ok. 6 minut czytania - polub, linkuj, komentuj!

---

Ludzie nie pamiętają tego, co mówisz ― pamiętają obrazy, które powstają w ich głowie, kiedy opowiadasz historię

^{Patricia Fripp}

W pracy animacyjnej towarzyszenie zmianie i wspieranie jej wdrażania w środowisku jest kluczowe. Czasem warto się tym podzielić ku inspiracji albo by pochwalić się jej rezultatami, a najlepiej, jak zrobią to sami członkowie i członkinie społeczności lokalnej, bo to oni są głównymi bohaterami tych historii. Warto jednak, aby animator czy animatorka pomogli przygotować taką prezentację. Nic bowiem nie zabija tak skutecznie dobrej opowieści niż rozpoczęcie jej od slajdu czy zdania: „celem naszego projektu było…”.

Celem naszego projektu

Słyszę to zdanie często: na konferencjach, seminariach, nawet webinarach czy spotkaniach, podczas których prezentowane są działania i zmiany, jakie dzięki nim zaszły. Głównego winowajcę tego stanu upatruję w realizowanych projektach, choć nie one same bezpośrednio są winne, bo dzięki nim w wielu miejscach zadziały się rzeczy absolutnie wyjątkowe. Utknięcie w opowiadaniu historii leży raczej w „papierologii” projektowej i języku związanym ze sprawozdaniami. Jakbyśmy nagle zgubili bohaterów tych wydarzeń, zapomnieli o żywych historiach, które stoją za tym, co wspólnie zrobiliśmy. Zostały cele, rezultaty, wskaźniki okraszone kilkoma zdjęciami, na których niewiele co widać.  Zamiast: „celem naszego projektu” wystarczyłoby powiedzieć: „Chcieliśmy, aby w naszej miejscowości…” albo jeszcze lepiej: „Marzyliśmy, aby nasze dzieci lub seniorzy…” i opowieści o często trudnych sprawach nabrałaby kolorów.

Na czym się zakotwiczyć?  

Nie każdy ma taki dar, jak mój ulubiony pisarz i reportażysta Mariusz Szczygieł, który tekst o innej wielkiej reportażystce Hannie Krall rozpoczął:

Sygnał SMS wyciągnął mnie z balkonu. Piłem kawę. Słońce jeszcze nie pokazało tego dnia wszystkich swoich możliwości. Pomyślałem, że sprawdzę od razu – a nuż ktoś chce mi ułożyć sobotę. Pisała Nadkobieta.

Po takim wstępie przeczytałam ten artykuł jednym tchem. Społecznicy to jednak częściej ludzie czynu, niż słowa, choć znam wielu, którzy pięknie władają także językiem. Snując opowieść o naszych działaniach, możemy opierać się na klasycznej strukturze wypowiedzi: wstęp – rozwinięcie – zakończenie. To na pewno uporządkuje opowieść, ale aby była ona interesująca dla odbiorcy, słuchacza, czyli drugiego człowieka, który podobnie jak my, ma ograniczoną pojemność uwagi, może być rozproszony, zmęczony itp., powinniśmy poszukać jakiejś kotwicy, punktu zaczepienia, wokół którego budujemy historię. Taką kotwicą może być prawdziwy człowiek, może jakaś jego szczególna wypowiedź, oryginalny wygląd, zachowanie, jego historia. Albo zdarzenie, niecodzienna sytuacja, coś niestereotypowego, konflikt, interesujący zasób społeczności. Można zacząć od jakiegoś szczegółu, wyjątkowego momentu, od którego rozpoczęła się zmiana. To bardzo dobry materiał na wstęp, dlatego warto dobrze przemyśleć, jak dobrze rozpocząć opowieść.

^{Photo by Mike Erskine on Unsplash}

„Jeden obraz jest wart więcej, niż tysiąc słów” - przysłowie chińskie

Od dawna już ogromną popularność zyskuje storytelling. To właśnie opowiadanie historii, które są dla ludzi czymś zupełnie naturalnym, bo od zawsze je wymyślali i opowiadali. To bajki, legendy, opowieści biblijne, przedstawienia teatralne, filmy, ale obecnie także filmy video, podcasty, teksty na stronach www, wpisy blogowe, newsletter a nawet posty w social mediach. Dobrze przeprowadzony storytelling daje niesamowity wręcz potencjał w nakłanianiu do działania, przekonywania do swoich pomysłów, dzięki czemu jest to narzędzie coraz częściej wykorzystywane w wielu branżach, m.in. marketingu czy akcjach charytatywnych. Zapamiętujemy te historie, bo angażują nasze emocje, budzą kontrowersje, wzruszają, ekscytują i bawią.

Storytelling

To opowiadanie historii prostych, ze zrozumiałym przekazem, takich, które ławo też zapamiętać i powtórzyć. Głuchoniema dziewczyna zostaje Miss Głuchych i zajmuje drugie miejsce w telewizyjnym turnieju „Taniec z gwiazdami”. Jest główną bohaterką historii, a jednocześnie reprezentantką dużej grupy osób z niepełnosprawnością, których ta niepełnosprawność nie ogranicza. Tańczy, choć nie słyszy muzyki, zna pięć języków obcych itp. Jej historia jest prosta, ale jednocześnie niezwykła.

Patrz: https://www.youtube.com/watch?v=ucSZLBsiHng

Pamiętacie te emocje, gdy w bajce opowiadanej przez babcię czy wieczornym filmie coś się nagle wydarza? Coś zaskakującego, co wytrąca nas ze schematycznego odbioru. Ktoś, kto był dobry, nagle w naszym odbiorze okazuje się oszustem (potem okazuje się, że jednak nie) i my też czujemy się wyprowadzeni w pole, pobudzeni do zweryfikowania swoich poglądów. Nie sposób szybko zapomnieć przekazu w spocie „Nie chcę być strażakiem”, bo przełamuje stereotypy i mocno działa na wyobraźnię.

