ok. 5 minut czytania - polub, linkuj, komentuj!

---

Od ponad siedmiu lat mam możliwość koordynować i prowadzić zajęcia dla najstarszych mieszkanek i mieszkańców Poznania w ramach Klubu aktywności osób starszych – STARSZAKI.[i]  Jestem przekonana, że nie raz i nie dwa wspominałam na EPALE o urokach (w tym metodach) prowadzenia tego fantastycznego Klubu.

Postanowiłam zapraszać do prowadzenia zajęć edukatorki i edukatorów, którzy chętnie dzielą się swoją wiedzą, doświadczaniem i umiejętnościami. Jedną z nich jest Pani Agata Ożarowska, która tego lata przeprowadziła z Seniorkami i Seniorami z Klubu zajęcia z lasoterapii. Nie mogłam powstrzymać się, by nie porozmawiać z nią o tej formie terapii, a także o tym, jakie znaczenie dla człowieka ma przebywanie w otoczeniu przyrody oraz jak i w jaki sposób zaspokoić deficyt obcowania z naturą. Krótko mówiąc, postanowiłam porozmawiać o edukacji przyrodniczej i sposobach na jej realizację wśród dorosłych.

Edukacja przyrodnicza za cel stawia sobie wyrobienie postawy proekologicznej oraz szacunku dla otaczającego nas świata przyrody - w tym kierunku zatem prowadziłam naszą rozmowę. Wszystkich zainteresowanych natomiast outdoor education zachęcam do zapoznania się z tekstem i Rozmową EPALE Agnieszki Leśny, która przybliża w nich kwestie związane właśnie z pedagogiką przyrody i wskazuje różnice oraz punkty wspólne z edukacją przyrodniczą.

^{Photo by Steven Kamenar on Unsplash}

Nina Woderska: Jan Mencwel w swojej książce „Betonoza. Jak się niszczy polskie miasta” [ii]pyta: „Czy Polacy kochają beton i nienawidzą drzew?”. A następnie sam postanawia na nie odpowiedzieć: „Można tak pomyśleć, przyglądając się przemianom polskich miast i miasteczek. Kolejne wyspy miejskiej zieleni padają pod piłami drwali, a zamiast śpiewu ptaków słychać ryk kosiarek i pił. A przecież w obliczu zmieniającego się klimatu zieleni w miastach potrzebujemy jak nigdy dotąd”.

Obie mieszkamy w jednym z największych miast Polski – w Poznaniu. Zauważyłam jednak, że powstaje tu coraz więcej łąk kwietnych. Te kolorowe kwiatowe dywany stanowią ważne urozmaicenie miejskiej zieleni. Dzięki roślinnej różnorodności są one idealnym miejscem do życia dla zapylaczy i innych owadów. Także tu powstał pierwszy w Polsce las kieszonkowy[iii]. Co sądzisz o tym ostatnim – nowy trend, moda, a może greenwashing[iv] mający odwrócić nasz wzrok od betonozy, o której pisze Mencwel?

Agata Ożarowska: Każdy sposób na zwiększenie bioróżnorodności oraz terenów zielonych w mieście, szczególnie jeśli stanowią to gatunki rodzime, postrzegam za pożądane i dobre zarówno dla nas, jak i dla przyrody. Trudno jest mi uwierzyć, że jesteśmy w stanie powstrzymać coraz to większe powstawanie betonowych pustyń, więc jeśli deweloperzy wychodzą z inicjatywą, chociażby lasów kieszonkowych, to chwałą im za to. I w tym przypadku drugorzędne jest dla mnie, czy jest to greenwashing, czy też nie. Liczy się to, że w otoczeniu będzie po prostu więcej drzew i krzewów i nie będą to równo przystrzyżone thuje albo rośliny, które nie przetrwają pierwszego sezonu. Oczywiście wolałabym, żeby zamiast kompleksów osiedli pozostały pełne dzikich roślin nieużytki, ale jeśli już i tak nie ma możliwości uratowania tych terenów, to takie ruchy są jak najbardziej potrzebne i ważne.

