ok. 6 minut czytania - polub, linkuj, komentuj!

---

Kiedy słyszymy słowo biblioteka, pierwszym skojarzeniem, które przychodzi nam na myśl są oczywiście książki, ewentualnie, audiobooki lub filmy. Jednak we współczesnym świecie, w którym dzięki internetowi dostęp do wiedzy, informacji jest na wyciągnięcie ręki, biblioteki nieustannie poszukują odpowiedzi na nowe potrzeby swoich użytkowników. Coraz częściej stają się więc instytucjami nauki, kultury i animacji wspierającymi rozwój społeczności w różnych obszarach życia. Stąd też pojawiają się w nich różne innowacyjne, a czasem kontrowersyjne usługi i… zasoby.

 

Czym jest Biblioteka Rzeczy?

Jedną z idei, która może być odpowiedzią na zmieniające się potrzeby społeczności lokalnych i jednocześnie na wyzwania związane z kryzysem klimatycznym oraz kulturą nadmiaru, jest Biblioteka Rzeczy (ang. Library of Things).

To miejsce, w którym udostępniane są np. dzieła sztuki, narzędzia, sprzęty, zabawki, technologie, gry ale również rośliny lub nasiona. Dzięki niemu użytkownik może poznać i przetestować nowości, a także zdobyć nowe umiejętności nie ponosząc kosztów związanych z zakupem. Idea rozszerza sposób myślenia o bibliotece jako książnicy. Sprawia, że kojarzy się ona z miejscem, w którym można wypożyczyć, wypróbować lub wymienić różnego rodzaju dobra rozwijając przy tym, własne zainteresowania. I choć sam pomysł nie jest nowym wynalazkiem, to ze względu na jego związek z Ekonomią współdzielenia (ang. Sharing Economy), w obecnych czasach mocno zyskuje na znaczeniu. Dlatego też coraz więcej bibliotek publicznych na całym świecie rozszerza swoją ofertę w ruchu Library of Things. 

Jednak jak udostępniać przedmioty inne niż książki czy płyty? Jakiego rodzaju rzeczy mogą znaleźć się w takiej bibliotece? Zapraszam do krótkiego przeglądu kolekcji i rozwiązań rozszerzających biblioteczną ofertę. 

• Alternatywne formy czytania i ich nośniki

W erze cyfrowej użytkownicy coraz częściej zamiast książek papierowych wybierają ich cyfrowe odpowiedniki. To rozwiązanie pozwala mieć dostęp do wielu tytułów jednocześnie. Jednak pomimo ułatwień związanych np. z niewielkim ciężarem i dużą ilością książek, która może zmieścić się na czytniku, nie każdy wie czy taka forma czytelnictwa będzie dla niego odpowiednia. Dlatego też wychodząc naprzeciw potrzebom odbiorców, coraz więcej bibliotek w kraju nie tylko udostępnia kody do książek elektronicznych, ale również wypożycza czytniki e-booków. Tego rodzaju usługę mają w swojej ofercie m.in. MBP we Wrocławiu i w Sopocie. 

Problem z korzystaniem z publikacji papierowych mają często również osoby niedowidzące lub starsze. Dla nich niejednokrotnie alternatywą są specjalne urządzenia tzw. Czytaki, które pozwalają na słuchanie literatury. Jednak zakup takiego sprzętu to dla wielu dość poważny wydatek dlatego też, w niektórych bibliotekach urządzenia są wypożyczane razem z wybranymi i nagranymi dla użytkownika tytułami. Czytaki można znaleźć m.in. w ofercie MBP w Lublinie. 

• Technologie

Połączenie biblioteki z nowymi technologiami staje się powszechne. W wielu książnicach można skorzystać już nie tylko z komputera, konsoli do gier lub dostępu do internetu, ale również wypróbować technologie takie jak VR czy AR. Coraz częściej pojawiają się również drukarki 3D, płytki mechatroniczne, roboty. Użytkownicy mogą wziąć udział w warsztatach podczas, których poznają możliwości różnych urządzeń. Mogą również niejednokrotnie korzystać z nich samodzielnie. Przykładowe biblioteki, które obecnie oferują dostęp do różnych zdobyczy technologicznych to np. Mediateka w Kielcach, Bioteka w Lublinie, Mediateka w Kozienicach czy Biblioteka w Piasecznie. 

Coraz częściej również bibliotekarze w Polsce sami projektują różnego rodzaju gry terenowe oparte o aplikacje z geolokalizacją lub samodzielnie tworzą rozwiązania cyfrowe. Jednym z ciekawych projektów jest uruchomiona przez Bibliotekę w Legionowie wyszukiwarka literatury, która poleca tytuły w oparciu o wiek, płeć, częstotliwość czytania i preferencje tematyczne użytkownika. 

Łączenie w jednej przestrzeni literatury i technologii to trend ogólnoświatowy. Przykładowo Biblioteki North Carolina State University (NCSU) oferują obszary Makerspace, w których studenci mogą ćwiczyć się w elektronice, drukowaniu i skanowaniu 3D, cięciu i frezowaniu, tworzeniu urządzeń i łączeniu obiektów z Internetem Rzeczy. Ponadto studenci NCSU mogą odwiedzać biblioteki kampusowe, aby między innymi korzystać z laboratoriów mediów cyfrowych, studiów produkcji mediów, sal do ćwiczeń muzycznych, przestrzeni wizualizacyjnych i sal prezentacyjnych.