Patrz: https://www.youtube.com/watch?v=H7IYF5ktoRg

Nie ma dobrej historii, jeśli nie wpływa ona na emocje. Im silniejsze, tym lepsze. Można wzbudzać radość, smutek, nostalgię, ale też strach czy gniew. Jeśli opowieść wywoła emocje, to ludzie zechcą się nią podzielić.

Kampania "Czy naprawdę jesteśmy inni?" prowadzona przez Stowarzyszenie Przyjaciół Integracji od 2003 roku była największą kampanią społeczną w Polsce, prowadzoną z okazji Europejskiego Roku Osób Niepełnosprawnych. Jej pomysłodawcy chcieli w ten sposób pokazać osoby z niepełnosprawnością w typowych dla osób pełnosprawnych sytuacjach życiowych i dowieść, że w podobny sposób je przeżywają. Ponadto kampania dążyła do przełamania stereotypowego obrazu osób z niepełnosprawnością, który często jest skutkiem niewiedzy, lęku oraz braku doświadczeń w relacjach z tymi osobami.

Patrz: https://www.youtube.com/watch?v=Y-Z7GLJdPPI

Bohaterowie historii powinni mieć w sobie coś, co wzbudzi sympatię odbiorców. Nie oznacza to, że muszą być oni wyidealizowani. Znacznie ważniejsze jest, by można się było z nimi utożsamić. Dlatego opowiadając historię nie musimy bać się pokazywania słabości. Asia Rogozińska z zespołem Downa, bohaterka kolejnego filmu jest zwykłą dziewczyną z marzeniami, której pasją jest taniec.

Patrz: https://www.youtube.com/watch?v=hkyfWA22i78

Storytelling to też opowiadanie w prosty sposób historii o problemach, wyzwaniach, zmianie, ale opartych o historię o człowieku. Bardzo obrazowo pokazuje to spot Fundacji DOGadanka.

https://www.youtube.com/watch?v=YLkE9Iq_i3s

https://www.youtube.com/watch?v=j44cdgC6lrk

Najważniejsze jednak, by opowieść miała przekaz. Storytelling zawsze powinien mieć konkretny cel i trzeba mieć go cały czas przed oczami w trakcie tworzenia własnego story.

Patrz: https://www.youtube.com/watch?v=8nACBN6HBlA

Na koniec jeszcze  kilka porad dla wyruszających w fascynującą podróż opowiadania historii, bo dobrze opowiedziane, inspirują innych do działania i edukują:

• Pamiętaj – twoja historia jest w całości ciekawa przeważnie tylko dla  Ciebie, dlatego nie opowiadaj wszystkiego;
• Uporządkuj materiał – możesz wybrać najciekawsze, najbardziej zaskakujące momenty. Podziel historie na sceny, fragmenty, z których każdy może być całością;
• Unikaj języka projektowego – język powinien być żywy: zamiast „środki finansowe”, mów „pieniądze”, zamiast mówić „naszym głównym celem” można powiedzieć „najważniejsze dla nas to …”;
• Nie używaj słów: odbiorca czy beneficjent, gdyż stoją za tym żywi ludzie! Oni są najciekawsi;
• Ogranicz przymiotniki – przeważnie nikt ich nie pamięta;
• Unikaj ogólników – np. wiele ciekawych inicjatyw;
• Wypuść powietrze z wielkich słów – budujemy społeczeństwo obywatelskie, nas włodarze...;
• Zrezygnuj z utartych związków frazeologicznych – np. robić dobrą minę do złej gry, tu leży pies pogrzebany itp.
• Pisać/opowiadać należy tak, jakby się opowiadało daną historię bratu, mamie, przyjaciółce czy mężowi. Nie powiemy im przecież – wiesz, za pozyskaną dotacje zrealizujemy działania, które odpowiedzą na zdiagnozowane przez nas problemy.

Jak widać, opowiadanie o zmianie to czynność wymagająca kreatywności i dobrego, logicznego planu. Z jednej stronie opiera się na prostocie, z drugiej ma w sobie element kreatywnego opowiadania o nowej rzeczywistości.  

 

---

Monika Hausman-Pniewska – trenerka kompetencji społecznych, edukatorka, superwizorka i animatorka społeczna. Od wielu lat działa aktywnie w organizacjach pozarządowych – najsilniej związana z Federacją FOSa, w której pracuje i  w której współzarządza kilkudziesięcioosobowym kreatywnym zespołem. Zajmuje się edukacją osób dorosłych, holistycznym wpieraniem liderek i liderów w środowisku ich działania oraz rozwijaniem i zmianą w organizacji. Współautorka innowacji skierowanych do osób starszych i doświadczających ubóstwa oraz wykluczenia. Dziennikarka, członkini redakcji pisma środowisk seniorskich „Generacja”. Ambasadorka EPALE

---

Interesujesz się edukacją osób ze specjalnymi potrzebami? Zajmujesz się animacją społeczną? A może koordynujesz działania wolontariuszy?  Szukasz inspiracji, sprawdzonych metod i niestandardowych form? Tutaj zebraliśmy dla Ciebie wszystkie artykuły na ten temat dostępne na polskim EPALE!

Zobacz także:

W zdrowym ciele zdrowy mózg

Jesteśmy twórcą i tworzywem

PODCAST EPALE: Edukacja dla dobrego życia osób z niepełnosprawnością intelektualną – Monika Hausman-Pniewska #2

Skąd ja mam to wszystko wiedzieć?

Animator jutra