ok. 5 minut czytania - polub, linkuj, komentuj!

W moim tekście o sytuacji edukacyjnej „Umiem się uczyć”, zamiast „naucz mnie…” przywołałam szereg narzędzi, które dostarczają edukatorowi struktury, w jakiej pracuje i uczy się grupa.

^{fot. shutterstock}

O wielu z tych narzędzi możemy przeczytać w artykułach użytkowników EPALE. Jednak nie o wszystkich. Zainspirowało mnie to do podzielenia się opisem kolejnych. Dziś kilka słów o dwóch metodach, które można wykorzystać podczas pracy z grupą:

• Metaplan – wspiera diagnozowanie i rozwiązywanie istniejących problemów, usprawnianie rozwiązań.
• Metoda Walta Disneya – pomaga tworzyć, kreować nowe pomysły, produkty, działania, idee.

Czym jest problem?

Problem to trudność, wyzwanie, rozbieżność pomiędzy stanem oczekiwanym a rzeczywistym, która wymaga podjęcia działania.

Rozwiązywanie problemów prowadzi do zdobycia nowej wiedzy i umiejętności.

Szczególnie efektywne jest zespołowe rozwiązywanie problemów. Dzięki różnorodnym doświadczeniom, wiedzy i umiejętnościom członkowie grupy uczą się od siebie nawzajem, mogą wskazywać na różne perspektywy wyzwań, inspirować się i wzbogacać swoje pomysły.

To, co jest zaletą pracy w  grupie, może jednocześnie być jej słabością. Może pojawiać się chaos komunikacyjny, trudności w ułożeniu spójnego planu działania.

Metaplan jest narzędziem, które pomaga grupie przeprowadzić dyskusję i zapisać graficznie wnioski oraz rekomendacje rozwiązania problemu.

Jak pracować z wykorzystaniem metaplanu? Problem definiuje edukator lub sama grupa uczących się.

Następnie grupa dyskutuje nad 4 głównymi zagadnieniami:

1. Jak jest, czyli diagnoza rzeczywistości.
2. Jak powinno być, czyli pomysł na stan docelowy.
3. Dlaczego nie jest tak, jak powinno być, czyli przyczyny problemu.
4. Co dalej, czyli wnioski i rekomendowane rozwiązania.

Podczas dyskusji grupy tworzą notatki graficzne według zaproponowanego wzoru.

Może on wyglądać tak:

lub tak:

Na etapie diagnozowania przyczyn, warto skorzystać dodatkowo z narzędzia 5 Why, czyli 5 razy dlaczego. Pomaga ono w docieraniu do źródła problemów, do głębszych przyczyn, a nie tylko powierzchownych.

Metoda polega na tym, aby zadać pytanie zaczynając od „Dlaczego …”. Uzyskaną odpowiedź ponownie należy zamienić na pytanie i powtórzyć to co najmniej 5 razy.

Rafał Żak[1] w Fiszkach: „Jak dobrze popełniać błędy” podaje taki przykład:

1. Na podłodze hali jest kałuża oleju.

Dlaczego?

2. Ponieważ z maszyny cieknie olej.

Dlaczego?

3. Ponieważ zużyła się uszczelka.

Dlaczego?

4. Ponieważ kupujemy uszczelki z kiepskiego materiału.

Dlaczego?

5. Ponieważ wybieramy tanie uszczelki.

Dlaczego?

6. Ponieważ taka jest nasza polityka zakupów – wybieramy rzeczy tanie.

Praca z wykorzystaniem metaplanu pomaga ogniskować dyskusję wokół problemu, ćwiczyć analizowanie faktów, dostrzeganie związków przyczynowo-skutkowych, porządkowanie treści i generowanie rozwiązań problemów[2].

Metoda Walta Disneya

Umiejętność patrzenia na problemy z różnych pozycji percepcyjnych; tworzenie, kreowanie nowych rozwiązań.

Twórcą metody jest sam Walt Disney, o którym jeden z jego współpracowników miał powiedzieć:

„Tak naprawdę było trzech Waltów: marzyciel, realista i psuj. Nigdy nie było wiadomo, który z nich przyjdzie na spotkanie z tobą[3]”.

W tej metodzie grupa wchodzi po kolei w te trzy role, „psuja” nazywając jednak bardziej elegancko: Krytykiem.

