Największą wartość ma to, co po nas zostaje. Podobnie jest z projektami, które oceniane są po wypracowanych rezultatach oraz sposobach wykorzystania ich w działalności instytucji lub firmy. Najlepiej zaplanowany projekt to taki, w którym od pierwszego dnia pracujemy na jasno określony końcowy wynik. Łatwo powiedzieć, ale jak to zrobić?

TRWAŁE REZULTATY PROJEKTU

Jak skończyć, czy może, jak zacząć?

Teoria numer 1 głosi, że najważniejsze, aby zacząć. Znany amerykański specjalista organizacji, rozwoju biznesu i mówca motywacyjny, Brian Tracy potwierdza: zacząć, zacząć, zacząć! Nie czekać! Natomiast według innego znanego motywatora, Ziga Ziglaranie ma żadnego znaczenia, z jakiego punktu startujesz, ważne jest, dokąd zmierzasz. Tworząc projekt edukacyjny, mierzymy się z podobnymi dylematami.

A jak to wygląda w edukacyjnej praktyce?

Często najpierw mamy grupę, do której chcemy dotrzeć albo z góry narzucony cel, jak np. zwiększenie frekwencji czy poszerzenie grona odbiorców.  Następnie myślimy, co zrobić, żeby było ciekawie, oryginalnie i na długo. Czasami, nie oszukujmy się, jest odwrotnie, wszystko zaczyna się od nietuzinkowego pomysłu, który niespodziewanie wpada nam do głowy i który natychmiast pragniemy wcielić w życie. Potem zastanawiamy się, kto może na nim skorzystać, a dopiero w dalszej kolejności myślimy o tym, „co po nas zostanie”, czyli o trwałych rezultatach naszego projektu i właściwym ich rozpowszechnianiu.

Jednak, czy na pewno obie teorie się sprawdzają? Czy wystarczy zacząć, a potem jakoś to będzie i „wszyscy żyli długo i szczęśliwie”? Niestety, nie.

Trwałość jest zdolnością kontynuowania projektu i wykorzystywania jego wyników po zakończeniu okresu finansowania. Wyniki projektu można wówczas stosować i wykorzystywać w dłuższej perspektywie, być może poprzez komercjalizację, akredytację lub włączanie do codziennych działań. Nie wszystkie części projektu lub wyniki mogą być trwałe, zatem ważne jest, aby postrzegać rozpowszechnianie i wykorzystywanie wyników jako proces postępujący, który wykracza poza czas trwania projektu i będzie trwał w przyszłości.

Powyższy cytat, pochodzący z „Przewodnika po programie Erasmus+”  nie jest może zbyt oryginalny, jednak wyraża on sedno całej sprawy. Możemy mieć najbardziej nowatorski koncept, ale projekt, jak każdą inną pracę, ocenia się po wypracowanych wynikach. Przemyślane, rozpoznawalne, a przede wszystkim na stałe wdrożone rezultaty podnoszą wartość projektu.

Idąc jednak o krok dalej, zastanówmy się, czy to wyjaśnienie wystarczy. Według Moniki Karwat-Bury z Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości, która wyodrębnia trzy poziomy trwałości projektu, a mianowicie: produkt, rezultat i oddziaływania, trwałość projektu mierzona jest przede wszystkim poprzez monitorowanie stopnia utrzymania osiągniętych wskaźników projektu […].

Oczywiście, mówimy tu o projektach biznesowych, ale czy na pewno nie możemy odnieść się też do rzeczywistości edukacyjnej? Last but not the least, rzetelnie wypracowane trwałe rezultaty projektu uzasadniają celowość poniesionego wydatku i określają zasięg jego oddziaływania. Przyszłe lub/i osiągnięte już wyniki pobudzają wyobraźnię naszych mocodawców i sponsorów. Nie mówiąc o tym, że dobrze zaplanowana praca to taka, nad którą spędzamy 20% czasu, a przynosi 80% efektów. 

