ok. 4 minuty czytania - polub, linkuj, komentuj!

Co dla Pana/Pani jest najważniejsze w pracy? To pytanie jest elementem klasycznego zestawu pytań podczas rozmów kwalifikacyjnych. Można nawet zaryzykować tezę, że to taki rekrutacyjny pewniak – raczej się pojawi. W pracy ze studentami, ale także pracując z dorosłymi powracającymi na rynek pracy albo poszukującymi nowych wyzwań zawodowych, próbuję pomóc im znaleźć ich własną odpowiedź na to dość trudne pytanie.

Zadając pytanie „Co jest dla Ciebie najważniejsze w pracy?” bardzo często słyszę: ATMOSFERA. Kiedy próbuję uszczegółowić tę odpowiedź, słyszę, że w pracy ma być bezpiecznie, życzliwie, miło, bez stresu, dobrze. Jest to odpowiedź na tyle częsta, a właściwie standardowa, że warto się jej dokładniej przyjrzeć.

^{Photo by Surface on Unsplash}

Czy ktoś kiedyś widział atmosferę? I czy atmosfera to jest to samo co klimat? A może kultura organizacyjna? Zanim spróbuję te pojęcia dookreślić, chcę się odwołać do tych skojarzeń, o których wspominają osoby, z którymi doradczo pracuję. Dla nich dobra atmosfera w pracy to przede wszystkim relacje z przełożonymi i relacji ze współpracownikami. Dopiero później wskazują na takie elementy, jak czytelne reguły, akceptowalne wartości, style komunikowania się, formy motywowania.

Dobra atmosfera w pracy jest pojęciem bardzo niedookreślonym i oczywiście skrajnie subiektywnym. Nikt jej nie widział, ale wszyscy ją odczuwamy. Trudno ją zdefiniować. Łatwiej jest odnieść się do kategorii klimatu organizacji lub jej kultury. Zacznijmy od kultury. Jest to duże pojęcie. W kontekście organizacji lub miejsca pracy oznacza charakterystyczny system wartości, który modeluje sposób działania, motywowania, pracy, wyznacza kierunek rozwoju, umożliwia podejmowanie decyzji. Ujawnia się w przekonaniach, deklarowanych wartościach, artefaktach, rytuałach. Oczywiście nie wszystkie normy i wartości są widoczne i ujawniane. Często to, co ważne jest – odwołując do najpopularniejszej chyba metafory góry lodowej – pod wodą. Kultura określa tożsamość organizacji i nadaje charakter jej praktykom.

Klimat jest pojęciem węższym. Jest odczuwany. Najczęściej dotyczy relacji międzyludzkich w miejscu pracy – zarówno tych pionowych, jak i poziomych. Klimat można tworzyć, warto też o niego dbać. Ujawnia się w sytuacjach typowych – w komunikacji, w stylu rozwiązywania konfliktów, w nagradzaniu i karaniu, w procedurach, w celebrowaniu sukcesów lub w sposobach radzenia sobie z niepowodzeniami.

Tak rozumiany klimat można uznać za synonim atmosfery w pracy. Pojęcie klimatu organizacyjnego jest obecne w naukowych publikacjach z zakresu zarządzania, atmosfera jest raczej pojęciem potocznym. Warto zastanowić się, dlaczego to właśnie atmosfera jest tak często wskazywana przez moich rozmówców jako wartość, która jest dla nich w pracy najważniejsza. Ważniejsza niż pieniądze, rozwój profesjonalny, możliwość robienia kariery. Jest to związane przede wszystkim z dobrostanem psychicznym, a ten – jak wiadomo z różnych koncepcji psychologicznych – jest podstawą efektywnego działania, twórczości, zaangażowania.

Szczególnie osoby z trudnymi doświadczeniami w miejscu pracy deklarują, że „zdrowe relacje”, bezpieczne środowisko, przewidywalne zasady są dla nich argumentem zdecydowanie ważniejszym niż wysokość wynagrodzenia. Myślę, że w kontekście doradztwa zawodowego adresowanego do osób dorosłych namysł nad priorytetami i bazowymi warunkami podjęcia zatrudnienia jest szczególnie ważny. Czas spędzany w pracy, dynamika i jakość przeżywanych w niej relacji wpływają na życie osobiste, rodzinę, zdrowie. Coraz więcej osób ma świadomość, że samo posiadanie pracy nie jest celem samym w sobie. Praca jest sposobem urzeczywistniania innych wartości: twórczości, rozwoju, współpracy, budowania nowych jakości. Dorośli szukają zatem przestrzeni, które będą te aspiracje wspierać i ułatwiać ich realizację. Coraz więcej osób ma odwagę, by opuszczać środowiska raniące, ograniczające, czy nawet patologiczne.

Dla doradcy zawodowego ważnym wyzwaniem jest praca w tym obszarze. Jest tu kilka zadań do zrealizowania:

• Pomaganie w zoperacjonalizowaniu kategorii „atmosfera w pracy”. Ważne jest, aby osoba radząca się dokładniej określiła, co jest dla nie ważne, na czym jej zależy, czego chce uniknąć, czego się obawia.
• Pomaganie w rozpoznaniu czynników zagrażających dobrostanowi psychicznemu w pracy. Czasem jest tak, że ktoś wie, że jest mu źle i niewygodnie, ale nie potrafi rozpoznać i nazwać przyczyn.
• Pomaganie w podejmowaniu decyzji w sytuacjach wyuczonej bezradności lub w sytuacjach kryzysowych. Niekiedy bywa tak, że osoby aktywne zawodowo mają tak złe doświadczenia lub tak podcięte skrzydła, że boją się zmiany lub korekty własnej zawodowej sytuacji.
• Towarzyszenie w procesie ustalania priorytetów. Czasem jest to pierwsze zadanie tego typu dla osoby, z którą pracujemy. Wielu dorosłych wchodziło na rynek pracy w czasach bezrobocia i samo posiadanie pracy było celem i wartością, a lęk przed jej utratą powstrzymywał przed działaniami związanymi z zapewnieniem sobie warunków sprzyjających dobrostanowi psychicznemu.
• Towarzyszenie w refleksji czego na danym etapie życia i kariery potrzebujemy, co jest dla nas ważne, a co można już odpuścić. W tym zakresie bardzo pomocna możne być koncepcja kotwic karier Edgara Scheina. Zainteresowanych możliwościami praktycznego wykorzystania jej założeń odsyłam do bardzo inspirującego tekstu Barbary Habrych.

dr hab. Małgorzata Rosalska – pedagog, doradca zawodowy, adiunkt w Zakładzie Kształcenia Ustawicznego i Doradztwa Zawodowego na Wydziale Studiów Edukacyjnych Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Specjalizuje się w problematyce z zakresu doradztwa edukacyjno-zawodowego, polityki rynku pracy, edukacji dorosłych i polityki oświatowej. Ambasadorka EPALE.

Zobacz także:

Dlaczego warto zadbać o dobry kick-off meeting?

EMPOWER – stare/nowe wyzwanie dla doradców zawodowych

Odwrócona klasa w doradztwie zawodowym

Zrób sobie test!

Czy Twój zawodowy świat też jest (do) BANI?

Rekomendacje dla uczelnianych biur karier

Uczelniane biura karier 2022

Czy zdalne praktyki zawodowe mają sens?

Co warto brać pod uwagę planując praktyki zawodowe?