Innowacje społeczne w Polsce – od pomysłu do zmiany
ok. 4 minuty czytania – polub, linkuj, komentuj!
Jako badacz wspieram na etapie diagnostycznym, a później biorę udział w ewaluacjach projektów realizowanych w ramach programu „Generator Innowacji – Sieci Wsparcia”, prowadzonego przez Towarzystwo Inicjatyw Twórczych "ę" i PCG Polska. To właśnie w tych projektach najpełniej widać, jak ważną rolę odgrywają badania społeczne – nie tylko w diagnozowaniu potrzeb, ale przede wszystkim w tym, jak pomagają rozwijać, dopasowywać i doskonalić innowacyjne rozwiązania.
To doświadczenie nauczyło mnie jednego: innowacje społeczne nie biorą się z pustki. One wyrastają z konkretnych historii, z obserwacji codzienności, z rozmów z ludźmi, którzy na co dzień zmagają się z wykluczeniem, barierami, brakiem wsparcia. I właśnie dlatego tak istotne jest, by te pomysły rozwijać w sposób odpowiedzialny, oparty na wiedzy i zrozumieniu.
Photo by ameenfahmy on Unsplash
Innowacje społeczne to dziś jeden z najciekawszych i najbardziej potrzebnych sposobów reagowania na złożone wyzwania społeczne. W Polsce to zjawisko dynamicznie się rozwija – nie tylko w dużych ośrodkach miejskich, ale coraz częściej również lokalnie, w małych społecznościach. Na szczęście nie jesteśmy na tym polu nowicjuszami – mamy już sporo doświadczeń, działające modele i rosnącą sieć osób i instytucji, które wierzą, że dobra zmiana zaczyna się od konkretu, o czym mogliśmy się dowiedzieć m.in. słuchając podcastu NIny Woderskiej albo mojej z Niną rozmowy. Temat jest jednak na tyle wdzięczny, że warto do niego powracać.
Przykłady innowacji społecznych powstałych w ramach polskich inkubatorów
Obiady terapeutyczne. Inicjatywa polegająca na łączeniu osób starszych z uczestnikami warsztatów terapii zajęciowej. Uczestnicy przygotowują i dostarczają posiłki seniorom, co nie tylko zapewnia im ciepłe jedzenie, ale także buduje relacje międzypokoleniowe i przeciwdziała samotności.
Model wiejskich hospicjów. Projekt zakładający wsparcie opieką domową osób starszych na obszarach wiejskich. Dzięki temu osoby te mogą otrzymać niezbędną pomoc w swoim środowisku, bez konieczności opuszczania domu.
Szachy z wyobraźnią. Gra edukacyjna zaprojektowana z myślą o osobach z niepełnosprawnością intelektualną. Poprzez zabawę wspiera rozwój umiejętności poznawczych i społecznych, oferując jednocześnie formę terapii i integracji.
Patryk i Kropka – opowiadania dla młodzieży z niepełnosprawnością intelektualną. Zbiór opowiadań stworzony specjalnie dla młodzieży z niepełnosprawnością intelektualną. Historie te pomagają rozwijać wyobraźnię, uczą empatii i wspierają proces edukacyjny w sposób dostosowany do potrzeb odbiorców.
Hear-IT. Innowacyjne rozwiązanie technologiczne wspierające osoby niedosłyszące. Projekt skupia się na poprawie dostępności wiedzy nt. programowania dla osób z ubytkiem słuchu, wykorzystując nowoczesne technologie.
Kultura w tekście łatwym – wzorce dla instytucji. Inicjatywa mająca na celu tworzenie i promowanie tekstów kultury w formie łatwej do czytania i zrozumienia. Dzięki temu osoby z trudnościami w czytaniu lub z niepełnosprawnościami intelektualnymi mogą lepiej uczestniczyć w życiu kulturalnym.
Bunja – kraina możliwości. Gra edukacyjna angażująca dzieci i młodzież w kształtowanie otaczającej ich przestrzeni. Poprzez interaktywną zabawę uczestnicy uczą się planowania przestrzennego, współpracy i odpowiedzialności za swoje otoczenie.