PROJEKT „WARSZAWA DLA ŚREDNIO ZAAWANSOWANYCH”, CZYLI NAUKA JĘZYKÓW OBCYCH W MUZEUM I BIBLIOTECE

^{Lekcja metodą przedmiotowo-językową w Gabinecie Detalu Architektonicznego Muzeum Warszawy, 2019, fot. A. Krzysztofik.}            

Podstawowymi zadaniami projektu było: 1) pozyskanie nowych grup odbiorców, jakimi są obcokrajowcy, uczący się języka polskiego oraz ich nauczyciele, 2) poszerzenie oferty edukacyjnej Muzeum Warszawy o aktywności im dedykowane, 3) wypracowanie możliwej do wprowadzenia w  każdym typie muzeum metody prowadzenia muzealnych zajęć językowych w oparciu o eksponaty i informacje zawarte na ekspozycjach, 4) opracowanie i wydanie materiałów dydaktycznych.

^{Gra muzealna w Bibliotece Muzeum Warszawy, 2018, fot. K. Žák-Caplot.}

Projekt, o którym już kilkakrotnie pisałam na platformie EPALE, został pilotażowo wprowadzony do oferty edukacyjnej Muzeum Warszawy w połowie 2017 roku. Jednak jeszcze przed jego wdrożeniem trwały bardzo intensywne prace przygotowawcze, skupiające się nie tylko na pozyskiwaniu partnerów czy poszukiwaniu uczestników projektu, ale przede wszystkim na zaplanowaniu rozwoju projektu tak, aby został on dobrze przyjęty i wprowadzony do programu muzealnego na stałe.

Realizację projektu finansowanego w całości z budżetu Muzeum Warszawy wstępnie zaplanowano na trzy lata (2017-2019). Powstał harmonogram prac projektowych, dzięki któremu ustalono, w jakim kierunku zmierzamy, jakie są nasze cele cząstkowe, a także, jakie trwałe efekty pragniemy osiągnąć.

Rok	Rezultaty zaplanowane (twarde)	Rezultaty wypracowane
2017	Pozyskanie stałych partnerów, specjalistów w dziedzinie nauczania języka polskiego jako obcego.	Nawiązanie współpracy z Centrum Języka Polskiego i Kultury Polskiej dla Cudzoziemców POLONICUM.
Pozyskanie podstawowego źródła uczestników projektu.	Wakacyjny kurs języka polskiego i kultury polskiej organizowany co roku przez Uniwersytet Warszawski (ok. 150 uczestników z całego świata), uczestnicy semestralnych kursów języka polskiego jako obcego UW.
Wprowadzenie jednego typu zajęć wraz z materiałami do oferty edukacyjnej Muzeum Warszawy.	Lekcje metodą przedmiotowo-językową, prowadzone przy wykorzystaniu wystaw muzealnych i zbiorów bibliotecznych;
2018	Wprowadzenie do programu kolejnych aktywności językowych dla obcokrajowców.	Gry miejskie i muzealne.
Wprowadzenie do programu aktywności dla nauczycieli JPJO.	Warsztaty metodyczne jak prowadzić spacery edukacyjne, lekcje metodą przedmiotowo-językową oraz jak organizować gry na bazie legend.
Zaangażowanie kolejnych partnerów	Po stronie muzeów i bibliotek: Muzeum Literatury im. A. Mickiewicza Archiwum Główne akt Dawnych Instytut Historii PAN Po stronie nauczycieli: Fundacja Wolność i Demokracja Narodowa Agencja Wymiany Akademickiej
Opracowanie materiałów dydaktycznych	Opracowanie schematu lekcji przedmiotowo-językowej oraz gry, możliwych do wykorzystania w każdym typie muzeum.
2019	Wprowadzenie do programu kolejnych aktywności językowych dla obcokrajowców.	Koncert na dziedzińcu Muzeum Warszawskiej Pragi dla uczestników letniej szkoły językowej.
Przetestowanie opracowanych materiałów dydaktycznych.	Przeprowadzenie lekcji na poszczególnych poziomach biegłości językowej przy wykorzystaniu opracowanych materiałów. Lekcje prowadzono w obecności konsultantów metodycznych z Centrum „Polonicum” UW.
Wydanie materiałów drukiem.	„Legendy Starego Miasta w Warszawie. Wybór tekstów do nauki języka polskiego jako obcego z ćwiczeniami”, Warszawa, Muzeum Warszawy 2019.
Zaprezentowanie materiałów dydaktykom i wprowadzenie ich do szkół językowych.	Pochlebne recenzje zebrane m.in. od prof. W. Miodunki (UJ), prof. A. Achtelik (UŚ), prof. G. Leszczyńskiego (UW). Uzyskanie prestiżowej nagrody European Language Label 2019. Wystąpienia na konferencjach i publikacje naukowe i popularyzatorskie. Publikacja w sprzedaży w polskich i zagranicznych księgarniach. Współpraca z Centrum Metodycznym w Drohobyczu w celu dystrybucji.

