ok. 7 minut czytania - polub, linkuj, komentuj!

Współczesna biblioteka to miejsce dla każdego - przestrzeń egalitarna, niewykluczająca. Pracownicy bibliotek są mocno związani ze swoimi społecznościami i projektują działania w oparciu o ich potrzeby. W tym wpisie chciałabym jednak skupić się na kilku konkretnych grupach odbiorców, którzy mają tzw. szczególne potrzeby. Kim są? Jak o nich zadbać? Jak w bibliotece realizować obowiązki wynikające z obowiązujących aktów prawnych? O problematyce dostępności i rozwiązaniach stosowanych w bibliotekach miałam przyjemność porozmawiać z Martą Piasecką - koordynatorką dostępności MBP w Lubline. 

Monika Schmeichel-Zarzeczna: Dostępność to temat, który w ostatnim czasie staje się coraz ważniejszy w działaniach instytucji kultury w tym również bibliotek. Według obowiązujących przepisów jesteśmy zobowiązani do zapewnienia dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami w tym również z niepełnosprawnościami. Często spotykam się z pytaniem kim są osoby ze szczególnymi potrzebami? 

Marta Piasecka: Są to w dużej mierze osoby z niepełnosprawnościami, tak jak wspomniałaś, ale też na przykład seniorzy czy rodzice z małymi dziećmi. Trzeba pamiętać, że tak naprawdę w naszych bibliotekach każdego czytelnika traktuje się w sposób indywidualny i odpowiada się na jego potrzeby. Jednak myślę, że w kontekście dostępności musimy szczególnie wyróżnić te trzy grupy. 

MS-Z: Powiedziałaś, że w bibliotece każdego użytkownika traktujecie w sposób specjalny. Czy zatem uważasz, że biblioteki w Lublinie są dostępne? Co to właściwie znaczy? O jakiej dostępności mówimy?

MP: Dostępność można rozumieć na różnych poziomach. Może to być infrastruktura, czyli to czy np. osoba starsza lub niepełnosprawna ruchowo ma łatwy dostęp do biblioteki - pozbawiony schodów i innych utrudnień. Ale można to też rozumieć na płaszczyźnie mentalnej, na poziomie obsługi. I tutaj po stronie bibliotekarza jest wyzwanie, aby sprostać oczekiwaniom tych szczególnych grup czytelników.

MS-Z: Czyli dostępny musi być również bibliotekarz. Co to oznacza dla pracowników? W jaki sposób mają sprostać tym oczekiwaniom?

MP: Przede wszystkim, aby odpowiadać na różne potrzeby użytkowników, bibliotekarze muszą posiadać odpowiednie kompetencje. Ważne jest, aby byli empatyczni. Niejednokrotnie słyszy się, że osoba przychodząca do biblioteki nie przychodzi tylko po książkę ale również po prostu porozmawiać. Często są to osoby starsze i samotne, które są narażone na wykluczenie. I dla nich niejednokrotnie bibliotekarka, pani w sklepie czy też listonosz są jedynymi osobami, z którymi mogą porozmawiać. Także myślę, że tutaj otwartość, empatia i inne kompetencje miękkie to są te najważniejsze cechy, które powinny wyróżniać bibliotekarza. 

MS-Z: Powiedziałaś o osobach starszych. A czy do obsługi osób z niepełnosprawnościami bibliotekarze powinni mieć inne szczególne umiejętności? O rozwój w jakich obszarach powinni zadbać?

MP: Po pierwsze mówiąc o osobach niepełnosprawnych musimy wziąć pod uwagę, że to są różne grupy. Jeżeli chodzi o niepełnosprawność ruchową to tutaj przede wszystkim musimy myśleć o dostosowaniu architektonicznym. Do naszych bibliotek przychodzą też osoby głuche, choć muszę powiedzieć, że nie jest ich wiele. Jest to spowodowane przede wszystkim tym, że te osoby nie znają języka polskiego. Jest on dla nich językiem obcym. Chyba, że są to osoby, które słuch straciły, na przykład w wyniku jakiegoś wypadku lub choroby. To co jest jednak ważne, to fakt, że wielu naszych bibliotekarzy wychodzi naprzeciw ich potrzebom. Już jakiś czas temu duża część naszego zespołu przeszła kurs Polskiego Języka Migowego. Dlatego też staramy się dotrzeć do osób niesłyszących i uświadamiać je, że nie należy się bać. Można do nas przyjść i nie będzie problemu z komunikacją. Kolejną grupą są osoby niewidzące lub niedowidzące. Dla nich ważna jest pomoc w doborze literatury np. audiobooka czy pozycji na czytak. Natomiast jeśli chodzi o osoby z niepełnosprawnością umysłową to one najczęściej przychodzą do bibliotek z opiekunem. Dla nich niezwykle ważne są te kompetencje miękkie bibliotekarzy, o których wspominałam wcześniej. 

