^{W tym roku projekt otrzymał wyróżnienie specjalne z okazji 20-lecia European Language Label w Europie}       

Zwiedzający-autor wykorzystuje muzeum i jego wystawy do twórczego poszukiwania odpowiedzi na nurtujące go pytania, a jednocześnie tworzy świadome relacje społeczne z osobami o podobnych zainteresowaniach i poglądach oraz stwarza sobie płaszczyznę do dyskusji i poznania tego, co nowe i nieznane, a przy tym rozwija swoją kreatywność.

Powyższe procesy nie mogłyby dojść do skutku bez  komunikacji, która pozwala na zadawanie pytań, wymianę poglądów czy tworzenie więzi społecznych. Aby efektywna komunikacja mogła mieć miejsce, niezbędne jest stworzenie warunków do aktywnej interakcji językowej. W tym właśnie celu Muzeum Warszawy przygotowało projekt „Warszawa dla średnio zaawansowanych”.

^{Gra miejska na warszawskiej Starówce}

Początki, czyli jak przekuć pasję w projekt

Projekt powstał z połączenia dwóch profesjonalnych pasji  (pracy w bibliotece muzealnej oraz wieloletniego doświadczenia w nauczaniu języków obcych), prywatnego zainteresowania wszystkim co inne i odmienne kulturowo oraz chęci wykorzystania nieograniczonego potencjału zbiorów Muzeum Warszawy i możliwości, jakie mogłyby dać lektorom i uczestnikom zajęć językowych.

Muzeum Warszawy to piękna i zabytkowa instytucja w sercu warszawskiej Starówki, której magazyny kryją ponad 230 tys. obiektów, mogących służyć za ilustrację oraz stymulację do dyskusji na wszystkie de facto tematy, jakie nauczyciel języków obcych może sobie wymarzyć.

Nietuzinkowe wnętrza w postaci istnego labiryntu, w którym znajduje się 21 czasem widocznych, czasem wręcz ukrytych tematycznych gabinetów, prowokują wręcz do organizowania ciekawych zajęć  językowych i gier muzealnych. Gabinety tematyczne często odpowiadają poszczególnym tematom leksykalnym, omawianym na lektoratach wszystkich języków. Na wystawie stałej „Rzeczy warszawskie” są m.in. „Gabinet Ubiorów”, w którym znajduje się przegląd warszawskiej mody od średniowiecza, a także ciekawy zbiór galanterii i dodatków; „Gabinet Zegarów Warszawskich”, gdzie każdy eksponat pokazuje inną godzinę, tyka i bije w sobie charakterystyczny sposób; „Gabinet Sreber i Platerów Warszawskich”, prezentujący eleganckie przedmioty wykorzystywane w warszawskich gospodarstwach domowych, czy choćby „Gabinet Portretów”, w którym znaleźć można podobizny znanych i anonimowych mieszkańców stolicy różnego wieku, stanu i profesji. Niektóre gabinety kuszą, by omawiać w nich wybrane tematy gramatyczne. „Gabinet Widoków Warszawy”, „Gabinet Pocztówek” i „Gabinet Fotografii” zapraszają do wykorzystania czasu przeszłego dla porównania stolicy wczoraj i dziś czy trybu przypuszczającego w celu wyobrażenia sobie Warszawy, jaką mogłaby być, gdyby nie została zniszczona w czasie II wojny światowej. Całość wystawy dopełniają  „Dane warszawskie”, czyli zbiór nowocześnie i wizualnie atrakcyjnie przedstawionych makiet , dat oraz statystyk (nauka liczebników pod sklepieniem pięknych, średniowiecznych piwnic robi na kursantach duże wrażenie).

