ok. 5 minut czytania - polub, linkuj, komentuj!

Sport jako narzędzie edukacji włączającej osoby z różnych kultur i mniejszości interesuje mnie od kilkunastu lat. Wielu rzeczy nauczyłem się na własnych błędach, często korzystałem z intuicji i podpowiedzi pedagogów, nieraz po prostu podglądałem w akcji kolegów i koleżanki z zagranicy. Nie ma do tej pracy żadnego podręcznika, nieliczne kompletne metodologie koncentrują się na szkoleniach dzieci i młodzieży. Dlatego z wielką radością odkryłem stronę internetową projektu EDU: PACT z kompendium praktycznych ćwiczeń do wykorzystania w mojej specjalizacji.

^{Photo by Steven Lelham on Unsplash}

Projekt i jego autorzy

EDU: PACT (skrót od Intercultural Education through Physical Activity, Coaching and Training) połączył dziewięć instytucji zajmujących się na co dzień sportem, edukacją i zdrowiem. Liderem był Uniwersytet w Wiedniu. Istotne, że w konsorcjum znalazły się zarówno organizacje pozarządowe jak i akademickie, dzięki czemu efekty jego pracy mają solidne podstawy merytoryczne, ale i wymiar bardzo praktyczny. EDU: PACT trwał ponad trzy lata, zakończył się wiosną 2021 r. i był finansowany ze środków Komisji Europejskiej. Zbyt późno trafiłem na niego, by wziąć udział w szkoleniach i konferencjach. Na szczęście strona internetowa zawiera wszystkie najważniejsze rezultaty podane w przejrzysty sposób. Możemy skorzystać z nich w formie interaktywnego zestawu narzędzi lub ściągnąć nieco skróconą wersję w formie PDF.

Nauka przez doświadczenie

Metoda obrana przez zespół w zasadzie opiera się ona na modelu Kolba. Przypomnijmy, że w skrócie opisuje on naukę w cyklu od doświadczenia, przez refleksję i generalizację, aż do zastosowania (więcej na ten temat można przeczytać m.in. tutaj: https://epale.ec.europa.eu/pl/blog/lider-trenerem-czyli-wykorzystanie-c…). W wersji zaproponowanej w EDU: PACT nazywa się to metodą RCA (Reflect – Connect – Apply). Ciekawe, że choć model uczenia się przez doświadczenie ma już 50 lat, jest powszechnie znany i używany przez szkoleniowców czy coachów, nie doczekał się należytej uwagi w klubach sportowych (nie mówiąc o polskiej szkole, ale to zupełnie osobny temat). A przecież nie od dzisiaj wiadomo, że wynik na bieżni czy korcie zależy nie tylko od szybkości i siły mięśni, które da się ostatecznie wyćwiczyć bezrefleksyjnie, ale w dużym stopniu również od przygotowania mentalnego czy umiejętności pokonywania własnych ograniczeń.

Gdy zaś zaprzęgamy sport do działań społecznych, jak inkluzja migrantów, prawidłowe zaprogramowanie treningu w oparciu o cykl Kolba ma kluczowe znaczenie dla osiągnięcia pożądanych rezultatów. Aktywność fizyczna jest czystą empirią; sprawny edukator musi umieć wykorzystać jej naturalny potencjał i przeprowadzić swoich podopiecznych przez proces, który przełoży to doświadczenie na zmianę społeczną.

Zrozumieć, zaplanować, ocenić

Właściwa część narzędzia składa się z czterech modułów. Każdy ma na celu wspieranie trenerów i coachów prowadzących szkolenia dla trenerów w nieco innym obszarze.

1. Zrozumieć siebie (understanding yourself). To część poświęcona refleksji nad tożsamością zawodową i środowiskiem pracy. Dostarcza spostrzeżeń i wskazówek pomocnych w przygotowaniu, promocji i bezpośrednich działaniach w zakresie edukacji międzykulturowej. W szczególności wyjaśnia, w jaki sposób systemy przekonań i wartości wpływają na procesy psychiczne regulujące doświadczenia trenera. Dostarcza również informacji na temat stereotypów etnicznych czy naukowych modeli rozumienia osobistej sprawczości.
2. Zrozumieć innych (understanding others). Ta sekcja objaśnia jak tworzyć środowisko pracy sprzyjające edukacji międzykulturowej; przybliża techniki komunikacji, budowania zespołu i przywództwa na różnych poziomach – publicznym, indywidualnym i osobistym.
3. Przygotowanie zajęć (planning and delivering sessions). Jakie cele obrać? Jak stworzyć własne ćwiczenie lub cały program? Jak wykorzystać poczucie obcości immanentnie wpisane w kontakty międzykulturowe z pożytkiem dla wyznaczonego celu i przezwyciężania uprzedzeń? W tej sekcji znalazły się także wskazówki na temat zapewnienia uczestnikom poczucia sprawczości oraz szeroko rozumianego bezpieczeństwa.
4. Monitoring i ewaluacja (monitoring and evaluation). Elementy często traktowane jako zło konieczne zostały tu wyłożone w przystępnej formie z załączonymi szablonami.

