ok. 7 minut czytania - polub, linkuj, komentuj!

---

Nauka synchroniczna z wykorzystaniem platform online stała się na tyle popularna, że wyznaczyć trzeba nowe dobre praktyki w tym zakresie. Jedną z nich jest korzystanie z kamery internetowej, a wraz z nią utyskiwanie większości nauczycieli online: studenci nie chcą włączać kamery, unikają pokazywania swojego obrazu, a przez to znacząco obniżają poziom komunikacji. Co z tym zrobić?

Nie chcę tutaj otwierać dyskusji na temat tego, co się komu podoba i jakie kto ma przyzwyczajenia i jakie postawy reprezentuje. Powołam się raczej na jedno z konkretnych badań:

Živilė, S.‐P.; Ilona, V.; Vaida, A. ‘Should I Turn On My Video Camera?’ The Students’ Perceptions of the Use of Video Cameras in Synchronous Distant Learning. Electronics 2022, 11, 813. https://doi.org/10.3390/electronics11050813 

Generalny wniosek jest taki: kamera jest przydatna i pomaga w lepszym uczeniu. Po szczegóły zapraszam do powyższego badania, a my zajmiemy się na początek powodami unikania pokazywania swojego obrazu.

^{Photo by Compare Fibre on Unsplash}

Dlaczego ludzie wyłączają kamerę?

W licznych badaniach i ankietach pojawiają się najróżniejsze powody. Postaram się podsumować te najliczniej występujące:

• Zaniepokojenie faktem bycia obserwowanym, jako czymś, co jest dosyć nienaturalne. 
• Chęć ukrycia przed nauczycielem znudzenia i to bez względu na to czy wykład rzeczywiście nas nudzi czy nie. 
• Chęć ukrycia przed nauczycielem faktu, że podczas szkolenia uprawiamy multitasking (np. odpowiadanie na zaległe maile, przeglądanie stron internetowych, granie w gry).
• Obawa przed pokazywaniem swojego prywatnego otoczenia.
• Obawa przed oceną własnego wyglądu i przekonanie o tym, że w kamerze “wypada się” źle.
• Słabe łącze internetowe i inne wskazania techniczne.

W jednej z ankiet prowadzonych przez firmę Faculty Focus znalazłem wśród odpowiedzi aż 31 unikalnych wymówek, więc daleki jestem od tego, aby uznać powyższą listę za zamkniętą. 

Jest jednak pewne zjawisko, które w dużej mierze może wziąć pod swój parasol cały ten problem i znane jest pod nazwą Zoom fatigue czyli zmęczenie Zoom-em. Samo zjawisko nie jest nowe (i nie dotyczy też oczywiście jedynie platformy Zoom). Pisał o tym Stanford, Wall Street Journal czy Harvard Business Review. I to wszystko jeszcze w 2020 i 2021 roku. Dlaczego więc wracam do tematu w końcówce roku 2022, gdy nie jest to żadna nowość?

Mam wrażenie, że wtedy naświetliliśmy problem, dokonaliśmy analizy, ale w praktyce po dwóch latach niewiele się zmieniło. Nauczyciele, którzy narzekają, że studenci unikają włączania kamery tak samo, jak narzekali rok czy dwa lata temu.

Jeśli więc zderzymy to wszystko z faktem, że warto się widzieć podczas edukacji online, to powinniśmy też poszukać jakichś rozwiązań dla edukatorów, aby mogli oni zwiększać odsetek kamerę włączających.

Co możesz zrobić jako edukator?

Po pierwsze: rozważ przerwy od kamery. Choć wiemy z badań, że kamera pomaga zarówno nauczycielowi, jaki i uczniowi, to wiemy też, że ci drudzy chętniej ją włączają, jeśli wiedzą, że będą mogli ją wyłączyć w dowolnej chwili bez negatywnych konsekwencji. Z jednej strony badania przekonują, że kamera pomaga, ale nigdzie nie jest napisane, że musi być uruchomiona cały czas. Studenci podzieleni na grupy w tzw. podpokojach znacznie chętniej z niej korzystają, niż podczas masowego wykładu, gdy na wirtualnej sali jest kilkadziesiąt osób. Kontaktując warsztat czy szkolenie można więc bardziej precyzyjnie określić, kiedy my - edukatorzy - potrzebujemy widoku buziek odbiorców naszych wywodów. To ważne i dla nich, i dla nas. 