MS-Z: Ostatnio bardzo dużo mówi się o dwóch rodzajach dostępności - architektonicznej i cyfrowej. Jak te kwestie wyglądają w lubelskiej bibliotece?

MP: Nasza biblioteka to sieć 40-stu filii, które są zlokalizowane w różnych częściach miasta. Niestety jeszcze nie wszystkie są dostępne, ponieważ znajdują się m.in. w starych budynkach. Staramy się jednak tę dostępność poszerzać i przede wszystkim opisywać. Na naszej stronie internetowej zamieszczamy informacje z wyszczególnionym dojazdem czy dojściem z przystanku autobusowego. W tych opisach zaznaczamy, jakie przeszkody mogą napotkać np. osoby poruszające się na wózku w danej filii. I myślę, że w tym kontekście dostępność architektoniczna wiąże się z dostępnością cyfrową. Zamieszczanie takich informacji w sieci, pozwoli użytkownikom z niepełnosprawnością dokonać wyboru odpowiedniej filii. Ważna tutaj jest również dostępność zbiorów. Przykładowo, dla osób niedowidzących, pojawia się coraz więcej książek pisanych wielkimi literami, mamy również możliwość nagrywania zbiorów na czytaki, czy korzystania z audiobooków. Podobnie jest z materiałami, które publikujemy w sieci. Staramy się, aby filmy miały uzupełnione napisy i były przez to bardziej dostępne. 

Natomiast, jeśli chodzi o dostępność cyfrową, to polega ona na tym, że na stronie internetowej biblioteki musi się pojawić deklaracja dostępności dotycząca informacji zamieszczanych w sieci. W związku z tym na naszej stronie już od jakiegoś czasu taka deklaracja jest widoczna. Jak już wspomniałam, opisujemy też każdą filię pod kątem jej dostępności architektonicznej. Zamieszczamy informacje o wymiarach drzwi czy odległościach między regałami. Oprócz tego wszystkie zdjęcia na stronie internetowej opisujemy dla osób niedowidzących czy niewidomych tak, aby mogły one sobie wyobrazić co jest na nich przedstawione. To samo robimy na fanpage'ach na facebooku. I tak jak wspominałam tworzymy napisy do filmów. 

MS-Z: Powiedziałaś o tzw. opisach alternatywnych do zdjęć na stronie czy Facebooku. Czy mogłabyś powiedzieć o czym warto pamiętać, co jest najważniejsze w ich przygotowaniu?

MP: Najważniejsze jest to, żeby prostym językiem opisać to, co widzimy na zdjęciu. Przykładowo patrzymy na zdjęcie z krajobrazem i piszemy, że z lewej strony stoi drzewo, niebo jest niebieskie, widać na nim 5 chmur, a w oddali widać jadący ciągnik. Tutaj trzeba spróbować wczuć się w rolę osoby niewidomej, zamknąć oczy i zastanowić się czy ten usłyszany opis jest dla nas jasny. 

MS-Z: W tym roku zorganizowałaś w bibliotece Festiwal Poezji Miganej. Czy mogłabyś przybliżyć jak wyglądał ten projekt?