„LEGENDY STAREGO MIASTA W WARSZAWIE. WYBÓR TEKSTÓW DO NAUKI JĘZYKA POLSKIEGO JAKO OBCEGO Z ĆWICZENIAMI” JAKO TRWAŁY REZULTAT PROJEKTU

Muzeum Warszawy rezyduje przy Rynku Starego Miasta, pełnego podań i historii o dawnych dziejach. W muzealnych murach znalazł schronienie symbol stolicy, czyli Pomnik Syreny Konstantego Hegla z 1855 roku, a w ramach wystawy głównej „Rzeczy warszawskie”, otwarto Gabinet Syren, w którym można podziwiać ponad 100 jej wyobrażeń z różnych epok.

Legendy w projekcie „Warszawa dla średnio zaawansowanych”

Naturalnym wydaje się więc, że w ramach zajęć, na których prezentowane są zagadnienia językowe i kulturowe, sięgnięto również po warszawskie legendy. Struktura i tematyka legend jest uniwersalna, gdyż posiadają one swoje odpowiedniki we wszystkich kulturach. Każdy kraj, każde miasto ma własne legendy. Dzięki nim można łatwo znaleźć nić porozumienia z osobami pochodzącymi z całego świata.

Jednocześnie, nie należy zapominać, że legenda to, w szerszym kontekście, także zbiór przekonań na temat osoby, miejsca lub wydarzenia, które bardzo często nie są do końca prawdziwe. Tego typu mity, stereotypy i fałszywe przekonania stosowane są często również wobec innych postaw, przekonań, zwyczajów i obcych narodów. Jest to więc idealna płaszczyzna wymiany doświadczeń i dialogu międzykulturowego. Z tego powodu wiele lekcji metodą przedmiotowo-językową oraz gier miejskich nawiązywało do stołecznych legend.

Dlatego też w ramach projektu wprowadzono tematykę legend na wszystkich poziomach językowych oraz opracowano dwie gry miejskie: Legendarna Starówka (dla poziomu A2/B1) oraz Na tropie warszawskiej legendy (B2/C1). Zarówno zajęcia metodą przedmiotowo-językową jak i gry bazowały na odpowiednio zaadaptowanych językowo tekstach literackich oraz towarzyszących im ćwiczeniach leksykalnych, gramatycznych i kulturowych.

W 2016 roku Muzeum Warszawy wydało obszerny, gdyż liczący ponad 600 stron, polskojęzyczny zbiór zawierający różne wersje stołecznych opowieści. Publikacja pt. Legendy warszawskie. Antologia, oprawiona graficznie przez Wojciecha Pawlińskiego, do dziś wzbudza zachwyt polskich i zagranicznych czytelników. Została nagrodzona w wielu prestiżowych polskich i międzynarodowych konkursach, m.in. IX Konkursie Literatury Dziecięcej im. Haliny Skrobiszewskiej jako „Wydarzenie artystyczne roku 2016”, konkursie Książka Roku Polskiej Sekcji IBBY 2016 czy The White Ravens International Youth Library 2016.