Muzeum Warszawy posiada również dziewięć oddziałów, a w tym muzea dzielnicowe, jak Muzeum Warszawskiej Pragi czy Woli, muzea tematyczne, jak Centrum Interpretacji Zabytku, Muzeum Farmacji czy Drukarstwa, muzeum martyrologiczne (historyczne) w Palmirach, czy staromiejski Barbakan. Każda z wielu zlokalizowanych tam wystaw stałych czy czasowych dysponuje różnymi innymi narzędziami, bardzo przydatnymi podczas zajęć – ekrany multimedialne, krótkie filmy stylizowane na Kronikę Filmową (można nie tylko realizować ćwiczenia ze słuchu, ale też poznawać ówczesne realia i dyskutować o nich), czy Archiwum Historii Mówionej (w którym znajdują się nagrania ludzi w różnym wieku, o różnej wymowie i sposobie wypowiadania się).

Dodatkowo, kopalnią wiedzy zarówno tej językowej jak i historycznej jest Biblioteka Muzeum Warszawy, posiadająca w swych zbiorach książki o chyba każdym aspekcie naszego miasta i to nie tylko po polsku. Dzięki gruntownej rewitalizacji, którą przeszło zarówno muzeum jak i  biblioteka w latach 2013-2017, projekt zyskał wyposażoną w tablicę multimedialną salę do prowadzenia zajęć w postaci muzealnej czytelni.

Program vs. kompetencje

W konstruowaniu programu i określaniu zakresu materiału wykorzystanego w ramach zajęć, czyli tak naprawdę określeniu konkretnych celów, które chciałabym dzięki projektowi osiągnąć, kierowałam się Europejskim systemem opisu kształcenia językowego, wybierając te kompetencje i tematy komunikacyjne, które można zrealizować w środowisku muzealno-bibliotecznym.

W pierwszej kolejności skupiłam się na rozwijaniu poszczególnych kompetencji językowych (pytanie o drogę, zakup biletu, wypożyczenie książki, przeczytanie i zrozumienie komunikatów oraz tekstów, prezentowanych na wystawie, dyskusja o poznanych faktach, doznaniach i wrażeniach) niezbędnych do pełnowartościowego skorzystania z oferty nie tylko naszego, ale każdego polskiego muzeum, gdyż drugim, acz nie drugoplanowym, celem projektu było zachęcenie obcokrajowców do odwiedzania polskich i polskojęzycznych instytucji kultury oraz stworzenia im komfortowych warunków do nauki i wymiany doświadczeń, opartych na poczuciu bezpieczeństwa i zaufania.

Oprócz najważniejszych kompetencji językowych w muzeum i bibliotece można również rozwijać kompetencje socjolingwistyczne i pragmatyczne. Dzięki temu, że Muzeum Warszawy dysponuje bardzo szeroką ofertą, uczestnicy zajęć językowych mogą spróbować swoich sił, odgrywając role: zwiedzającego, czytelnika, klienta sklepu muzealnego, kawiarni  czy kina, który chce dowiedzieć się czegoś o Warszawie, sprawdzić godzinę seansu konkretnego filmu lub kupić ładną pamiątkę ze stolicy.

Ale kompetencje językowe to przecież nie wszystko. Jeżeli uczestnik chce opowiedzieć swojej rodzinie czy znajomym o wrażeniach z pobytu w Warszawie, to w jakimkolwiek języku by nie mówił, kompetencje językowe mu nie wystarczą. Musi wiedzieć coś o tym mieście. Musi również wiedzieć, skąd te informacje wziąć. Kompetencje ogólne w przypadku projektu są ważne nie tylko z punktu widzenia płynności i głębi komunikacji, ale również ze względu na partycypacyjność edukacji muzealnej, kładącej nacisk na wymianę doświadczeń kulturowych i historycznych oraz budowanie wspólnot  opartych na wspólnych ideach.

Umiejętność zdobywania informacji w środowisku obcojęzycznym jest niezwykle przydatna. Brak strategii pozyskiwania informacji bez dostatecznej znajomości języka środowiska, w którym się przebywa, może spowodować nie tylko wiele stresów, ale i niemało życiowych problemów. 

