ok. 4 minut czytania - polub, linkuj, komentuj!

Według „Encyklopedii Zarządzania” partycypacja (z łac. participatio) to termin, który nie posiada jednoznacznej definicji, jednak głównie stosowany jest w celu określenia uczestnictwa danej jednostki np. w konkretnym wydarzeniu lub akcji^[1]. Encyklopedia, jak to encyklopedia, zawsze ma rację! Dzisiejszego rozumienia pojęcia „partycypacja, partycypacyjny” nie da się już jednoznacznie zdefiniować. Mamy partycypację obywatelską, partycypację pracowniczą i wiele, wiele innych partycypacji… Mnie, osobiście, interesuje partycypacja kulturowa.

Zobaczcie, napisałam dopiero siedemdziesiąt sześć wyrazów, a słowo „partycypacja” padło już siódmy raz. To chyba najlepsza ilustracja tego, o czym chcę napisać w kontekście tworzenia projektów partycypacyjnych w instytucjach kultury i oświaty.

Projekt partycypacyjny to brzmi dumnie i modnie. Dlatego każdy i wszędzie używa tego określenia do opisania swojego projektu edukacyjnego. Kiedy czytam niektóre opisy działań tworzone przez ich autorów i koordynatorów, nasuwa mi się kilka refleksji, którymi krótko się z Wami podzielę.

1. Partycypacja w odniesieniu do uczestników projektu

Zadziwia mnie, gdy czytam, że np. w przedszkolach prowadzone są projekty partycypacyjne. Dzieci same decydują o tym, co będą robić albo tworzyć w ramach zajęć. Dzieci napisały książkę, dzieci nakręciły film, dzieci przeprowadziły wywiad. Serio? Który kilkulatek jest aż tak zdolny?

Jednocześnie, w ramach tego samego projektu, na wszystkich filmikach występują tylko nauczycielki i opiekunki, opowiadające o przeprowadzonych aktywnościach… To gdzie te dzieci…?

2. Partycypacja w odniesieniu do środków

Partycypacyjnie wcale nie znaczy po równo. Nie musi też znaczyć, że za darmo. W tzw. „sprawiedliwości partycypacyjnej” nie chodzi o symetrię udziału, ale o sam udział. Sprawiedliwość partycypacyjna oznacza przyznanie człowiekowi (ludziom) tego, co z tytułu jego wkładu słusznie mu się należy^[2]. W uproszczeniu – dałeś swój wkład, więc masz prawo do wynagrodzenia (jeżeli projekt na takowe stać). Cały sęk w tym, żeby rzeczone wynagrodzenie odpowiednio rozdzielić.

Niedawno widziałam bardzo ciekawe merytorycznie działanie, w ramach którego nad efektem końcowym wspólnie pracowali artyści i nieartyści (tak ich nazwijmy). Jak dotąd wszystko świetnie. Jednak pierwsi otrzymali stypendium, drudzy udzielali się za darmo. Dlaczego? W założeniach projektu artyści nie mogli niczego zrobić bez wiedzy i doświadczeń nieartystów. Czy doświadczenie jest mniej warte niż kreacja? Jak to ocenić? Skąd założenie, że laik robi coś dla przyjemności i nauki przez całe życie, a artysta nie? Czy według organizatorów nieartysta nie jest ekspertem? A może założono, że artysta nie będzie prowadzić działań bez wynagrodzenia? To wszystko są czyste spekulacje. Zauważcie jednak, ile pytań natychmiast się nam nasuwa tylko i wyłącznie dzięki jednemu terminowi „partycypacja”…

3. Partycypacja w odniesieniu do działań projektowych

No i wisienka na torcie, czyli aktywności i planowanie projektu. Jak zaplanować projekt, żeby nie był partycypacyjny? Zrobić wszystko samodzielniej od początku do końca, nie dać uczestnikom wyboru, nie zapytać się, czego oczekują i potrzebują. Jeżeli projekt ma być z założenia partycypacyjny, to uczestnicy powinni decydować, jaki będzie mieć kształt. Warto mieć zarys, propozycję, pomysł, ponieważ osoby biorące udział w przedsięwzięciu nie zawsze wiedzą, czego konkretnie chcą, albo nie wiedzą, że mogą tego chcieć (np. z powodów organizacyjnych). Czasem trzeba im to uświadomić, ośmielić i zaprosić do szerszej współpracy.

Tak, zgadzam się, że to oznacza utratę pełnej kontroli. Ciężko sobie wyobrazić, że to nie my decydujemy? Trudno, ale warto. W tym roku po raz pierwszy zdecydowałam się przeprowadzić projekt w 100% partycypacyjny, w którym każdy krok (łącznie z pomysłem na projekt) uzgadniałam z jego, wtedy potencjalnymi, uczestniczkami (gdyż były to same kobiety). Przedstawiałam przykłady, dawałam propozycje, a potem wspólnie decydowałyśmy, co zrobimy i jak. Było to niesamowite przeżycie zarówno dla mnie, jak i dla nich. Poziom zaangażowania w sam projekt, aktywność i chęć sięgania po więcej, a wreszcie rezultaty projektu przerosły moje najśmielsze oczekiwania. Chęcią działania panie zaraziły również innych pracowników naszej instytucji. Powstała prawdziwa synergia mocy! Co dwie głowy, to nie jedna. Zaryzykujcie, naprawdę warto skoczyć na partycypacyjną główkę.

Ubiegając komentarze, tak, opiszę projekt, ale w kolejnym artykule. :-)