ok. 4 minuty czytania - polub, linkuj, komentuj!

W ostatnich miesiącach temat pomocy dla cudzoziemców stał się niezwykle aktualny. Wiele osób poruszonych sytuacją uchodźców na polsko-białoruskiej granicy organizuje grupy wsparcia, zbiórki i inne akcje. Większość z tych inicjatyw jest nie tylko bardzo cenna, ale ma także ważny aspekt świadomościowy i mobilizujący, co może mieć przełożenie na decyzje polityczne, bez których nie da się systemowo zagwarantować bezpieczeństwa przybyszom.

^{Photo by Toa Heftiba on Unsplash}

Wszyscy zaangażowani w pomoc dla uchodźców zostaliśmy wrzuceni na głęboką wodę. Organizacje oraz niezależni aktywiści i aktywistki często już wcześniej pracujący w warunkach przeciążenia, teraz przełączyli się w „tryb awaryjny”, dostosowując do dynamicznie zmieniającej się rzeczywistości. Ich zaplecze – spontanicznie powstające sieci wsparcia – mają zróżnicowany charakter, ale i stopień przydatności. Ci z „frontu” próbują zoptymalizować nowe zasoby z „drugiej i trzeciej linii”, ale podejmując współpracę z wolontariuszami z całej Polski, nie zawsze mają teraz możliwość ich wdrożenia, przekazania niezbędnej wiedzy, a to przekłada się na efektywność niesionej pomocy. Dlatego publikowane są poradniki, które – choć aktualizowane na bieżąco o najpilniejsze potrzeby – zawierają kilka żelaznych przykazań wolontariatu. Warto je w tym kontekście przypomnieć.

Darowizny rzeczowe

Po pierwsze – pomagaj z głową. Nie każdy odruch serca poprawi stan poszkodowanego. Ratując rannego w wypadku drogowym, musisz wiedzieć jaką procedurę stosować zależnie od sytuacji. Tak samo w przypadku migrantów, nie każdy rodzaj wsparcia jest zawsze wskazany. Na przykład pracując w ośrodkach dla cudzoziemców, kładziemy nacisk na aktywizowanie ich mieszkańców, wzmacnianie sprawczości, a nie na uzależnianie od pomocy, bo to jest przeciwskuteczne. Rybę dajemy tylko tym, którzy nie są w stanie sami utrzymać wędki.

Zmorą wielu organizacji są darowizny rzeczowe. Tony zniszczonej odzieży, zdezelowanych zabawek czy przeterminowanej żywności lądują w koszach i dodatkowo obciążają fundacje oraz stowarzyszania. Wiele osób korzysta ze zbiórek, aby pozbyć się rzeczy zalegających w szafach i piwnicach. Są też po prostu dary nietrafione, nieposegregowane, źle zapakowane. To duży problem, szczególnie w sytuacjach kryzysowych, jak obecnie, gdy niezbędne są specyficzne produkty i do tego szybko dostarczone w konkretne miejsca. Zgłaszanie się do organizacji z prośbą o podjechanie po kurtkę czy czapkę, nigdy nie jest dobrym pomysłem.

Wolontariat

Inny problem to wolontariat osób ze słomianym zapałem, nierozpoznających własnych ograniczeń, przekonanych, że wiedzą jak pomagać i że należy im to tylko umożliwić. Przeszkolenie nowej osoby, nawet do prostych zadań, nie mówiąc o zorganizowaniu jej pracy, to jest dodatkowe obciążenie dla organizacji. Przed zgłoszeniem się na wolontariat zawsze warto najpierw zajrzeć na jej stronę internetową i odpowiedzieć sobie na kilka pytań: jaką mam wyjściową wiedzę w danym temacie? Ile czasu mogę poświęcić? Czy jestem w kondycji psychicznej i fizycznej, która pozwoli mi na wykonywanie proponowanych zadań? W końcu pomóc mamy przede wszystkim innym, a nie sobie.

Trzeba też pamiętać, że pomaganie bywa trudne, może wiązać się z wyrzeczeniami, koniecznością wyjścia ze strefy komfortu. Do pewnych działań trzeba mieć predyspozycje. W pracy z uchodźcami w ośrodkach liczy się przede wszystkim inteligencja emocjonalna i umiejętność nawiązywania kontaktów, na granicy – ponadprzeciętna wytrzymałość fizyczna i psychiczna, w obu przypadkach – długotrwałe zaangażowanie. Jeśli realnie możemy poświęcić na wolontariat kilka godzin w miesiącu, to nie znaczy, że nie nadajemy się do wolontariatu, ale wykorzystajmy ten czas stosownie. NGO-sy  potrzebują ludzi do sortowania czy przewożenia darów, ale też prac administracyjnych, fundraisingu i wielu innych czynności, od których zależy ich bieżące funkcjonowanie. Bardzo cenni są specjaliści, którzy mogą wyświadczyć organizacji konkretną usługę. Coraz częściej mogą to zrobić online.

Edukacja obywatelska

Wolontariat wiąże się bardzo ściśle z edukacją obywatelską. Nie zawsze zdajemy sobie sprawę, że codzienna aktywność społeczna w różnych obszarach i szeroko pojęta solidarność ze słabszymi tworzy warunki, w których łatwiej odpowiadać na ewentualne kryzysy. Nawet jeśli z różnych powodów nie możesz pomagać migrantom, zaangażuj się na rzecz osób z niepełnosprawnościami czy w kryzysie bezdomności. Sprawdź, kto jeszcze w twojej okolicy wymaga wsparcia. Idź na szkolenie z pierwszej pomocy medycznej. Naucz się rozmawiać z sąsiadem, który ma odmienne poglądy polityczne. Wszystkie te działania tworzą silne wspólnoty. To moc, której w razie potrzeby można użyć.

Krzysztof Jarymowicz: Prezes Fundacji dla Wolności, inicjator Etnoligi (projekt roku 2020 według UEFA) i innych programów (nie tylko) sportowych na rzecz równości i spójności społecznej. W 2021 wyróżniony nagrodą Fundacji POLCUL za wieloletnią działalność wspierającą uchodźców oraz integrację środowisk wykluczonych.

Zobacz także:

Polaryzacja i radykalizacja: zapobieganie niechęci wobec migrantów

Ośrodki dla cudzoziemców w Polsce – kontekst lokalny

Siła futbolu: lokalna inicjatywa dla uchodźców

Edukacja w ruchu. Europejskie dobre praktyki w integracji migrantów poprzez sport