Pierwotnie to ta antologia stanowiła podstawę pracy z tekstami, które edukatorzy dostosowywali do poziomu językowego i potrzeb danej grupy. W nawiązaniu do tekstów oraz eksponatów muzealnych powstały ćwiczenia i zabawy językowe. W ten sposób opracowano autorskie materiały dydaktyczne. Dzięki ścisłej współpracy z Centrum Języka Polskiego i Kultury Polskiej dla Cudzoziemców POLONICUM, posiadającemu duże doświadczenie na polu tworzenia podręczników i innych pomocy językowych, autorzy projektu otrzymali możliwość metodycznych konsultacji oraz regularnego testowania przygotowywanych aktywności w obecności metodyków.

Zaplanowanie działania a zapotrzebowanie społeczne

Przyglądając  się uważnie zamieszczonej nieco wyżej tabeli, bardzo szybko można dojść do (prawidłowego zresztą) wniosku, że całość prowadzonych w projekcie działań była tak naprawdę podporządkowana wypracowaniu efektów końcowych, czyli: 1) uniwersalnej metody prowadzenia zajęć językowych, możliwej do zastosowania w każdym typie muzeum; 2) publikacji, bazującej na stworzonej metodzie, będącej profesjonalną pomocą na lekcjach języka polskiego jako obcego.

^{Warsztaty metodyczne dla nauczycieli języka polskiego jako obcego na Wschodzie, 2018, fot. A. Weselińska.}

Ku wielkiej radości autorów projektu teoria bardzo szybko zbiegła się z praktyką. W chwili wprowadzenia warsztatów metodycznych dla nauczycieli okazało się, że istnieje bardzo duże zapotrzebowanie na tego typu materiały, szczególnie te, bazujące na warszawskich legendach. Oglądając wspomnianą wcześniej antologię, wydaną  przez Muzeum Warszawy, biorący udział w zajęciach metodycznych uczestnicy pytali, czy powstanie krótsza i zaadaptowana na potrzeby lekcji językowych publikacja.

Muzealny odzew, czyli wybór tekstów z ćwiczeniami.

Powstała. Do projektu zaproszono metodyków z Centrum Polonikum (Katarzynę Kołak-Danyi oraz Małgorzatę Malinowską) oraz Wojciecha Pawlińskiego, który jest autorem wielokrotnie nagradzanej graficznej oprawy  antologii legend, wydanej w 2016 roku.

Zgromadzone w latach 2017-2018 i wielokrotnie wykorzystywane w ramach zajęć materiały dydaktyczne posłużyły za podstawę treściową przygotowywanej publikacji pt. Legendy Starego Miasta w Warszawie. Wybór tekstów do nauki języka polskiego jako obcego z ćwiczeniami.

^{Žák-Caplot, K., Legendy Starego Miasta w Warszawie… (okładka), Warszawa: Muzeum Warszawy, 2019.}     

Co zawiera?

Całość materiału podzielono na trzy poziomy biegłości językowej: A, B i C, w ramach których przygotowano po trzy rozdziały-lekcje. Struktura każdej lekcji nawiązuje luźno do układu książki Legendy warszawskie. Antologia, tzn., że w ramach każdego rozdziału znajdują się po kolei:
1) krótki tekst dotyczący miejsca, w którym rozgrywa się akcja legendy,
2) tekst legendy prozą lub wierszem,

a także:
3) ćwiczenia leksykalne, gramatyczne i kulturowe,
4) słowniczek do lekcji w językach: polskim (synonim), angielskim, rosyjskim i chińskim.