Pod drugie: opracuj politykę w zakresie pewnych norm społecznych, które chcesz wprowadzić na swoich zajęciach. Trenerzy podczas szkoleń tradycyjnych często wspominają, że jeśli ktoś potrzebuje odebrać telefon czy wyjść do toalety, to może to zrobić bez zbędnego zamieszania, wychodząc po prostu z sali szkoleniowej i załatwiając swoje dominujące potrzeby. Gdy będzie gotowy czy gotowa, aby na nowo zaangażować się w proces edukacyjny - wróci. Zgoda na dyskretne wyjście czy wejście do sali nie jest więc wymagana, ale już korzystanie z przerwy kawowej - niekoniecznie, ponieważ może działać dekoncentrująco na całą grupę. To przykład wypracowanej normy i myślę, że nikogo on nie zaskoczył.

Brakuje nam jednak takich norm online. Jeśli ktoś wyłącza kamerę, to czasem odbieramy to nawet jako brak szacunku. W końcu dopiero co ustalaliśmy wspólnie, że pozostawiamy kamery włączone. Ustalaliśmy wspólnie, to znaczy w ramach demokracji autorytarnej w której trener proponuje takie rozwiązanie, a uczestnicy wyrażają mniej lub bardziej skoordynowaną zgodę. Czy jednak umówiliśmy się co zrobić, gdy ktoś potrzebuje na chwilę odejść do komputera? Czy ma o tym napisać na czacie, użyć funkcji “podniesienia ręki”, a może po prostu wyłączyć na chwilę kamerę? Zazwyczaj w ogóle tego nie ustalamy. 

Po trzecie: dostarcz rozwiązania, które sprawią, że student czy uczestnik szkolenia będzie sam chciał się pokazać lub takie, w których nie będzie to miało znaczenia, ponieważ duży poziom interakcji zapewni mu skupienie. Czyli nie będzie trzeba na uczestnika patrzeć, aby wiedzieć, że jest zaangażowany w proces. Możemy wykonywać liczne ćwiczenia synchronicznie, pracować na wirtualnych tablicach jak Padlet czy Jamboard. Forma wykładu nie wymaga włączania kamer przez wszystkich, ponieważ niewiele to pomaga. Z jednej strony świadomość bycia obserwowanym sprawia, że możemy bardziej skupić się na lekcji (ponieważ nauczyciel patrzy), ale badania pokazują, że spory odsetek studentów skupia się lepiej właśnie bez presji obserwacji. Wykład to jedno, jednak już forma warsztatowa nie tylko może, ale musi być - z definicji - przygotowana interaktywnie. I tutaj, jako edukatorzy mamy pole do popisu. 

Pamiętajmy też, że obraz kamery może dekoncentrować jeśli mówimy o naszej własnej kamerze. Nie jest dobrze obserwować samego siebie, nawet zerkając od czasu do czasu. Każdy, kto korzystał z Zoom-a, stanął twarzą w twarz (a raczej twarzą w ekran) ze swoim własnym obrazem – w jednym z tych małych okienek w galerii. Może to wywołać coś, co określa się mianem mirror anxiety a więc swoistego strachu przed własnym obrazem, ponieważ to trochę tak, jakby przez cały dzień patrzeć się w lustro. Dowody naukowe pokazują, że skupienie uwagi na sobie może mieć na nas negatywny wpływ i wiąże się ze zwiększonym lękiem i depresją.

Reasumując: wiemy, i wynika to z badań naukowych, że kamera jest potrzebna, jednak nie potrafimy jeszcze dobrze zarządzać całym procesem, przez co możemy prowokować pewne negatywne sytuacje.

---

Piotr Maczuga – pisze, nagrywa, szkoli i występuje publicznie, przybliżając temat nowych technologii w edukacji dorosłych. Na co dzień produkuje treści edukacyjne i cyfrowe eventy oraz buduje i modernizuje studia multimedialne. Współzałożyciel Fundacji Digital Creators. Ambasador EPALE.

---

Interesują Cię nowe technologie w edukacji osób dorosłych? Szukasz inspiracji, sprawdzonych metod prowadzenia szkoleń, narzędzi trenerskich i niestandardowych form? Tutaj zebraliśmy dla Ciebie wszystkie artykuły na ten temat dostępne na polskim EPALE!

---

Zobacz także:

Jak przygotować pełnowartościowy film edukacyjny w kwadrans

Kamera cię nie kocha? Jak wystąpić w kursie wideo i zachować resztki godności

Jak sztuczna inteligencja (nie) pomaga nam w robieniu wideo

Formatowanie, czyli jak się nauczyć wideo w mniej, niż dobę

Wideo w edukacji przyszłości jako... gra?

Dostosowywanie wideo do potrzeb osób niepełnosprawnych w praktyce