W letnich miesiącach więcej podróżujemy i kiedy podczas zagranicznych wakacji przychodzi nam komunikować się w obcym języku, którego uczymy się od dawna i wydaje nam się, że sporo już umiemy, nagle dopada nas jakiś paraliż, zapominamy obce słowa, o gramatyce nie wspominając i dukamy coś nieśmiało, pewni, że robimy z siebie głupców.

Ten sam problem może się pojawić, kiedy w pracy musimy niespodziewanie odebrać telefon w obcym języku lub odpowiedzieć na pytania obcojęzycznego gościa. Cóż to takiego? - Owiana złą sławą bariera językowa.

Co to jest bariera językowa?

Według słownika języka polskiego PWN bariera językowa to „trudności w porozumiewaniu się związane z nieznajomością obcego języka”. Ale innym istotnym pytaniem wydaje się być to skąd ona się bierze? Jakie są jej przyczyny? I jak ją pokonać?

Bariera językowa pojawia się nie tylko, gdy próbujemy rozmawiać w obcym języku za granicą, ale również w sali szkoleniowej. Nasuwa się więc pytanie czy powodowana jest tymi samymi przyczynami? Co zatem sprawia, że mamy trudność w komunikowaniu się przy użyciu obcego języka?

Skąd się bierze bariera językowa

Kiedy zapytałam na swojej fejsbukowej tablicy „Skąd się bierze bariera językowa?” pojawiły się różne odpowiedzi. Najczęstsze stwierdzenia mówiły o strachu przed oceną, zrobieniem z siebie pośmiewiska, utratą twarzy, braku pewności siebie czy wiary we własne umiejętności. Padł także argument o braku wiedzy, czyli znajomości leksyki i gramatyki, która uniemożliwia skuteczną komunikację.

W rezultacie tamtej sondy napisałam na swoim blogu artykuł zatytuowany "Language barrier and how to overcome it" skierowany do osób uczących się, w którym piszę o tym jak radzić sobie z barierą językową. A w tym miejscu chciałabym się skupić na tym co może zrobić nauczyciel, żeby pomóc dorosłym uczniom pokonać barierę komunikacyjną.

Bo jeśli się nad tym zastanowić, bariera językowa, poza tym, że w naszej głowie, poniekąd zaczyna się w klasie, podczas zajęć językowych. Gdzie niestety często słyszymy pierwsze słowa niekonstruktywnej krytyki („źle!”), dostajemy nieskuteczne narzędzia do nauki (listy słówek bez kontekstu) i często nie mamy okazji ćwiczyć swoich umiejętności w praktyce (czyli po prostu mówić).

Rola nauczyciela w niwelowaniu bariery językowej

To sala szkoleniowa musi stać się poligonem ćwiczebnym w walce z enigmatyczną barierą językową. W jaki sposób?

1. Nauczyciel powinien stworzyć dorosłym kursantom warunki do przetestowania swoich możliwości, czyli po prostu okazje do mówienia (i słuchania) w języku obcym. Sala szkoleniowa może być bezpiecznym miejscem, w którym słuchacze będą mogli wypróbować swoje umiejętności pod okiem nauczyciela i wśród innych osób o podobnych umiejętnościach.

2. Zamiast blokującej krytyki uczący się powinni otrzymać konstruktywny feedback (o czym więcej piszę w tym artykule na EPALE: Jak motywować przez ocenę) dający możliwość uczenia się na własnych błędach. Zamiast ogólnej, nic niewnoszącej krytyki warto, by nauczyciel zadbał o pozytywną informację zwrotną, odnoszącą się do konkretnych problemów ucznia, ale podkreślającą też mocne strony, na których można bazować by pokonać trudności. Należałoby też wskazać uczniom praktyczne sposoby rozwiązania trudności i trenowania pożądanych umiejętności.

3. Poprzez proponowanie, pokazywanie i wspólne testowanie skutecznych narzędzi, nauczyciel powinien zachęcać uczniów do większej autonomii i przejęcia odpowiedzialności za własną naukę oraz strategicznego do niej podejścia, zamiast polegania wyłącznie na nauczycielu i zadanych przez niego zadaniach. Warto pokazać uczącym się, że to w głównej mierze od nich zależy ich własny sukces, a nauczyciel może służyć jako osoba wskazująca kierunek, pokazując narzędzia, pomagając monitorować postępy. Ale kiedy kurs się kończy dobrze byłoby, żeby uczący się byli przygotowani na to, by wziąć ster we własne ręce, a oddanie tego steru w ręce przygotowanych do tego osób jest również rolą nauczyciela.

Podsumowując, bariera językowa często zaczyna się już w sali szkoleniowej, więc niech sala ta stanie się też miejscem, gdzie nauczyciel razem z uczniami świadomie podejmują  konkretne kroki w celu jej zniwelowania. To nauczyciel powinien zdawać sobie sprawę z jej istnienia i świadomie podejmować kroki przeciwdziałające jej wzmacnianiu w klasie, co powinno przełożyć się również na jej niwelowanie w sytuacjach pozaszkoleniowych. Dodatkowo rolą nauczyciela jest również wyposażenie kursantów w narzędzia pozwalające im radzić sobie z takimi sytuacjami już po zakończeniu kursu.

Jakie są wasze doświadczenia z barierą językową? Czy stosujecie jakieś sposoby jej niwelowania?

Małgorzata Mazurek – nauczycielka akademicka i tłumaczka. Obecnie wykładowczyni w Akademii Sztuki Wojennej, specjalizująca się w nauczaniu dorosłych i przygotowaniu kandydatów do specjalistycznych egzaminów językowych. Autorka skryptu i podręcznika dla słuchaczy specjalistycznych kursów językowych w dziedzinie wojskowości. Prowadzi blog www.stanagexpert.com (link is external). Ambasadorka EPALE.

Zobacz także:

Jak motywować przez ocenę w nauce języków obcych, czyli 5 elementów skutecznego uczenia (się). Bariera językowa, ocenianie kształtujące i motywacja

STORYTELLING w nauce języków

Jak wykorzystywać MEDIA SPOŁECZNOŚCIOWE W EDUKACJI JĘZYKOWEJ DOROSŁYCH. Motywacja, komunikacja, inspiracja i praktyka

Ile dają nam języki obce?

Nauczyciel – mentor, przewodnik, wykładowca? Role nauczyciela języków obcych w edukacji dorosłych