Wreszcie last but not least, czyli wiedza deklaratywna oraz kompetencje heurystyczne. Nie da się oddzielić języka od kultury, a kultury od języka. Osadzenie języka w kulturze pozwala na dostarczanie nowych kontekstów, informacji i refleksji zarówno nad językiem ojczystym jak i obcym. Co to jest osadzenie w kulturze? – to odwołania do literatury, sztuki, zwyczajów, historii, jak również powiązań z własną kulturą. Nie istnieją ku temu chyba lepsze miejsca niż muzeum i biblioteka.

Współpraca

Projekt „Warszawa dla średnio zaawansowanych” ma swoje początki we współpracy Muzeum Warszawy z Centrum Języka Polskiego i Kultury Polskiej dla Cudzoziemców POLONICUM Uniwersytetu Warszawskiego, któremu  w 2017 roku zaproponowałam współpracę i przygotowanie cyklu zajęć, przybliżających uczestnikom letnich kursów Uniwersytetu Warszawskiego tematykę varsavianistyczną. Wtedy powstał pomysł, by lekcje dla obcokrajowców odbywały się głównie w języku polskim, dostosowanym do odpowiedniego poziomu biegłości.

W kolejnych latach Muzeum Warszawy zapraszało do współpracy przy wybranych aktywnościach nie tylko swoje oddziały – Ośrodek Dokumentacji i Badań Korczakianum, Muzeum Warszawskiej Pragi, Centrum Interpretacji Zabytku, ale też  sąsiednie instytucje kultury, mające swoją siedzibę na Starym Mieście lub w jego bezpośredniej okolicy – Bibliotekę Muzeum Literatury, Bibliotekę Instytutu Historii PAN im. prof. Janusza Tazbira i Bibliotekę Archiwum Głównego Akt Dawnych.

Rodzaje aktywności realizowanych w ramach projektu                 

Zajęcia metodą przedmiotowo-językową

Początkowo podstawową aktywnością w projekcie były lekcje muzealne metodą przedmiotowo-językową. Przygotowanie scenariusza zajęć było wtedy dużym wyzwaniem, ponieważ do muzeum przychodziły grupy o bardzo różnej liczebności oraz poziomie językowym, który często różnił się od zadeklarowanego. Ponieważ warunki te wymagały dużego zaangażowania i obecności osoby prowadzącej, zajęcia przybrały formę interaktywnego zwiedzania wystawy z lektorem-edukatorem, wraz z którym grupa rozwiązywała zadania, wchodząc do odpowiednio dobranych gabinetów ekspozycji. Wspólne oglądanie ekspozycji jest  także okazją do dyskusji, wymiany doświadczeń oraz zapoznania się muzealników z doznaniami, które prezentowana wystawa wywołała w gościach z innych krajów i kręgów kulturowych.

^{Lekcje przedmiotowo-językowe}      

Od 2019 roku, kiedy rozpoczęły się prace nad materiałami dydaktycznymi, dotyczącymi warszawskich legend, wprowadzono również lekcje, będące zajęciami stacjonarnymi, prowadzonymi w czytelni (czasem uzupełnionymi spacerem edukacyjnym po Starym Mieście). Pierwotnym celem zajęć było testowanie przygotowywanych do publikacji adaptowanych tekstów i ćwiczeń językowych. Jednak, dzięki pozytywnej ewaluacji zajęć zarówno wśród uczestników, jak i lektorów, zostały one na stałe wprowadzone do naszej oferty. Są to, np. „Wars i Sawa = Warszawa” (poziom A1/A2)  czy „Legendy warszawskie” (B2/C1).

Tematyka i zakres materiału przygotowywany na 90-minutowe zajęcia, jest każdorazowo omawiany z lektorem, który na co dzień pracuje z uczestnikami lekcji, i dostosowywany do poziomu biegłości językowej przyszłych uczestników.          

