ok. 5 minut czytania - polub, linkuj, komentuj!

Oryginał opublikowany w języku angielskim przez Chrysanthi Charatsari

Podwójna transformacja

Transformacja to przejście z jednego stanu w drugi, gdzie oba stany mają zasadniczo różne cechy. W przypadku systemów ekologicznych i społecznych transformacja oznacza reorganizację i przeobrażenie w celu stworzenia nowych struktur i systemów. Koncepcje takie jak transformacja energetyczna, społeczna, sposobu zarządzania, transformacja miejska i gospodarcza przeniknęły do języka polityki oraz stały się przedmiotem zainteresowania naukowców i badaczy na całym świecie. 

Termin „podwójna transformacja” (ang. twin transition) odnosi się do jednoczesnej transformacji, zarówno w kierunku bardziej ekologicznych, jak i cyfrowych rozwiązań (Rehman i in., 2023). Jest to zatem połączenie dwóch transformacji: zrównoważonego rozwoju i cyfryzacji. W podwójnej transformacji narzędzia cyfrowe umożliwiają i przyspieszają osiągnięcie celów zrównoważonego rozwoju oraz dążenie do zerowej emisji CO₂ i neutralności klimatycznej. Jednocześnie zrównoważony sposób myślenia reguluje proces cyfryzacji, zapewniając sprawiedliwy podział korzyści płynących z wykorzystania narzędzi cyfrowych w różnych środowiskach społecznych i wykorzystując narzędzia cyfrowe w celu zagwarantowania dobrostanu społecznego. Połączenie tych dwóch procesów transformacji może zwielokrotnić oczekiwane korzyści, które z nich płyną, takie jak zmniejszenie zanieczyszczenia środowiska, ograniczenie konsekwencji zmian klimatycznych, zwiększenie bezpieczeństwa żywnościowego i zapewnienie, że cyfryzacja poprawi jakość życia. 

Unia Europejska jest liderem w zakresie podwójnej transformacji, realizując szereg działań i inicjatyw ukierunkowanych w szczególności na sektory, w których ograniczenie emisji jest wyzwaniem, takich jak rolnictwo, przemysł spożywczy, transport, budownictwo i energetyka. Równolegle Unia kładzie nacisk na wyposażenie osób dorosłych w niezbędne umiejętności i kompetencje, aby wspierać, skutecznie wdrażać i promować podwójną transformację. W swoim raporcie W kierunku zielonej i cyfrowej przyszłości (Towards a green & digital future) Wspólne Centrum Badawcze Komisji Europejskiej (Muench i in., 2022) podkreśla potrzebę oferowania możliwości rozwoju kompetencji wszystkim obywatelom, aby wspierać i przyspieszać podwójną transformację, a także pomóc im dostosować się do nowych warunków technologicznych i społeczno-gospodarczych, które towarzyszą tej transformacji. Także Europejski program na rzecz umiejętności służący zrównoważonej konkurencyjności, sprawiedliwości społecznej i odporności (Komisja Europejska, 2020) za priorytet uznaje nabywanie i doskonalenie umiejętności potrzebnych dorosłym do zainicjowania i pomyślnego przejścia podwójnej transformacji. 

Podwójna transformacja a kompetencje

Transformacja to proces angażujący wiele kompetencji. Wymusza nowe sposoby pracy, życia i funkcjonowania w świecie. Wymaga od ludzi zmiany nawyków, sposobu myślenia i stylu życia, porzucenia starych przyzwyczajeń, przyjęcia nowej kultury pracy. Co więcej, wymusza myślenie o wpływie, jaki ich własne działania będą miały na przyszłość, oraz dostosowanie się do życia w bardziej cyfrowym i zrównoważonym społeczeństwie. Historia nauczyła nas, że dobrostan danej osoby, w obliczu przemian społecznych i technologicznych, zależy od jej zdolności adaptacyjnych, które z kolei zależą od jej umiejętności i kompetencji. 

Jako wyjątkowe i dynamiczne zjawisko, podwójna transformacja wymaga różnorodnych kompetencji, które pozwolą nadążyć za zmianami i pozwolą rozwijać się w życiu osobistym i zawodowym. Kompetencje te związane są ze zrównoważonym rozwojem i transformacją cyfrową. Pierwsza kategoria obejmuje kompetencje pozwalające dorosłym zrozumieć znaczenie zrównoważonego rozwoju, doceniać jego wartość, a także pracować i działać w sposób zrównoważony. Druga kategoria dotyczy wiedzy, umiejętności i postaw umożliwiających bezpieczne posługiwanie się dostępnymi i dopiero powstającymi technologiami cyfrowymi, wykorzystywanie ich potencjału oraz ochronę przed możliwymi zagrożeniami związanymi z ich użytkowaniem. 

Unia Europejska opracowała dwie ramy odniesienia dla kompetencji we wspomnianych dwóch obszarach.