^{Caplot, K., Legendy Starego Miasta w Warszawie…, Warszawa: Muzeum Warszawy, 2019, fot. Muzeum Warszawy.}                

W każdym rozdziale skupiono się na konkretnym zagadnieniu leksykalnym i gramatycznym dostosowanym do określonego poziomu językowego. Z powodu dość specyficznych treści zawartych w legendach i wykorzystywanego w nich słownictwa zestawienie zagadnień leksykalnych z gramatycznymi nie zawsze są oczywiste, chociaż z punktu widzenia przekazywanych treści kulturowych i historycznych, uzasadnione. Należy również pamiętać, że publikacja nie jest podręcznikiem językowym, lecz kulturową pomocą na zajęciach z języka polskiego jako obcego i jako taka omawia zagadnienia w pewnym sensie niszowe.

Zagadnienia leksykalne i gramatyczne:

Poziom	Teksty (miejsce/legenda)	Leksyka/kultura	Gramatyka
A	Ulica Rybaki Legenda Wars i Sawa	Nazwy zawodów Czynności dnia codziennego	Czas teraźniejszy Tworzenie liczebników porządkowych (1-20)
Wisła LegendaSyrena	Miasto dzielnice Warszawy	Mianownik liczby mnogiej rzeczowników niemęskoosobowych
Ulica Świętojańska Legenda Książę Niedźwiedź.	Religie Archikatedra	Czas przeszły
B	Kolumna Zygmunta III Wazy. Plac Zamkowy. LegendaSzabla króla Zygmunta.	Architektura Sztuka Pogoda	Tryb rozkazujący
Zapiecek Legenda o Zapiecku.	Kuchnia Idiomy kulinarne Polskie specjały regionalne	Stopniowanie przymiotników
Krzywe Koło LegendaBazyliszek.	Dawne słownictwo zw. z miastem	Przymiotniki odrzeczownikowe
C	Ulica Kanonia Legenda o niemym dzwonie.	Rzemieślnictwo Znane osoby związane ze Starym Miastem	Przymiotniki z członem odliczebnikowym Formy nieosobowe czasowników
Placyk Piekiełko Legenda o Piekiełku (wierszem)	Idiomy ze słowem „diabeł”, „piekło” Dawne słownictwo zw. z administracją i sądownictwem	Odmiana rzeczownika „książę”
Syrena jako symbol Warszawy. Legenda Dwie siostry.	Symbole Warszawy Parafraza	Aspekt czasownika

Publikację uzupełniają dodatkowo: klucz do ćwiczeń oraz bank pomysłów, w ramach którego muzealni edukatorzy dzielą się swoimi doświadczeniami pracy z legendamipodczas spacerów edukacyjnych, lekcji przedmiotowo-językowych oraz gier muzealnych i miejskich. Wiele z proponowanych aktywności można zastosować w czasie omawiania innych niż legendy zagadnień.

Ćwiczenia

Można je podzielić przede wszystkim na aktywności bezpośrednio związane z prezentowanymi tekstami, czyli m.in. polecenia typu prawda/fałsz czy jednokrotnego lub wielokrotnego wyboru, a także dobieranie w pary (np. synonimów, antonimów), odpowiadanie na otwarte pytania oraz uzupełnianie luk w tekstach lub dialogach.

^{Žák-Caplot, K., Legendy Starego Miasta w Warszawie…, Warszawa: Muzeum Warszawy, 2019, fot. Muzeum Warszawy.}

W Legendach… znajdują się również ćwiczenia, które związane są z prezentowaną tematyką leksykalną i gramatyczną. W celu lepszego przybliżenia czytelnikowi/uczniowi zagadnień varsavianistycznych wszystkie treści, znajdujące się w zadaniach, związane są z kulturą, historią i architekturą stolicy.

Przykładowo odmiana rzeczownika „książę” wpleciona jest w tekst do uzupełnienia, opowiadający o tajemniczej śmierci ostatnich książąt mazowieckich. Za pomocą ćwiczenia na stopniowanie przymiotników prezentowane są „rekordy Warszawy” (najwyższy budynek, najgłębsze miejsce, itd.). Dzięki ćwiczeniom leksykalnym można poznać ważne osobistości, których życiorys związany jest z warszawską Starówką lub poznać tradycyjne stołeczne potrawy.