Faza 1: Marzyciel, czyli wszystko jest możliwe!

To  czas na poszukiwanie możliwości – bez ograniczeń i ocen. Pełny optymizm i poszukiwanie odpowiedzi na pytanie: co byś zrobił, gdybyś miał 100% gwarancji sukcesu? O czym marzysz? Co chcesz osiągnąć?

Faza 2: Realista, czyli jak urzeczywistnić marzenie?

Realista przyjmując różne perspektywy widzenia pomaga zamienić marzenie w plan. Szacuje koszty, czas, kroki, efekty.

Pyta: Jak można to zrealizować? Co musi się stać, żeby pomysł mógł się zmaterializować?

Faza 3: Krytyk, czyli jak to udoskonalić?

Krytyka odnosi się do planu, a nie do jego autorów. To czas na analizę ryzyka, poszukiwanie dodatkowych rozwiązań lub luk w planie.

Krytyk pyta: Co by było, gdyby...?  Dlaczego w ten sposób? Jakie są słabe punkty tego planu? Na ile możliwe jest zrealizowanie planu w wyznaczonym czasie i przy uwzględnieniu przyjętych założeń?

Pozycja pomocnicza: Obserwator

Jest niezaangażowany, zachowuje dystans. Dostrzega fakty i wyciąga wnioski. Zwraca też uwagę na pozytywne intencje Krytyka, zadając mu pytania: Na czym polega twój sprzeciw wobec planu? Jakie masz intencje wskazując na zagrożenia?

Jak wykorzystać strategię Walta Disneya w pracy z grupą?

Podobno Disney wykorzystywał różne pomieszczenia dla Marzyciela, Realisty i Krytyka.

Pokój Marzyciela – miejsce wygodne, inspirujące do tworzenia: kolorowe ściany, inspirujące hasła, obrazy.

Przestrzeń Realisty to obszerny pokój, sprzyjający spotkaniom i rozmowom. Wyposażony w stoły kreślarskie dla animatorów z nowoczesnymi sprzętami, narzędziami do szkicowania.

Krytyk otrzymał mały pokój pod schodami, gdzie oglądano prototypowe szkice do filmów. Pomieszczenie to wydawało się ciasne i duszne, podobno nazwano je „kabiną potu”.

Nie musimy mieć podobnych pomieszczeń, ale warto pracować nad wykorzystaniem przestrzeni i wraz ze zmianą roli zmienić miejsce w pokoju.

Grupa może odpowiednio „urządzić” trzy strefy w pomieszczeniu, wyposażyć je w potrzebne pomoce, materiały.

Narzędzie można wykorzystać zarówno do tworzenia nowych rozwiązań biznesowych, jak i bardziej osobistych planów, na przykład wakacyjnych.

Edukator może zachować dla siebie rolę Obserwatora. Na początek określamy cel zadania dla grupy.

Wyjaśniamy grupie przebieg ćwiczenia oraz role, zadania i pytania, na które będą poszukiwać odpowiedzi w poszczególnych fazach.

Główna część pracy przebiega następująco:

1. Marzyciel  

• jeden z uczestników opisuje swój plan lub pomysł pozostałym osobom. Członkowie rozwijają pomysł pozostając w roli Marzyciela.
• Każda osoba tworzy własną graficzną mapę swojego pomysłu (scenorys).
• Uczestnicy porównują rysunki, wyjaśniają je, dodają szczegóły.

2. Realista 

• wybór rozwiązań, łączenie pomysłów, tworzenie planu działania

3. Krytyk

• analiza planu

4. Obserwator

• może pomagać, zadając pytania o intencje pytań Krytyka

Grupa może powtarzać kolejne fazy, aby dopracowywać swoje plany, pomysły.

Po zakończonej pracy Obserwator zadaje pytania wspierające autorefleksję związaną z uczeniem się:

• Co było zaskakujące w tym sposobie pracy?
• Co było łatwe, co trudne?
• W której roli czuję się najlepiej? Która rola była największym wyzwaniem?
• Jak oceniam rezultat?

Ciekawa jestem Waszych doświadczeń: czy te lub podobne narzędzia sprawdzają się w Waszej pracy z grupami rozwiązującymi problemy?