Blog door Markus Palmen

Voor effectieve bevordering van volwasseneneducatie is mediageletterdheid onder opleiders van volwassenen noodzakelijk, oftewel het vermogen om richting de media over volwasseneneducatie (de inhoud en het effect ervan) te spreken op een manier die aansluit bij die media. Dr. Michael Sommer wees ons op LEK, een Europees project waarbij een opleidingsprogramma met betrekking tot mediavaardigheden voor opleiders van volwassenen is ontwikkeld en via webinars en seminars in heel Europa is toegepast. Het resultaat van dit project is een gratis online leerhulpmiddel.

Media-aandacht voor volwasseneneducatie

Het begon allemaal met een ontzettend dappere bekentenis: "Ik kon niet goed lezen." Die bekentenis was des te verrassender uit de mond van een auteur – Tim-Thilo Fellmer.

De Duitse schrijver had niet alleen een ontwikkeling doorgemaakt van analfabeet tot kinderboekenschrijver, maar ook van schaamte tot openheid over zijn vroegere probleem. Het gevecht tegen ongeletterdheid is ook een publieke strijd tegen een taboe: naar schatting zijn ongeveer 7,5 miljoen mensen in Duitsland functioneel analfabeet. Toen professor Anke Grotlüschen uit Hamburg deze ontdekking in 2011 openbaar maakte, bereikte ze daarmee iets ongekends: de Duitse mainstream media besteedden aandacht aan een onderwerp op het gebied van volwasseneneducatie.

De sleutel tot dit succes

Dat Grotlüschen erin slaagde om media-aandacht te genereren voor volwasseneneducatie heeft er alles mee te maken dat haar team de resultaten had voorbereid op een manier die aansloot bij de media, met behulp van een "perspakket". Ze hielden rekening met de achterliggende mechanismen van media-aandacht en -effectiviteit: hoge nieuwswaarde, grote groep getroffenen, duidelijke boodschap, recentheid en actualiteit. Een auteur laten toegeven dat hij in het verleden ongeletterd was geweest, was slechts een van de vele slimme media-acties. Kortom, de leden van het team van Grotlüschen beschikten over de benodigde mediageletterdheid en waren op die manier zelf media-actoren.

Het LEK-project – volwasseneneducatie leren promoten

Op grote schaal gebruikmaken van dat soort mediavaardigheden op het gebied van volwasseneneducatie was het doel van het Erasmus+-project LEK (Let Europe Know about Adult education). Het project werd gecoördineerd door de Duitse Katholieke volwasseneneducatie (KEB) en eindigde in september 2018 na een looptijd van drie jaar. Het plan was om mediaprofessionals en leerplanontwikkelaars samen te brengen met deskundigen op het gebied van opleidingen voor basisvaardigheden en zo onderwijs- en leermaterialen te ontwikkelen om opleiders van volwassenen mediavaardigheden bij te brengen.

Binnen het project werden open seminars en webinars voor opleiders van volwassenen en werknemers van ngo's op het gebied van volwasseneneducatie ontworpen en vervolgens door heel Europa georganiseerd. Het algemene doel was om de toegepaste journalistieke en mediacompetenties van de deelnemers te verbeteren. Op die manier zouden onderwerpen als het verwerven van basisvaardigheden, geletterdheid of volwasseneneducatie in het algemeen, die in het publieke mediadebat maar weinig aandacht krijgen, zichtbaar gemaakt kunnen worden in lokale en regionale media.

Praktijkgericht leren

Het opleidingsprogramma is opgesteld door de projectpartners CONEDU uit Oostenrijk en de Akademie Klausenhof uit Duitsland. Het bestaat uit zes modules en geeft een goed beeld van de reikwijdte en de thema's van het materiaal: "Journalistieke nieuwswaarde", "Het verzamelen van relevante informatie", "Schrijven als constructie-/constructief proces – tussen werkelijkheid, stereotypen en PR", "Gebruikmaken van en schrijven voor onlinemedia", "Volwasseneneducatie beter zichtbaar maken in de media" en "Het schrijven van goede PR-teksten".

In deze modules leerden deelnemers bijvoorbeeld korte en effectieve persberichten te schrijven die beginnen met een interessante openingszin die alle noodzakelijke informatie bevat. Ook leerden ze hoe ze een goed verhaal kunnen vinden binnen de ogenschijnlijk niet al te opwindende wereld van de verwerving van basisvaardigheden. Het gebruiken van een verhelderend voorbeeld of het creëren van bijzondere evenementen zijn manieren om aandacht voor een onderwerp te genereren.

Een pakket van mediavaardigheden voor iedereen!

De leermodules zijn allemaal geëvalueerd in de zeven verschillende partnerlanden (Noorwegen, Finland, Denemarken, België, Duitsland en Oostenrijk) met behulp van een wetenschappelijke evaluatiebenadering van de Vrije Universiteit Berlijn. De resultaten van de evaluaties zijn gebruikt om de betreffende modules verder te verbeteren.

Een kenmerkend onderdeel van het opleidingsprogramma wordt gevormd door een experimenteel spel waarbij het opzetten van een regionale campagne voor de verwerving van basisvaardigheden wordt gesimuleerd. Deze methode helpt met name om rekening te houden met regionale omstandigheden waarin de verschillende situaties in Europa – van Roemenië tot Noorwegen – naar voren komen.

Andere resultaten van het project zijn bijvoorbeeld opgenomen webinars met een bijbehorend handboek, ontwikkeld door het Noorse Netwerk voor volwasseneneducatie, en een brochure met de belangrijkste journalistieke beginselen voor opleiders van volwassenen, geschreven door de Deense Vereniging voor volwasseneneducatie.

Vanaf het eerste begin was het een van de doelen van het project om opleiders van volwassenen beter toe te rusten voor het aanschrijven van Europese media en portalen voor volwasseneneducatie, zoals EPALE. Binnen LEK is een hand-out ontwikkeld met praktische tips voor het gebruik van EPALE als onderdeel van het LEK-opleidingsprogramma.

Het project werd in juni 2018 afgesloten op de Conferentie van het Europese Netwerk voor basisvaardigheden in Berlijn. Het materiaal, dat geleidelijk wordt voltooid, is via de startpagina in verschillende talen als open leermiddel toegankelijk en te downloaden.

www.let-europe-know.eu

Dr. Michael Sommer van de Akademie Klausenhof is journalist, redacteur van Zeitschrift Erwachsenenbildung en coördinator van het LEK-project.