N.W.: Chcąc porozmawiać o edukacji przyrodniczej, zaczęłam od kwestii dewastacji natury i „ekościemy” na jej ratowanie. Pójdźmy w naszej rozmowie jeszcze inną drogą. Chcę Panią zapytać - co nam daje las? A może troszkę szerzej – co daje w ogóle człowiekowi kontakt z naturą?

A.O.: Czerpiąc z własnych doświadczeń, mogę szczerze powiedzieć, że kontakt z naturą daje po prostu „święty spokój”, zarówno w zdrowiu psychicznym, jak i fizycznym. I nie jest to przesadą. Rozwijając tę myśl, chcę przede wszystkim podkreślić, że obcowanie ze środowiskiem naturalnym wspiera nasze zdrowie i procesy zdrowienia. Leśne powietrze bogate w fitoncydy i olejki eteryczne obniża poziom kortyzolu we krwi, obniża ciśnienie tętnicze, zwiększa naszą odporność, reguluje pracę serca, zmniejsza problemy ze spaniem. To tylko niektóre z przebadanych właściwości, jakie daje nam las. Ja jednak namawiam, żeby na to bogactwo natury spojrzeć szerzej. By się z nią powtórnie oswoić. Powtórnie dlatego, że dla każdego z nas jako przedstawiciela gatunku ludzkiego była ona niegdyś bliska niczym dom. W konsekwencji ucywilizowania jednak od niej odeszliśmy, czasem nawet aż tak bardzo, że stała się obca, a nawet potrafi budzić lęk. Dlatego też postrzegam naturę jako miejsce, w którym każdy może odnaleźć bezpieczeństwo i akceptację, co w obecnym świecie jest dość trudne.

Weźmy na przykład śpiew ptaków – jest to genetycznie zakodowana w nas melodia, która daje ukojenie, ponieważ dla naszych pierwotnych przodków śpiew oznaczał spokój a ich milknięcie – nadejście niebezpieczeństwa. Obcowanie z ptakami i zainteresowanie się nimi (również innymi organizmami) niesie ze sobą dodatkowe korzyści. Przypatrywanie się im i ich identyfikowanie poprawia funkcje poznawcze, podnosi poziom endorfin, daje poczucie satysfakcji, co w niektórych schorzeniach może być bardzo pomocne.

N.W.: Pomocne, a wręcz terapeutyczne. Powtarzam to, co usłyszałam od Seniorów i Seniorek po zajęciach z Tobą.  Tematem przewodnim tych zajęć w terenie była lasoterapia. Czym ona właściwie jest?

A.O.: Myślę, że bardzo trafnie tłumaczy pojęcie lasoterapii Katarzyna Simonienko mówiąc, że terapia lasem łączy spacer shinrin yoku ze zdobyczami współczesnych technik psychoterapeutycznych i metod relaksacyjnych. Shinrin yokunatomiast jest japońską sztuką czerpania siły z natury nazywana inaczej „kąpielą leśną”. Najogólniej mówiąc, polega ona na doświadczaniu lasu wszystkimi zmysłami; jest więc powolnym, uważnym spacerem, w którym koncentrujemy się na otaczającej nas przyrodzie, używając wszystkich zmysłów. Jeśli dołączy się do tego techniki relaksacyjne, wyobrażeniowe, ćwiczenia oddechowe lub/i techniki z różnych nurtów psychoterapeutycznych, to możemy mówić już o terapeutycznym zastosowaniu lasu. Lasoterapią nie jest więc spacer edukacyjny, wycieczka rowerowa czy bieganie leśnymi ścieżkami. I warto to wyraźnie rozgraniczać. Podczas terapii leśnej nie są ważne aspekty edukacyjne, ale może to być wartość dodana takiej terapii, jeśli ciekawość wypływa naturalnie od uczestnika, a nie jest przymusem. Czerpanie zdrowia z natury, a dokładniej z lasu, jest dla każdego. Może być jednak problematyczne, jeśli ktoś w środowisku leśnym nie czuje się komfortowo. Namawiam więc, by początkowo korzystać ze zorganizowanych spotkań w duchu terapii lasem. Każdego, kto chce zacząć lasoterapię, zachęcam, by najpierw bardzo spokojnie, bez żadnej presji budził swoje zmysły i tak doświadczał lasu. Wystarczy dotknąć korę, powąchać ściółkę, posłuchać, jak szumi w liściach wiatr; zdjąć buty i poczuć, jak łaskocze nas trawa lub kłują igły sosny; albo po prostu położyć się na mchu i dotykać, wąchać, słuchać, a także smakować (oczywiście to, co jest nam znajome i nietrujące).