Od teorii do praktyki

Najcenniejszym zasobem dla wielu trenerów okażą się z pewnością załączone do każdego modułu ćwiczenia. Każde z nich to kompletny skrypt z zadaniami dla uczestników, pytaniami do dyskusji, podpowiedziami dla facylitatora, czasem trwania, niezbędnymi wymaganiami odnośnie sprzętu czy przestrzeni. Co ciekawe, odpowiednio zmodyfikowane ćwiczenia sportowe mogą mieć zastosowanie nawet jako metoda ewaluacji. Poniżej wybrane przeze mnie skrócone opisy propozycji z poszczególnych modułów.

1. „Nadzieja w powietrzu” (Hope in the air). Grupa zastanawia się nad wyzwaniami w społeczności kulturowej. Każdy uczestnik nadmuchuje jeden lub dwa balony i zapisuje na nich wybrane odpowiedzi. Zadaniem grupy jest utrzymanie wszystkich balonów jak najdłużej w powietrzu. Trzy próby przedzielone są krótkimi przerwami na dyskusję o strategii. Przykładowe pytanie do refleksji: Jakich strategii używaliście? Do połączenia: Jak to jest musieć koncentrować się na raz na wielu wyzwaniach? Do zastosowania: Jak utrzymać w prawdziwym życiu wszystkie balony w powietrzu?
2. „Zaufanie drużyny” (Team trust). Grupa dzieli się na pary. Jedna osoba zasłania oczy opaską, zadaniem drugiej jest przeprowadzenie partnera jak najszybciej przez boisko pełne porozrzucanych przedmiotów tak, by ich nie dotykać. Pytanie do refleksji: Jak to jest być odpowiedzialnym za drugą osobę? Do połączenia: Czy zdarzyło ci się zaufać osobie z innej kultury? Do zastosowania: Co możesz zrobić, by inni ci ufali?
3. „Boisko” (Football field). Grupa dzieli się na zespoły 3 - 5-osobowe i każdy dostaje dużą kartkę oraz jeden marker. Celem jest jak najszybsze narysowanie boiska piłkarskiego. Przez całe zadanie wszystkie osoby w drużynie muszą trzymać ten sam flamaster i nie można go odrywać od kartki. Dodatkowo zawodnikom nie wolno ze sobą rozmawiać, dostają jedynie 30 sekund przed rozpoczęciem na opracowanie strategii działania. Pytanie do refleksji: Co i dlaczego było największym wyzwaniem? Do połączenia: Jakich strategii używacie na co dzień współpracując przy realizacji jakiegoś zadania? Do zastosowania: Jakie kompetencje są potrzebne w komunikacji międzykulturowej?
4. „Żywa skala” (Living scale). W tej grze boisko lub sala zamienia się w skalę ocen: po jednej stronie oznaczamy „100%”, „całkowicie się zgadzam”, a po drugiej „0%”, „całkowicie się nie zgadzam”, itp. Edukator zapisuje lub zadaje głośno pytania, a uczestnicy ustawiają się w przestrzeni zgodnie z własną oceną. Pytanie do refleksji (do prowadzącego): Jak oceniasz tę metodę? Do połączenia: Czy różni się ona od innych znanych ci dotychczas? Do zastosowania: Jakie są ważne elementy ewaluacji i dlaczego?

Zaprezentowane wyżej ćwiczenia to tylko wierzchołek góry lodowej. Można je modyfikować i stosować w różnych konfiguracjach. Na końcu podręcznika znajduje się nawet przykładowy plan semestralnego kursu podzielonego na trzygodzinne sesje.

Krzysztof Jarymowicz – prezes Fundacji dla Wolności, inicjator Etnoligi (projekt roku 2020 według UEFA) i innych programów (nie tylko) sportowych na rzecz równości i spójności społecznej. W 2021 wyróżniony nagrodą Fundacji POLCUL za wieloletnią działalność wspierającą uchodźców oraz integrację środowisk wykluczonych. Ambasador EPALE.

Zobacz także:

Piłkarki na barykadach

Witaj w klubie. Jak zaplanować pracę z migrantami?

W poszukiwaniu lepszego języka debaty o migracjach

Pomoc migrantom i uchodźcom: jak działać skutecznie?

Polaryzacja i radykalizacja: zapobieganie niechęci wobec migrantów

Ośrodki dla cudzoziemców w Polsce – kontekst lokalny

Siła futbolu: lokalna inicjatywa dla uchodźców

Edukacja w ruchu. Europejskie dobre praktyki w integracji migrantów poprzez sport

Unlike(2)