MP: Festiwal poezji miganej odbył się u nas w październiku. Był to projekt dofinansowany z programu MKiDN Kultura Dostępna. Cały festiwal rozpoczął się od spotkania z Magdaleną Jankowską - lubelską poetką. Artystka opowiedziała o swojej twórczości i warsztacie pracy. Główny trzon stanowiły warsztaty z poezji miganej prowadzone przez Arkadiusza Balzaka z Wrocławia. Wokół tych warsztatów nabudowaliśmy wiele wydarzeń, które były dedykowane zarówno osobom niesłyszącym, jak i pełnosprawnym np. animatorom kultury. Były to działania różnorodne - warsztaty, panele, pokazy filmowe. Przykładowo dla osób niesłyszących zorganizowaliśmy spotkanie z psychologiem. Było to spotkanie motywujące do uczestnictwa w kulturze. Osoby niesłyszące bardzo często boją się podejmować inicjatywy, czy uczestniczyć w wydarzeniach kulturalnych, ponieważ boją się że nikt ich nie zrozumie. 

W warsztatach z poezji miganej wzięły udział dzieci i młodzież ze specjalnego ośrodka wychowawczego i to był strzał w dziesiątkę. Dzieci były tak pochłonięte działaniami, że nie chciały wychodzić. Chciały występować i tworzyć. To nam uświadomiło, jak wielka jest u nich potrzeba uczestnictwa w takich wydarzeniach, jak wielką radość im to sprawia. Kolejnym punktem były dwie prelekcje przygotowane przez agencję “Praca bez barier”. Osoby niesłyszące mogły zarejestrować się i uzyskać pomoc w znalezieniu pracy. Natomiast dla osób słyszących bardzo cenne były warsztaty dotyczące tego, jak zatrudniać osoby niesłyszące w sektorze kultury. Odbyły się także dwa spotkania z “Fundacją Katarynka”. Pierwsze podejmowało temat kontaktu z osobami głuchymi w instytucji kultury. Natomiast drugi warsztat dotyczył tworzenia napisów do filmów. 

Wydarzeniem towarzyszącym była projekcja filmu “Znaki” w reżyserii Wojciecha Klimali. Był to niezwykły film dokumentalny opowiadający o Iwonie Cichosz - Polce, która w 2018 roku została miss świata głuchych. Po spotkaniu odbyło się spotkanie z reżyserem i producentką. Ostatniego dnia odbył się występ uczestników warsztatów poezji miganej. Całość spotkała się z bardzo pozytywnym odbiorem i od razu pojawiła się potrzeba organizacji drugiej edycji festiwalu w przyszłym roku. 

Marta Piasecka - od 2008 roku pracownik Miejskiej Biblioteki Publicznej w Lublinie. Początkowo jako bibliotekarz, następnie kierownik Filii nr 2, obecnie specjalista ds. promocji i marketingu. Przez lata była związana też z lubelskimi mediami. Współpracowała m. in. z Gazetą Wyborczą, Kurierem Lubelskim i lokalnymi rozgłośniach radiowych. Przez jakiś czas prowadziła program “Kulturalnik” w Lubelska TV. Jest również autorką szkoleń z zakresu PR i mediów. 

Monika Schmeichel-Zarzeczna – historyk sztuki, trenerka, bibliotekarka. Zawodowo związana z MBP w Lublinie. Zajmuje się prowadzeniem działań wykorzystujących nowe technologie w edukacji, pisaniem projektów oraz wspieraniem rozwoju osób z różnych grup wiekowych i społecznych. Trenerka w ogólnopolskich programach tj. „Lekcja:Enter”, „Bardzo Młoda Kultura”, „Biblioteka Online”, „Re- Animuj się!”. Członkini Stowarzyszenia LABiB, ambasadorka EPALE, stypendystka Ministra KiDN. Realizuje autorski projekt “Biblioteka Aplikacji”, którego celem jest wsparcie pracowników instytucji kultury w nauce korzystania z narzędzi cyfrowych potrzebnych do działań organizacyjnych, edukacyjnych lub animacyjnych.

Zobacz także:

Trendy w bibliotece - jak odpowiadamy na zmieniającą się rzeczywistość?

Publikowanie w sieci - do czego służą i jak działają licencje Creative Commons? Cz.1

Jak tworzyć i publikować materiały, z których odbiorcy będą chcieli korzystać? - praktyczne zastosowanie licencji Creative Commons cz.2

Co wypada wiedzieć o prawie autorskim?

Pokolenie cyfrowe - jak świat zmienił młodych i jak oni zmienią świat

Biblioteki cyfrowe - sprawdzona wiedza na wyciągnięcie ręki

Darmowe narzędzia ułatwiające pracę zdalną