N.W.: Słyszałam, że dobrą praktyką w leśnych kąpielach jest to, by na spacer wybrać się na minimum pół godziny drogą oddalona od źródeł hałasu (miejskich i elektronicznych) i przejść ją także w milczeniu. Jakie są Twoje dobre rady i praktyki dla edukatorów czy osób chcących indywidualnie nawiązać kontakt z przyrodą?

A.O.: Pracując od wielu lat jako edukatorka przyrody z różnymi grupami wiekowymi, pewne elementy w mojej pracy stały się dla mnie priorytetowe. Coraz bardziej zależy mi na tym, by uczestnicy spotkań, które prowadzę, odnajdywali drogę powrotną do „Domu”, jaką jest przyroda. By na nowo budowali z nią więź poprzez zachwyt i poczucie bezpieczeństwa. Dlatego też staram się nie zarzucać nazwami, rezygnuję z przekazywania nadmiaru informacji po to, by właśnie budzić zmysły i niwelować często nieuzasadniony, nabyty kulturowo strach – by doświadczać, doznawać, zachwycać się i być wciąż zaskakiwanym przez świat natury. Nadal chcę wierzyć, że właśnie dzięki tej więzi, dzięki „powrotowi do Domu” będzie możliwy szacunek i dbanie o to, by ten Dom nie runął w gruzach.

---

Agata Ożarowska: biolożka, fotografka oraz fotografoterapeutka, etnolożka i doradczyni ds. zdrowienia. Z miłości do przyrody, z poczucia obowiązku oraz by uwrażliwiać innych na otaczające nas „życie”, prowadzi zajęcia pod nazwą „Dzika Szkoła w Centrum Poznania” w Ogrodzie Dendrologicznym Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu. Z pasji do podróży, fotografii i ptaków pilotuje wyprawy fotograficzne oraz przyrodnicze. Wykorzystuje swoje umiejętności, wiedzę i doświadczenie z zakresu dendrologii, ornitologii oraz fotografii w rozwijaniu działalności terapeutycznej.

dr Nina Woderska – z wykształcenia pedagog, wykładowca na studiach podyplomowych z psychogerontologii na Uniwersytecie Wrocławskim i w Wyższej Szkole Nauk o Zdrowiu, pracownik Centrum Inicjatyw Senioralnych w Poznaniu oraz trener w Stowarzyszeniu Centrum Rozwoju Edukacji Obywatelskiej CREO. Ambasadorka EPALE.

Interesujesz się edukacją osób dorosłych w zakresie ekologii?

Szukasz inspiracji, sprawdzonych źródeł informacji i niestandardowych form pracy?

Tutaj zebraliśmy dla Ciebie wszystkie artykuły na ten temat opublikowane na polskim EPALE!

---

Zobacz także:

Seniorzy vs VR

Jak wypełnić powszechną lukę kompetencyjną w środowisku pracy? O aktywizacji seniorów

Jak wspierać działania wolontariuszy online? 6 rad

Międzynarodowy Dzień Kropki w klubie seniora

A jakie są Twoje supermoce? STARszaki – kampania społeczna promująca pozytywny wizerunek osób starszych