ok. 6 minut czytania - polub, linkuj, komentuj!

Ten artykuł będzie o zaufaniu i potrzebach rynkowych, o frustracjach Pana Waldka i nadziejach Pani Anny. Będzie także o wyjątkowych relacjach pomiędzy tymi, którzy tworzą produkty i usługi dla osób niepełnosprawnych i tymi, którzy z nich korzystają.  To będzie początek podróży w odkrywane dopiero dzisiaj, ścieżki edukacyjne dla osób starszych i z niepełnosprawnościami.

Na początku musi się zrodzić samoświadomość, że to jest nasz wspólny problem, a nie tylko wybranej grupy. Jesteśmy świadkami zachodzących zmian demograficznych i społecznych. Z roku na rok rośnie liczba osób niepełnosprawnych. Wg danych WHO z 2019 roku szacuje się, że ponad dwa miliardy osób, tj. około 37,5 % światowej populacji żyje z pewną formą niepełnosprawności. 20% z tych osób żyje ze znaczącymi problemami funkcjonalnymi. 1,3 miliarda to osoby niewidzące lub niedowidzące, 466 milionów nie słyszy lub ma znaczącą wadę słuchu, ok. 200 milionów cierpi z powodu chorób psychicznych, a 75 milionów porusza na wózkach inwalidzkich.

Pamiętam jedną scenę z oglądanego wiele lat temu spektaklu Antygona w Nowym Jorku wg sztuki Janusza Głowackiego. Grany przez Henryka Talara policjant – sierżant Jim Murphy wskazuje na teatralną widownię i wygłasza kwestię:

Według ostatnich danych liczba bezdomnych w Nowym Jorku zwiększa się. I w końcu tego roku na każdych trzystu nowojorczyków przypadać będzie jeden bezdomny. To by znaczyło, że dzisiaj w teatrze jest co najmniej jedna osoba, która niedługo znajdzie się na ulicy. I ta osoba dobrze wie, o kim mówię. Życzę państwu miłego wieczoru.

Tamten obrazek bardzo mną wstrząsnął. Teraz przenoszę go na otaczającą nas rzeczywistość.

We wstępie do pierwszego raportu WHO dotyczącego niepełnosprawności, Profesor Stephen W. Hawking napisał:

Mój sukces w dziedzinie fizyki teoretycznej zapewnił mi możliwość otrzymania takiego wsparcia, abym mógł prowadzić wartościowe życie. Tymczasem codzienna egzystencja większości osób niepełnosprawnych jest trudna, nie wspominając nawet o wydajnym zatrudnieniu i samorealizacji.

To przekonanie wybitny naukowiec przedstawił w 2011 roku. Od tego czasu bardzo dużo się zmieniło. Problemy pogłębiają się, a liczba potrzebujących rośnie. Na obecną sytuację negatywny wpływ ma także kryzys zdrowotny i gospodarczy. Covid 19 pogłębił izolację i ograniczył możliwości godnego życia i pracy.  Potrzebą chwili jest poszukiwanie nowych innowacyjnych rozwiązań, które uczynią życie niepełnosprawnych i ich rodzin łatwiejszymi, a każdemu dadzą szansę na indywidualny rozwój  i spełnienie zawodowe. Każda z tych osób z nadzieją czeka na wdrożenie na rynek nowych produktów lub usług, które ułatwią codzienny spacer, pomogą w zakupach, uproszczą korzystanie z różnych rozwiązań audiowizualnych, umożliwią wykonywanie pracy dającej radość i szansę na życiowy sukces.

Pierwszym krokiem na drodze szukania rozwiązań jest właściwe zdefiniowanie potrzeb. Podczas realizowanych szkoleń i doradztwa dla firm w ramach projektu realizowanego z EFS „Dostępny przedsiębiorca - szkolenia i doradztwo w zakresie technologii asystujących, kompensacyjnych i projektowania uniwersalnego” przedstawiamy uczestnikom jakie problemy dotyczą osób niepełnosprawnych, wprowadzamy w świat ich wartości, przekonań i pokazujemy dobre praktyki zarówno z Polski, jak i ze Świata. Po takich przygotowaniach przedstawiciele firm są gotowi na podróż w świat identyfikacji rzeczywistych problemów i oczekiwań. I tutaj duże wsparcie daje metoda design thinking. Historia Pana Waldka czy też Pani Anny to historie, które zna wielu z nas. Ale nigdy nie uświadamiamy sobie co ich boli, frustruje, przeszkadza. Zamiast zadać im odpowiednie pytania wolimy najczęściej za nich odpowiadać. I najczęściej nie są to dobre odpowiedzi. 

Dopiero kiedy poznamy istotę ich życiowych zmagań, pragnienia i marzenia, chęci i potrzeby będziemy w stanie wykonać następny krok. Po tej podróży batyskafem na samo dno oceanu przychodzi powrót na powierzchnię.