Biblioteka Publiczna w Deerfield oprócz przestrzeni typu Makerspace poszła jeszcze krok dalej, udostępniając swoim użytkownikom hot spoty Wi-Fi, urządzenia do streamingu Roku i projektory LED do filmów plenerowych. Korzystając z tych rozwiązań użytkownicy dostają również wsparcie w postaci tutoriali  na kanale YouTube biblioteki.

• Dzieła sztuki

Wypożyczanie dzieł sztuki to działanie, którego nie wypróbowały jeszcze polskie biblioteki. Idea jest jednak mocno obecna w niemieckich instytucjach gdzie od lat 60-tych XX wieku funkcjonują “Biblioteki Sztuki”. Część z nich działa w ramach miejskich sieci bibliotecznych, część natomiast jest prowadzona przez różnego rodzaju organizacje. Posiadając kartę biblioteczną można tam wypożyczyć oryginalne prace uznanych artystów na okres 3 miesięcy. Dzięki temu użytkownicy zyskują możliwość obcowania ze sztuką wysoką nie tylko w muzeum ale w swoim własnym domu.   

Ciekawą inicjatywą jest również wypożyczanie i promowanie twórczości lokalnych artystów. Tak działa Biblioteka Publiczna w Nashville, która w lipcu 2021 roku uruchomiła wypożyczalnię dzieł sztuki. Użytkownicy mogą wybierać spośród 60 prac dostępnych w katalogu elektronicznym.

• Rośliny i nasiona

Coraz większa świadomość społeczeństw dotycząca tego, jak pozytywny wpływ na funkcjonowanie człowieka ma zieleń sprawia, że istnieje potrzeba zdobywania wiedzy i otaczania się roślinami. W odpowiedzi na ten trend coraz więcej bibliotek nie tylko gromadzi literaturę związaną z tematem, ale również tworzy inicjatywy oparte na wymianie bądź wypożyczaniu roślin i nasion. W polskich książnicach przybywa punktów wymiany roślin. Obecnie funkcjonują one np. w lubelskiej Biotece, Bibliotece w Borowie czy w Piasecznie.  

W Stanach Zjednoczonych od kilkunastu lat powstają również biblioteki nasion. Pierwsza z nich, została założona w bibliotece publicznej w 2004 r. Znalazła swoje miejsce w Gardiner Public Library w stanie Nowy Jork. Nasiona są udostępniane na dwa sposoby - na zasadzie wymiany lub “wypożyczenia”. W ramach wypożyczenia użytkownik zabiera interesujące go nasiona, hoduje rośliny i zwraca nasiona z rozmnożonych egzemplarzy. Rodzaje nasion, podobnie jak książki są często, dostępne w bibliotecznych katalogach elektronicznych. Tak jest np. w Grosse Pointe Public Library.

• Narzędzia i sprzęty

W obliczu kryzysu klimatycznego coraz mocniej rozwijają się ruchy typu Less Waste. Biblioteki w odpowiedzi na ten trend udostępniają w swoich przestrzeniach miejsca gdzie można zostawić rzeczy, których się nie potrzebuje ale są w dobrym stanie. Są to tzw. Giveboxy, które działają np. w bibliotece w Bartoszycach czy Suchym Lesie koło Poznania. W podobnym celu odbywają się również różnego rodzaju wymiany np. ubrań. 

Ciekawą inicjatywą jest również możliwość wypożyczania rowerów typu cargo, które umożliwia m.in. MBP w Lubline czy Biblioteka Gdynia. Dodatkowo w tej ostatniej można skorzystać lub nawet wypożyczyć maszynę do szycia. 

Amerykańskie biblioteki poszły o krok dalej i wypożyczają różnego rodzaju sprzęty przydatne zarówno w rozwijaniu pasji i kreatywnych działaniach, jak i codziennych sprawach. Tego rodzaju usługi proponuje wspomniana już Grosse Pointe Public Library.

Biblioteka Rzeczy to idea, która zdecydowanie rozszerza usługi i możliwości tradycyjnej książnicy. Jednak wśród wielu bibliotekarzy budzi skrajne emocje. Od zachwytu po frustrację spowodowaną odchodzeniem od czysto literackiego profilu. Wszystko zależy od tego jak rozumiemy jej rolę i misję w lokalnej społeczności na rzecz, której działa. Dla mnie w bibliotece zawsze najważniejszy jest człowiek i jego potrzeba rozwoju na wielu poziomach. A co Wy o tym myślicie?

---

Monika Schmeichel-Zarzeczna – historyk sztuki, trenerka, bibliotekarka. Obecnie Training Program Manager w Sektor 3.0, wcześniej przez wiele lat zawodowo związana z MBP w Lublinie. Zajmuje się prowadzeniem działań wykorzystujących nowe technologie w edukacji, pisaniem projektów oraz wspieraniem rozwoju osób z różnych grup wiekowych i społecznych. Członkini Stowarzyszenia LABiB, ambasadorka EPALE, stypendystka Ministra KiDN. Prowadzi portal bibliotekaaplikacji.com

---

Interesujesz się edukacją osób dorosłych w bibliotekach? Szukasz inspiracji, sprawdzonych metod prowadzenia szkoleń i niestandardowych form? Tutaj zebraliśmy dla Ciebie wszystkie artykuły na ten temat dostępne na polskim EPALE!

Zobacz także:

Biblioteka opowieści

Cyfrowy obywatel w bibliotece czyli dlaczego warto poznać portale e-administracji

“Biblioteka dostępna” - rozmowa z Martą Piasecką

Trendy w bibliotece - jak odpowiadamy na zmieniającą się rzeczywistość?

Biblioteki cyfrowe - sprawdzona wiedza na wyciągnięcie ręki

Darmowe narzędzia ułatwiające pracę zdalną