GreenComp (Bianchi i in., 2022) identyfikuje i określa kluczowe kompetencje w zakresie zrównoważonego rozwoju, które mogą wspomagać osoby w każdym wieku i o różnym wykształceniu w kształtowaniu ich krytycyzmu i refleksji na temat obecnych i przyszłych zagrożeń dla zrównoważonego rozwoju środowiska naturalnego i społecznego. GreenComp obejmuje cztery obszary wzajemnie powiązanych kompetencji, z których każdy odnosi się do trzech kompetencji. Obszary te obejmują: „urzeczywistnianie wartości dotyczących zrównoważonego rozwoju”, „akceptowanie złożonego charakteru zrównoważonego rozwoju”, „wizualizację zrównoważonej przyszłości” oraz „działanie na rzecz zrównoważonego rozwoju”

DigComp (Vuorikari i in., 2022) opisuje pięć zestawów kompetencji umożliwiających świadome, krytyczne i odpowiedzialne korzystanie z narzędzi cyfrowych oraz wykorzystywanie ich do nauki, pracy i aktywnego uczestnictwa w życiu społecznym. Obszary zidentyfikowane w DigComp odnoszą się do umiejętności korzystania z informacji i danych, zdolności do komunikowania się i współpracy w świecie cyfrowym, tworzenia treści cyfrowych, a także rozwiązywania problemów w przestrzeni cyfrowej. DigComp podkreśla również znaczenie kompetencji związanych z zapewnianiem bezpieczeństwa urządzeń i treści cyfrowych oraz rolę świadomości, jak radzić sobie z potencjalnym negatywnym wpływem technologii na zdrowie i środowisko. Jak możemy wyposażyć dorosłych w kompetencje potrzebne do podwójnej transformacji? Zapewnienie dorosłym kompetencji przewidzianych w GreenComp i DigComp nie jest łatwym zadaniem. 

Te dwie ramy kompetencji stanowią cenne podstawy, na których można oprzeć wysiłki na rzecz rozwijania i nabywania nowych kompetencji przez osoby dorosłe. Jednak dostosowanie ich do konkretnych kontekstów społeczno-kulturowych i związanych z pracą pozostaje wyzwaniem dla podmiotów odpowiedzialnych za tworzenie i zapewnianie możliwości edukacji dorosłych. Dlatego konieczne jest projektowanie, a następnie walidowanie, innowacyjnych modeli rozwoju kompetencji związanych z podwójną transformacją. Modele te, łącząc uczenie się przez doświadczenie i uczenie się społeczne, w autentycznych warunkach, mogą ułatwiać podejście skoncentrowane na osobie uczącej się. To otwiera przestrzeń do pracy nad kompetencjami cyfrowymi oraz tymi w zakresie zrównoważonego rozwoju w praktyce.

^{Powyższe ilustracje są dostępne na stronie 3D Bay (https://3dbay.io/) na licencji CC.}

Należy również uwzględnić, że osoby dorosłe podejmujące edukację posiadają różny poziom wiedzy w danym obszarze i mają różne doświadczenia. Dlatego tzw. podejście wielopodmiotowe (tj. oparte na współpracy różnych interesariuszy) jest odpowiednie do łączenia już posiadanej wiedzy z kompetencjami określonymi w GreenComp i DigComp. Partnerstwa złożone z przedsiębiorstw, dostawców szkoleń, instytucji kształcenia zawodowego, organizacji pozarządowych, uniwersytetów i organizacji obywatelskich mogą pomóc wykorzystać dynamikę interakcji społecznych zachodzących między tymi bardzo różnymi podmiotami i połączyć kompetencje z różnych dziedzin.

Źródła

Bianchi, G., Pisiotis, U., and Cabrera, M. (2022). GreenComp: The European Sustainability Competence Framework. Publications Office of the European Union, Luxembourg. Available at: https://publications.jrc.ec.europa.eu/repository/bitstream/JRC128040/JRC128040_001.pdf 

European Commission. (2020). European skills agenda for sustainable competitiveness, social fairness and resilience. Available at: https://migrant-integration.ec.europa.eu/sites/default/files/2020-07/SkillsAgenda.pdf  

Muench, S., Stoermer, E., Jensen, K., Asikainen, T., Salvi, M. and Scapolo, F. (2022). Towards a Green and Digital Future, Publications Office of the European Union, Luxembourg, doi:10.2760/977331, JRC129319. 

Rehman, S. U., Giordino, D., Zhang, Q., & Alam, G. M. (2023). Twin transitions & industry 4.0: Unpacking the relationship between digital and green factors to determine green competitive advantage. Technology in Society, 73, 102227. https://doi.org/10.1016/j.techsoc.2023.102227  

Vuorikari, R., Kluzer, S., and Punie, Y. (2022). DigComp 2.2: The Digital Competence Framework for Citizens. Publications Office of the European Union, Luxembourg. Available at: https://publications.jrc.ec.europa.eu/repository/bitstream/JRC128415/JRC128415_01.pdf  

Informacje na temat Chrysanthi Charatsari

Autorka artykułu jest doktorem w dziedzinie edukacji rolniczej na Uniwersytecie Arystotelesa w Salonikach. Ukończyła studia podyplomowe m.in. w dziedzinie rolnictwa, socjologii obszarów wiejskich i edukacji dorosłych. Jako pracownik naukowy uczestniczy w wielu projektach krajowych i finansowanych przez Unię Europejską. Była zaangażowana m.in. w opracowanie koncepcji Farmer Field Schools dla greckich rolników. Obecnie jest profesorem wizytującym na Hellenic Open University w Patras i badaczem na Uniwersytecie Arystotelesa w Salonikach. Ma na swoim koncie ponad 90 publikacji, w tym artykuły w czasopismach naukowych, teksty w pracach zbiorowych oraz sprawozdania z konferencji międzynarodowych i krajowych. Jej zainteresowania badawcze koncentrują się wokół edukacji rolniczej, innowacji w rolnictwie, cyfryzacji, zrównoważonego rozwoju i innowacyjnych metod w edukacji.