Gry miejskie i muzealne

Gry miejskie i muzealne dają wiele możliwości do wprowadzania nowych treści historycznych i kulturowych, a jednocześnie są atrakcyjnym sposobem do powtarzania materiału leksykalnego i gramatycznego. Dodatkowo, gry pozwalają na praktyczne wykorzystanie strategii informacyjnych oraz podejmowanie decyzji, które ze strategii są najefektywniejsze i najszybsze w danej sytuacji (zaczerpnięcie informacji z Internetu, zadanie pytania przechodniom lub pracownikom muzeum, sprawdzenie na ulotkach, tablicach informacyjnych, itd.).

Obecnie muzeum ma w ofercie trzy gry miejskie: „Legendarna Starówka” (poziom B1/B2), „Starówka kulturalnie”  (poziom B1/B2) oraz „Na tropach warszawskiej legendy (B2/C1). Aktywności trwają między 90 a 180 minut (w zależności od tematu i liczby uczestników). Uczestnicy są dzieleni na grupy, otrzymują mapy z zaznaczonymi miejscami, które należy odwiedzić  oraz arkusze z pytaniami i ew. słowniczkiem po angielsku. Zwycięzcy otrzymują  gadżety muzealne, bilety lub publikacje, a wszyscy uczestnicy – drobne, co roku przygotowywane na potrzeby projektu, upominki (m.in. pokrowce na komórki, odblaski). Nad przebiegiem gry czuwają pracownicy Muzeum Warszawy, którzy, w razie potrzeby, na każdym etapie stanowią wsparcie dla biorących udział w grze.

W przypadku gier, związanych z legendami, dodatkowym elementem są zadania z czytania ze zrozumieniem w postaci adaptowanych fragmentów legend, z którymi uczestnicy muszą się zapoznać i wykonać związane z nimi polecenia, oraz zadania z kreatywnego pisania.

Gry muzealne mają bardzo podobną strukturę. Po krótkim wprowadzeniu i wyjaśnieniu zadań głównie w języku polskim, uczestnicy są dzieleni na grupy. Każda grupa dostaje swój kolor identyfikatora (dzięki temu pracownicy muzeum wiedzą, że z tymi osobami należy mówić jedynie po polsku), trasę oraz arkusz zadań z małym słowniczkiem po angielsku. Zgodnie z wyznaczonymi trasami grupy zwiedzają muzeum i wykonują zadania, związane z wybranymi obiektami oraz miejscami (biblioteka, kino, kawiarnia, itd.). Po zakończeniu grupy spotykają się w bibliotece, gdzie pracownik sprawdza poprawność odpowiedzi, a studenci wykonują dodatkowe ćwiczenia leksykalne w oczekiwaniu na wyniki. Wszyscy nagradzani są małymi upominkami, zwycięzcy otrzymują nagrody.

^{Gra muzealna}                     

Warsztaty metodyczne dla nauczycieli języka polskiego ze Wschodu

W ramach projektu przeprowadzane są również warsztaty metodyczne dla nauczycieli, którzy głównie na Ukrainie i Białorusi prowadzą zajęcia z języka polskiego.

W 2016 roku Muzeum Warszawy wydało wielokrotnie nagradzaną w Polsce i za granicą publikację „Legendy warszawskie. Antologia”. Na jej podstawie powstało wiele aktywności zarówno dla dzieci i młodzieży, jak i osób dorosłych w ramach projektu „Warszawa dla średnio zaawansowanych”. Swoim doświadczeniem edukatorzy dzielą się z nauczycielami w ramach 90-minutowych warsztatów, podczas których uczestnicy wcielają się w rolę swoich uczniów, odbywając spacer edukacyjny szlakiem legend po Starym Mieście (30 minut), biorą udział w warsztatach dla uczniów szkół podstawowych (30 minut), aż wreszcie spotykają się w czytelni, by dowiedzieć się, jak organizować gry miejskie oraz zajęcia przedmiotowo-językowe o legendarnej tematyce.       

