szczególności osób dorosłych. 

Na platformie EPALE można znaleźć wiele dobrych praktyk edukatorów projektujących i prowadzących działania włączające i podnoszące kompetencje cyfrowe osób z różnych grup społecznych. Niezwykłe inicjatywy na rzecz osób starszych znajdziemy w tekstach dr Niny Woderskiej (Senior w cyfrowym świecie. Konsultacje, kursy, czy nauka na własną rękę), Katarzyny Skrzypczak (Seniorzy na ZOOM), Sylwii Kruszewskiej (Edukacja osób dorosłych i podnoszenie kwalifikacji zawodowych w dobie internetu), Moniki Schmeichel-Zarzecznej (Cyfrowy Obywatel w bibliotece , Laboratorium wspomnień).

Szczególną rolę odgrywają tutaj edukatorzy działający w bibliotekach i organizacjach pozarządowych. Zdecydowanie warto zapoznać się z raportem “Jak seniorzy korzystają z technologii? O skutecznych praktykach edukacji cyfrowej”, który powstał w efekcie realizacji projektu „Cyfrowi Debiutanci – Oswajamy Technologie", realizowanego przez Fundację Polskiego Funduszu Rozwoju i zespół Centralnego Domu Technologii.

Jak widać edukacja w zakresie podstawowych kompetencji cyfrowych to wciąż bardzo potrzebny temat. Dlatego też na zakończenie zapraszam do podzielenia się Waszymi dobrymi praktykami dotyczącymi tej sfery.

Monika Schmeichel-Zarzeczna – historyk sztuki, trenerka, bibliotekarka. Zawodowo związana z MBP w Lublinie. Zajmuje się prowadzeniem działań wykorzystujących nowe technologie w edukacji, pisaniem projektów oraz wspieraniem rozwoju osób z różnych grup wiekowych i społecznych. Członkini Stowarzyszenia LABiB, ambasadorka EPALE, stypendystka Ministra KiDN. Prowadzi portal bibliotekaaplikacji.com

Zobacz także:

Biblioteka opowieści

Cyfrowy obywatel w bibliotece czyli dlaczego warto poznać portale e-administracji

“Biblioteka dostępna” - rozmowa z Martą Piasecką

Trendy w bibliotece - jak odpowiadamy na zmieniającą się rzeczywistość?

Biblioteki cyfrowe - sprawdzona wiedza na wyciągnięcie ręki

Darmowe narzędzia ułatwiające pracę zdalną