Na końcu lekcji znajdują się ćwiczenia kreatywne, które luźno nawiązują do zawartych w rozdziale treści. Mają prowokować do własnej aktywności literackiej czy wcielania się w różne postaci i patrzenia na świat z ich perspektywy. Czasami należy zmienić prozę na wiersz, przygotować list gończy za prześladującym mieszkańców Rynku potworem lub zostać warszawską Syreną, która zamierza osiedlić się w stolicy.

Grupa docelowa

Publikacja Legendy Starego Miasta w Warszawie… była pierwotnie przeznaczona dla nauczycieli i lektorów jako pomoc w prowadzeniu zajęć językowych. Jednak już teraz wiadomo, że chętnie z niej korzystają również uczniowie do pracy samodzielnej. Najbardziej zaskoczył twórców (ale też i ucieszył!) fakt, iż dzięki pięknej szacie graficznej i wielu ciekawostkom varsavianistycznym z książki korzystają również mieszkańcy stolicy.

NA ZAKOŃCZENIE

W niniejszym tekście opisano przede wszystkim twarde rezultaty projektu „Warszawa dla średnio zaawansowanych”, gdyż to one – wdrożone i wykorzystywane na co dzień przez instytucję, pracowników oraz osoby z zewnątrz - świadczą o jego sukcesie.

Nie można jednak zapominać o równie ważnych rezultatach, świadczących o realnych zmianach, zachodzących zarówno wśród grupy docelowej oraz w samej instytucji w wyniku realizacji projektu. Są one zdecydowanie trudniej „mierzalne”, gdyż mają postać niematerialną. Odnoszą się do aspektu edukacyjnego i społecznego (wzrost umiejętności, satysfakcji, zmiany w zachowaniu i postrzeganiu zagadnień).

W projekcie „Warszawa dla średnio zaawansowanych” miękkimi rezultatami są dla uczestników:

• przełamanie bariery językowej,
• poznanie skutecznych strategii pozyskiwania informacji w środowisku obcojęzycznym,
• poszerzenie zasobu słownictwa i wiadomości o polskiej kulturze i historii,
• poznanie polskojęzycznych instytucji kultury,
• ośmielenie się i zachęta do korzystania z ich oferty, również  też polskojęzycznej.

Natomiast dla Muzeum Warszawy to:

• stworzenie specjalnej metody pracy z grupą językową bezpośrednio na wystawie muzealnej i wykorzystywanie w tym celu obiektów i zbiorów bibliotecznych,
• podzielenie się doświadczeniami kulturowymi i historycznymi z uczestnikami projektu z całego świata,
• poznanie ich odczuć i przemyśleń związanych z prezentowanymi w muzeum treściami i eksponatami,
• zdobycie doświadczenia pracy w wielojęzycznej grupie,
• stworzenie obrazu instytucji kultury jako miejsca otwartego i przyjaznego gościom obcojęzycznym,
• zdobycie nowych grup docelowych i stworzenie dedykowanej dla nich oferty edukacyjnej,
• możliwość dwukierunkowego transferu wiedzy dzięki współpracy z jednej strony z metodykami, a z drugiej z nauczycielami języka polskiego jako obcego, którym przekazywane są doświadczenia i dobre praktyki wypracowane w ramach projektu.

---

Interesujesz się edukacją kulturową dorosłych? Szukasz inspiracji, sprawdzonych metod i niestandardowych form w obszarze edukacji muzealnej? Tutaj zebraliśmy dla Ciebie wszystkie artykuły na ten temat dostępne na polskim EPALE!

---

Zobacz także:

Projekt Muzeum Warszawy "Warszawa dla średnio zaawansowanych", czyli edukacja muzealna w służbie nauczaniu języków obcych i wymiany doświadczeń kulturowych
„Warszawa dla początkujących”, czyli czego rodzice nie zrobią dla dzieci!