ok. 5 minut czytania - polub, linkuj, komentuj!

Charakterystyczną cechą ostatnich dekad jest ogromne tempo rozwoju i przemian zachodzących w świecie. Wymusza ono elastyczność i ciągłą redefinicję funkcji różnego rodzaju instytucji i organizacji - w tym również bibliotek. Dodatkowo minione miesiące, naznaczone koronawirusem, przyspieszyły zapoczątkowane już wcześniej zmiany w niektórych obszarach życia - zarówno prywatnego, jak i zawodowego. Jako przykład można podać, chociażby możliwości (a także problemy) związane z wprowadzeniem pracy zdalnej, ekspansję technologii w edukacji czy medycynie oraz naukę cyfrowej równowagi. Nie bez znaczenia pozostaje również zwrócenie się w kierunku działań przyjaznych środowisku i klimatowi, a także dbanie o własne zdrowie. Wymienione trendy, kierunki obserwowaliśmy od pewnego czasu, a ostatnie wydarzenia przyspieszyły ich rozwój i wdrożenie. 

Czym jest trend? 

Trendy to najprościej mówiąc procesy zmian w różnych obszarach, które przebiegają w określonym kierunku. Dynamizm otaczającego nas świata powoduje niejednokrotnie uczucie “nienadążania” za tymi zmianami. Przez to często dajemy się zaskoczyć lub mamy poczucie przypadkowości zdarzeń. Aby uniknąć wrażenia zagubienia i odpowiednio reagować na to, co się wokół nas dzieje, warto śledzić aktualne trendy. Tego rodzaju obserwacje pozwolą nam opracować plan i strategię działania na przyszłość.

Photo by Stephan Henning on Unsplash

Mapa trendów 2020

Na początku tego roku Infuture Institute opublikował “Mapę trendów” 2020, która jest wynikiem analizy danych publikowanych w comiesięcznych raportach “Trend signals” wspartej obserwacjami i badaniami. Mapa ma formę pięciokąta, w którym znalazły się 54 trendy w 5 kategoriach - technologiczne, społeczne, środowiskowe, ekonomiczne, komunikacyjne. Trendy w każdej z kategorii mają 4 poziomy rozwoju (strefy dojrzałości):

• foresight – perspektywa długoterminowa, 20 lat i więcej; 
• innovation – perspektywa średnioterminowa, 5-20 lat; 
• reactive – perspektywa krótkoterminowa, 1-5 lat; 
• new normal – trendy wiodące;

Szczególne znaczenie mają w tym roku (podobnie jak w ubiegłym) trzy kategorie:

• trendy technologiczne,
• trendy środowiskowe,
• trendy komunikacyjne,

Choć mapa została opublikowana jeszcze przed pandemią, prawie połowa trendów znalazła się w obszarze związanym z technologią. Na drugim miejscu pod względem ilości widoczne są trendy środowiskowe a na trzecim społeczne. Patrząc na mapę i odnosząc ją do bieżącej sytuacji, można odnieść wrażenie, że wydarzenia ostatnich miesięcy przyczynią się do przyspieszenia i wzmocnienia wielu zawartych na mapie trendów. Dzięki pandemii bliżej np. do realizacji idei smart City. Po okresie lockdownu i doświadczeniu bycia online niemalże cały czas zwracamy również większą uwagę na Digital Wellbeing, a zamknięcie lasów, parków i innych terenów zielonych uświadomiło nam, jak ważna jest natura.

Po co bibliotekarzowi trendy?

Trendy obrazują kierunki zmian zachodzących we współczesnym świecie a także w pewnym sensie zachowania, obawy, potrzeby i oczekiwania ludzi. Świadomość w jakim kierunku zmierzają zmiany, pozwala szybko na nie reagować i dostosowywać swoją ofertę do bieżącej sytuacji. Co ciekawe wiele bibliotek (mniej lub bardziej świadomie) podąża za światowymi trendami podejmując w swoich działaniach konkretne zagadnienia. Wymienić tutaj można chociażby działania na rzecz środowiska, naukę nowych technologii czy wspieranie rozwoju i siły kobiet (wszak to zawód mocno sfeminizowany). 