Kapsuła czasu – recepta na samotność. Inicjatywa polegająca na tworzeniu przez osoby starsze "kapsuł czasu" zawierających ich wspomnienia, zdjęcia i ważne przedmioty. Proces ten nie tylko pomaga w zachowaniu wspomnień, ale także angażuje seniorów w działania twórcze i społeczne.
Te przykłady pokazują, jak różnorodne i innowacyjne mogą być projekty realizowane w ramach inkubatorów innowacji społecznych w Polsce. Każdy z nich odpowiada na konkretne potrzeby społeczne, wykorzystując kreatywność i zaangażowanie lokalnych społeczności oraz wsparcie instytucjonalne.
Co dalej z innowacjami społecznymi?
Z mojego doświadczenia – zarówno badawczego, jak i praktycznego – wynika jedno: nie brakuje w Polsce pomysłów, energii i zaangażowania w tworzenie innowacji społecznych. Widziałem to wielokrotnie, współpracując przy projektach realizowanych w ramach Generatora Innowacji – Sieci Wsparcia Towarzystwa Inicjatyw Twórczych „ę” i PCG Polska. To, co powstaje w tych inkubatorach, to nie tylko "nowe rozwiązania", ale często konkretne odpowiedzi na bardzo realne, codzienne potrzeby ludzi.
Problem pojawia się później – gdy innowacja jest już gotowa, przetestowana, dobrze oceniona przez użytkowników i… zostaje tam, gdzie powstała. Bo największe wyzwania zaczynają się właśnie wtedy, gdy trzeba ją wdrożyć szerzej. Gdy pada pytanie: kto to weźmie, kto się tym zajmie, kto za to zapłaci, kto w to uwierzy?
Dziś coraz mocniej widzę, że samo „wymyślenie” to dopiero początek. Prawdziwym sprawdzianem dla innowacji społecznych jest ich upowszechnienie – czyli przejście z poziomu projektu do poziomu systemu. A to wymaga czasu, zaufania, otwartości ze strony instytucji i często zmiany myślenia. Trzeba przekonać urzędy, szkoły, domy pomocy, organizacje – że warto sięgnąć po gotowe, sprawdzone rozwiązania. Że to nie jest „eksperyment”, tylko coś, co może realnie poprawić jakość życia ich podopiecznych, uczniów, mieszkańców.
Wierzę, że to jest możliwe – ale tylko wtedy, kiedy zaczniemy traktować innowacje społeczne nie jako „projekty na chwilę”, ale jako wspólne dobro, które ma prawo rosnąć, zmieniać się i zostawać z nami na dłużej.
I może właśnie w tym jest najwięcej do zrobienia – żebyśmy jako sektor, jako instytucje, jako społeczeństwo, nauczyli się nie tylko wymyślać, ale też wdrażać i ufać nowym rozwiązaniom.
dr Bartek Lis – socjolog, badacz społeczny, animator kultury, edukator. Kierownik Działu Badań i Rozwoju w Instytucie Kultury Miejskiej w Gdańsku. W latach 2017-2024 związany z Centrum Kultury Zamek, jako kurator, badacz i animator. Wcześniej (2012-2017) kurator projektów społecznych w Muzeum Współczesnym Wrocław. Od 2012 roku stały współpracownik Towarzystwa Inicjatyw Twórczych "ę". Obszary specjalizacji: włączanie społeczne, studia o niepełnosprawnościach, senioralna "zależność", rozwój publiczności, edukacja obywatelska, sztuka jako narzędzie animacji spolecznej, gender, queer oraz crip studies. Ambasador EPALE.
Interesujesz się edukacją kulturową dorosłych? Szukasz inspiracji, sprawdzonych metod i niestandardowych form w obszarze edukacji muzealnej? Tutaj zebraliśmy dla Ciebie wszystkie artykuły na ten temat dostępne na polskim EPALE! |
|---|
Zobacz także:
Historie mniejsze i ich edukacyjny potencjał
