ok. 6 minut czytania - polub, linkuj, komentuj!

Celem wielu szkoleń i procesów rozwojowych jest realna zmiana - spowodowanie, żeby ludzie robili coś inaczej. Dlatego warto stosować metody zorientowane na praktykę. Tak zwana check-lista, która zapewne po polsku powinna się nazywać lista kontrolna, jest metodą stosunkowo łatwą do wdrożenia, a jednocześnie może być bardzo użytecznym narzędziem wdrożenia nabytych umiejętności w praktyce.

Cechy listy kontrolnej 

Lista kontrolna to metoda polegająca na sprowadzeniu wiedzy do poziomu prostych stwierdzeń i opatrzenie ich możliwością odznaczenia.

Można sobie wyobrazić zastosowanie takiej listy do wielu celów:

• do opisania pewnego algorytmu działania – na przykład czynności do zrobienia podczas webinaru;
• do zapisania rzeczy, o których nie można zapomnieć, jeśli coś ma się udać;
• do komunikowania co jest ważne – na przykład lista stosowana w kontroli jakości lub projektu;
• do budowania procedur – na przykład procedura rzeczy do sprawdzenia, gdy nie słychać cię w Zoomie;
• a nawet do ewaluacji lub obserwacji mentorskiej w celu udzielenia feedbacku;

Lista kontrolna może mieć charakter indywidualny lub grupowy. Może na przykład służyć zespołowi, który realizuje jakieś zadanie do odznaczania wykonanych zadań.

Lista kontrolna może też być pewnego rodzaju prostym algorytmem, który zawiera różne warianty działania (np. „Jeśli wykorzystujesz wirtualną tablicę, to sprawdź…”). Oczywiście zbytnia komplikacja może spowodować, że lista kontrolna przestanie spełniać swoje funkcje upraszczania świata, ale to kwestia wyczucia.

Check-lista w praktyce 

Wdrożenie listy kontrolnej można zrealizować na wiele sposobów.

Wielu edukatorom zapewne znana jest lista wydrukowana na papierze. Stosunkowo łatwo przygotować ją w edytorze tekstu wydrukować lub zapisać do pdf, żeby uczestnik szkolenia mógł sobie sam wydrukować. Taką listę nie można „odznaczać” elektronicznie. W praktyce takie narzędzie trenerskie łatwo przygotować zarówno w Wordzie jak i Google Docs wstawiając w stosownych miejscach symbol kwadratu do odznaczania (w czcionce Wingdings są stosowne znaki) lub wybierając odpowiedni rodzaj punktora (bullet point).

Można też zrobić wersję elektroniczną, który ma tę zaletę, że może być dostępny online. Taki dokument powinien pozwalać łatwo zaznaczyć i odznaczyć każdy element listy. Jednym ze sposobów może być Google Forms, który pozwala zrobić po prostu pytanie z checkboxami. Forms wymaga wysłania formularza, więc nadaje się do robienia list kontrolnych, które da się wypełnić na jeden raz.

Można też zrobić interaktywny PDF (jak formularze PIT). To jednak wymaga płatnego narzędzia lub skorzystania z usług firmy robiącej takie dokumenty.

Bardzo ciekawą opcją, szczególnie dla zespołów jest checklista współdzielona, czyli taka, którą wszyscy widzą i mogą w niej odznaczać poszczególne elementy. To może być lista pokazująca również postępy w działaniach. Oczywiście nic nie stoi na przeszkodzie, żeby taka lista była używana przez jedną osobę.

Chyba najprostszą metodą zrobienia takiej checklisty jest Arkusz Google, który od jakiegoś czasu pozwala wstawić w komórkę tzw. pole wyboru. Kliknięcie tego pola zmienia stan pola wyboru na zaznaczony. Co więcej – wartość tego pola jest zapisywana w komórce, więc można ją wykorzystać, żeby na przykład pokazać jaki jest postęp.

Checklista to dosyć popularne narzędzie trenerskie za oceanem, mocno osadzone w ich sposobie zarządzania. Dlatego można znaleźć wiele rozwiązań online, które pozwalają budować listy kontrolne takich jak na przykład https://www.checkli.com. Warto przejrzeć możliwości pod kątem wyboru narzędzia wygodnego dla siebie.

Nie ma róż bez kolców 

Listy kontrolne mogą świetnie uprościć złożone, trudniejsze do zapamiętania procedury i uczynić je użytecznymi nawet dla osób, które nie do końca rozumieją dlaczego należy postępować tak a nie inaczej.

To niestety też jest ich potencjalna wada – zbytnie uproszczenie może powodować, że użytkownicy przestają myśleć. Pamiętam opowieść znajomego trenera ze Szkocji, który miał 70 lat i absolutnie na swoje lata wyglądał. W mieście Alpharetta w stanie Georgia poprosił o drinka w barze i nakazano mu okazać ID (bo taka jest procedura). Barman sprawdzał dorosłość 70-letniego człowieka.

Checklisty mogą powodować takie dziwactwa, więc warto uświadamiać uczestnikom szkoleń, że ich stosowanie nie zwalnia z myślenia.

Myślę, że warto też poziom prostoty dostosować do poziomu doświadczenia uczestników szkoleń. Nie jesteśmy na szczęście krajem, w którym trzeba pisać, że żelazko nie służy do prasowania ubrań, które masz na sobie.

Lista kontrolna w procesie rozwojowym 

Jeśli spojrzymy na proces rozwojowy przez optykę 7 okien rozwoju (aka LBC Canvas), to można zauważyć, że lista kontrolna może się przydać na każdym etapie, ale szczególnie może być użyteczna w obszarze Analizy Potrzeb, gdzie pozwala sprawdzić na przykład, czy osoba zainteresowana spełnia warunki uczestnictwa. W etapie Przekazywania wiedzy checklista może być formą upraszczająca złożone tematy do poziomu kluczowych elementów.

Jednak przede wszystkim checklista wydaje się idealnym narzędziem trenerskim w etapach końcowych. Na etapie Wdrożenia umiejętności jest świetnym narzędziem budowania procedur i schematów działania. Na etapie Ewaluacji może być świetnym narzędziem kontrolnym.

Warto dopisać sobie do swojej chek-listy stosowanych metod, metodę check-listy.

Sławomir Łais – edukator, projektant aplikacji uczących, autor publikacji, bloger praktykatrenera.pl, prelegent wielu konferencji. Prezes OSI CompuTrain, współtwórca metody i narzędzi Learning Battle Cards. Trener, konsultant w stosowaniu nowoczesnych technologii w uczeniu. Członek rady Fundacji Digital Creators. Ambasador EPALE

Zobacz także:

Komponenty cyfrowego produktu edukacyjnego – jak posortować klocki?

Job Aid - metoda rozwojowa, która wnosi zmianę

Format – świadoma walka z bałaganem w projekcie e-learning

Trzy inspiracje od projektanta gier takich jak PacMan World