Biblioteka i środowisko

Biblioteki są instytucjami pełniącymi funkcję wspierającą promocję i wdrażanie Celów Zrównoważonego Rozwoju zawartych w Agendzie 2030. Wiele z nich realizuje też działania mające na celu uświadomienie zagadnień związanych m.in. z kryzysem klimatycznym, wykorzystując przy tym swoją  opiniotwórczą rolę w środowiskach lokalnych. Droga do zmiany zaczyna się bowiem od uświadomienia zagrożeń. Dlatego też w bibliotekach stale pojawiają się nowości literackie, organizowane są wydarzenia tj. warsztaty, debaty czy lekcje poświęcone dbaniu o środowisko, less waste lub zero waste, segregacji odpadów, non-plastic life etc… Przykładem mogą być tutaj działania m.in. Biblioteki Gdynia. Niebawem zostanie otwarta również nowa filia MBP w Lublinie pod nazwą Bioteka, której zarówno wystrój jak i oferta będzie związana z omawianą tematyką.  

Biblioteka i technologia

Choć większość bibliotek w kraju boryka się z nieustannym niedofinansowaniem i cięciami budżetów, instytucje te od wielu lat prowadzą edukację mającą na celu podnoszenie kompetencji cyfrowych osób w różnym wieku - od dzieci po seniorów. To w bibliotekach najczęściej wiele osób styka się z nowymi technologiami takimi jak AR, VR a ostatnio również AI cz IoT. Organizowane są warsztaty, kluby czy pokazy technologii. Książnice pozyskują środki z różnych źródeł aby zdobyć niezbędny sprzęt i pokazać jego możliwości użytkownikom. Przykładowo Biblioteka Raczyńskich pozyskała środki z EOG na realizację projektu “Sztuczna Inteligencja w służbie książki”, dzięki któremu możliwe będzie m.in. podniesienie kompetencji bibliotekarzy w zakresie innowacyjnych metod doboru literatury do preferencji czytelników, a także oparty o nowe rozwiązania wybór, zakup i katalogowanie nowości wydawniczych. Znaczącą rolę w rozwoju technologicznym bibliotek odgrywa także wsparcie udzielane w ramach programów realizowanych przez Fundację Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego we współpracy z różnymi partnerami. 

Biblioteka i społeczeństwo

Biblioteka bez współpracy ze społecznością właściwie nie istnieje. Dlatego też wszystkie ruchy i trendy widoczne w życiu społecznym rezonują również w książnicach. Podejmowane są w nich aktualne tematy, i dokonywane zakupy zbiorów, które mogą przyczynić się do pogłębienia tematu. To właśnie w bibliotekach każda grupa bez względu na wiek, płeć, czy status (materialny, społeczny etc…) ma szansę na rozwój i równy dostęp do wiedzy i informacji. Dodatkowo obecne trendy związane z Digital Wellbeing i Offline living są szansą na promocję i ponowne rozbudzenie kultury czytania w społeczeństwie. 

Jak widać biblioteki mimo, że nie są pionierami w dziedzinie rozwiązań związanych z komputerami kwantowymi, technologią Brain Computer interface, nie pracują nad ulepszaniem elektrycznych samochodów czy projektowaniem Smart City, wykonują codzienną pracę na rzecz rozwoju kompetencji cyfrowych i wiedzy na temat aktualnego stanu naszego środowiska. Przyczyniają się tym do zwiększania świadomości ekologicznej i poniekąd kształtowania trendów środowiskowych. Odpowiadają na trendy i potrzeby społeczne wspierając rozwój kobiet, dobrostan psychiczny i proponując różne formy kreatywnego spędzania czasu. Większość tych działań wynika z obserwacji otaczającej rzeczywistości. Mapa trendów może więc być dla bibliotekarzy narzędziem, które ugruntuje ich działania i pozwoli na długofalowe planowanie i budowanie strategii rozwoju a także bardziej świadome podążanie za zmianami. 

Monika Schmeichel-Zarzeczna – historyk sztuki, trenerka, bibliotekarka. Zawodowo związana z MBP w Lublinie. Zajmuje się prowadzeniem działań wykorzystujących nowe technologie w edukacji, pisaniem projektów oraz wspieraniem rozwoju osób z różnych grup wiekowych i społecznych. Trenerka w ogólnopolskich programach tj. „Lekcja:Enter”, „Bardzo Młoda Kultura”, „Biblioteka Online”, „Re- Animuj się!”. Członkini Stowarzyszenia LABiB, ambasadorka EPALE, stypendystka Ministra KiDN. Realizuje autorski projekt “Biblioteka Aplikacji”, którego celem jest wsparcie pracowników instytucji kultury w nauce korzystania z narzędzi cyfrowych potrzebnych do działań organizacyjnych, edukacyjnych lub animacyjnych.

Zobacz także:

Pokolenie cyfrowe - jak świat zmienił młodych i jak oni zmienią świat

Biblioteki cyfrowe - sprawdzona wiedza na wyciągnięcie ręki

Darmowe narzędzia ułatwiające pracę zdalną