Z tymi nowymi doświadczeniami nasi uczestnicy gotowi są do proponowania różnorodnych rozwiązań. Później indywidualnie pomagamy w ich dopracowaniu i przygotowaniu do rynkowego wdrożenia. Wraz z naszymi partnerami jesteśmy dopiero na początku drogi. Na innym etapie jest Regionalny Ośrodek Pomocy Społecznej w Krakowie, które może już się pochwalić wieloma rezultatami. Podczas trzech lat trwania projektu, Małopolski Inkubator Innowacji Społecznych, udzielił wsparcia 42 innowacjom społecznym, które zmieniły codzienność osób niesamodzielnych oraz ich otoczenia. Zgodnie z przeprowadzonymi badaniami ewaluacyjnymi 76% uczestników inkubatora potwierdziło, iż udział w projekcie zmienił ich życie. Wśród różnorodnych rozwiązań przetestowano zarówno system inteligentnej odzieży dedykowanej osobom starszym z niepełnosprawnością ruchową, utworzono koncepcję ścieżki moto-sensorycznej, jak i wypracowano aplikację „Teleasystent”, która połączyła osoby niewidome z asystentami.

Ta możliwość zmiany życia sprawia, że zaczyna rosnąć zaufanie zarówno we własne możliwości, jak i przekonanie, że proponowane nowe produkty i usługi przyjmą się na rynku, bo wynikają z autentycznych a nie wydumanych potrzeb. W tym procesie buduje się więź między twórcą, a użytkownikiem, między innowatorem, a potencjalnym klientem.

Przygotowując się do roli trenera i doradcy w zakresie opracowywania i wdrażania na rynek produktów i usług związanych z dostępnością sam musiałem zanurzyć w rzeczywistości, której nie znałem, a przez to też nie byłem w stanie zrozumieć. Przekonałem się, jak ten świat jest wielowymiarowy i różnorodny. Przekonałem się, że wymaga indywidulanego podejścia, a nie zbiorowych uproszczeń.

Dziś mam świadomość, że ta rzeczywistość wydaje się nam bliższa. Pomagając innym w przezwyciężaniu barier, ograniczeń ludzkiego ciała i umysłu, pomagamy sobie samym. W tym coraz bardziej skomplikowanym świecie, żyjąc w izolacji, ograniczeniach i zamkniętych przestrzeniach  zapominamy o potrzebie budowania przestrzeni wolnej od barier. Edukacja dla zrozumienia problemów osób niepełnosprawnych i szukania rozwiązań stała się edukacją o nas samych i naszych społecznych wyzwaniach.

Profesor Piotr Sztompke w „Kapitale społecznym. Teoria przestrzeni międzyludzkiej” zawarł myśli, które mogą stanowić podsumowanie tych rozważań.

Z faktu, że nasze życie upływa w nieustannych relacjach z innymi, wynika, że wszelkie zamiary możemy zrealizować nie przeciw innym czy obok innych, ale z innymi i poprzez innych. Nie w izolacji, ale w kooperacji. …Tylko wtedy, gdy żyję i działam w społeczeństwie obywatelskim, spojonym takimi więziami i afirmującym takie wartości i normy, krótko mówiąc, w społeczeństwie bogatym w kapitał społeczny, mam poczucie egzystencjalnego bezpieczeństwa, przewidywalności reakcji, z jakimi się spotkam ze strony innych, jestem gotów do otwartości wobec współobywateli, kreatywności i innowacyjności. Staję się aktywnym obywatelem, a nie tylko mieszkańcem kraju, zaangażowanym uczestnikiem społeczeństwa, a nie tylko pasażerem na gapę. I tylko wtedy podmiotowa aktywność nas wszystkich i każdego z osobna zapewnia każdemu jakąś miarę osobistego szczęścia, a wszystkim rozwój i postęp całej wspólnoty. Taki wspólny kapitał, kapitał społeczny i jego trzon – kapitał moralny – to warunek dobrobytu, niekiedy ważniejszy niż sam rozwój ekonomiczny.

Rafał Kunaszyk – ekspert ds. edukacji, rynku pracy, trener i doradca zarządzania, współwłaściciel firm rodzinnych Eurokreator sc i Eurokreator T&C, członek Zarządu Stowarzyszenia Inicjatywa Firm Rodzinnych, członek Rady Fundatorów. Obecnie jest ekspertem ds. Edukacji, ZSK i Dyrektorem Programowym Forum Inteligentnego Rozwoju. Ambasador EPALE.

Zobacz także:

12 lekcji edukacyjnych czyli podróż w czasie i przestrzeni – cz. I

Nić Ariadny, czyli jak powinien uczyć się dorosły - kontynuacja rozmowy z prof. dr hab. Stanisławem Dylakiem