Materiały dydaktyczne

Na 2019 rok zaplanowałam wydanie pierwszej projektowej publikacji „Legendy Starego Miasta w Warszawie. Wybór tekstów do nauki języka polskiego jako obcego z ćwiczeniami”. Zeszyt zawiera adaptowane teksty legend oraz informacje na temat miejsc, w których rzekomo się rozgrywały, uzupełnione o zestawy ćwiczeń leksykalnych i gramatycznych, osadzonych w realiach warszawskich. Całość dopełniają słowniczki w językach: polskim (synonimy), angielskim, rosyjskim i chińskim, umieszczone na końcu każdej lekcji. Publikację kończy bank pomysłów, gdzie nauczyciele i lektorzy znajdą inspirację do pracy z zeszytem ćwiczeń i legendami w ogóle.

Szata graficzna publikacji nawiązuje do wcześniej wydanej przez Muzeum Warszawy antologii legend. Zeszyt ćwiczeń ukaże się w czwartym kwartale 2019 roku.

Podsumowanie

Projekt „Warszawa dla średnio zaawansowanych” powstał dzięki nowemu spojrzeniu na potencjał Muzeum Warszawy jako instytucji dbającej o polskie dziedzictwo kulturowe, i wykorzystaniu bogactwa jego zbiorów w innowacyjny sposób, wykraczający poza statutową działalność. Atrakcyjność projektu zapewnia łączenie zdywersyfikowanych kompetencji jego twórców i realizatorów mających doświadczenie zarówno na polu edukacji językowej jak i muzealnej.

Zajęcia prowadzone w ramach projektu pozwalają uczestnikom na podnoszenie kompetencji językowych, kulturowych i informacyjnych, które przyczyniają się do lepszej integracji w polskojęzycznym środowisku, dają możliwość poszerzenia wiedzy ogólnej oraz zastanowienia się nad własnym miejscem w kulturze i historii, a także zachęcają do korzystania z oferty kulturalnej muzeów, bibliotek i innych instytucji kultury jako bezpiecznych i przyjaznych miejsc, rozumiejących wyzwania językowe stojące przed cudzoziemcami w Polsce.

Jednocześnie goszczenie tak dużej liczby obcokrajowców, pochodzących ze wszystkich regionów świata, pozwala kuratorom i edukatorom spojrzeć na wystawy prezentowane w muzeum oraz na swoją pracę w ogóle przez pryzmat innych doświadczeń historycznych i kulturowych.

W kolejnych latach Muzeum Warszawy planuje przygotowanie serii materiałów dydaktycznych dla nauczycieli i lektorów języka polskiego jako obcego w oparciu o doświadczenia zagranicznych muzeów i bibliotek, które pracownicy zyskają w ramach Programu Erasmus+ Akcja 1.

Interesujesz się edukacją kulturową dorosłych? Szukasz inspiracji, sprawdzonych metod i niestandardowych form w obszarze edukacji muzealnej?

Tutaj zebraliśmy dla Ciebie wszystkie artykuły na ten temat dostępne na polskim EPALE!  

Interesujesz się edukacją językową? Szukasz inspiracji, sprawdzonych metod prowadzenia szkoleń, narzędzi trenerskich i niestandardowych form?

Tutaj zebraliśmy dla Ciebie wszystkie artykuły na temat językowej edukacji osób dorosłych dostępne na polskim EPALE! 

Zobacz także:

Jak rozmawiać o trwałych rezultatach projektu? Luźne rozważania na przykładzie publikacji „Legendy Starego Miasta w Warszawie. Wybór tekstów do nauki JPJO z ćwiczeniami”

„Warszawa dla początkujących”, czyli czego rodzice nie zrobią dla dzieci!

Odpowiednie dać rzeczy słowo, czyli o twórczości poetyckiej na lekcji języka obcego

Job shadowing w Stazione Utopia we Florencji ludzkim okiem