ok. 6 minut czytania - polub, linkuj, komentuj!

Kto (zarówno trener, jak i uczestnik szkolenia) choć raz nie ziewnął na widok ankiety poszkoleniowej? Ankiety mamy wszędzie – nawet po zakupieniu jogurtu czy naprawieniu usterki samochodu. Jak zatem zebrać informację zwrotną od uczestników, kiedy wszyscy na koniec szkolenia są już zmęczeni i najchętniej poszliby do domu, a na widok ankiety poszkoleniowej wydają z siebie błagalne jęki?

Metoda, która dobrze się sprawdza w zarówno w małych, kilkoosobowych grupach, jak i w grupach dużych to tzw. gadająca ściana. Polega ona na tym, że na kartkach formatu plakatu (flipchart) przymocowanych do ściany (ale również rozłożonych na stołach czy nawet na podłodze) uczestnicy mogą wpisywać (lub naklejać napisane na postitach) swoje wypowiedzi. Plakaty mają swoje tytuły, które wskazują na zagadnienia, w odniesieniu do którego uczestnicy mogą sformułować swoje opinie. Takie nagłówki mogą dotyczyć wszystkich kwestii, o które zazwyczaj pytamy w ankietach ewaluacyjnych – mogą zatem odnosić się do kwestii merytorycznych, metodycznych czy organizacyjnych szkolenia.

Przykładowe nagłówki plakatów (sprawdzone w niejednym szkoleniu) to:

• Na szkoleniu dowiedziałem/dowiedziałam się, że…

• Najciekawsze było dla mnie…

• Najbardziej przydatne było dla mnie…

• Najmniej interesujące było dla mnie…

• Najmniej przydatne było dla mnie…

• Wrócę ze szkolenia z pomysłem, żeby…

• Udało mi się na szkoleniu nawiązać kontakt z…

• Organizacja szkolenia była…

• Następnym razem organizatorzy powinni…

• Trenerom chciałbym/chciałabym powiedzieć, że…

• Widzę dalszą potrzebę doskonalenia się w…

Plakatów nie powinno być zbyt wiele – 4-5 tematów, które dostarczą organizatorom i trenerom najbardziej użytecznych informacji. Tematy mogą dotyczyć oceny szkolenia, ale również nakreślać perspektywę wykorzystania wiedzy i umiejętności czy tez identyfikować dalsze potrzeby szkoleniowe. Taka forma zmusza uczestników do ruszenia się od stołów, zmienia perspektywę, pozwala dokonać refleksji, również skonfrontować się z opiniami innych. Jest to o tyle cenna, że wzmacnia efekty szkolenia – uczestnicy wielokrotnie mówili mi, że dzięki poznaniu wypowiedzi i opinii innych uczestników, zauważyli jak sami mogą wykorzystać zdobytą na szkoleniu wiedzę i umiejętności. Co ważne, taka forma ewaluacji jest na tyle ciekawa i aktywizująca, że dzięki niej udaje się pozyskać dużo informacji, których uczestnicy nigdy nie wpisaliby w ankietach.

Zaletą „gadającej ściany” jest to, że można ją zastosować również na imprezach masowych, np. konferencjach. Miałam okazję już kilkakrotnie wykorzystać ją podczas konferencji, w których wzięło udział nawet kilkaset osób (także takich, gdzie uczestnicy pochodzili z różnych krajów). Plakaty można wywiesić w lobby, gdzie uczestnicy podczas przerw mogą przechadzać się z kawą w ręku i wpisywać swoje opinie i komentarze. Zaobserwowałam nawet, że uczestnicy zatrzymywali się przy poszczególnych plakatach i żywo dyskutowali. Pojawił się tu, wspomniany już wcześniej, efekt wzmocnienia.

Zaletą ankiety jest to, że możemy dzięki niej zdiagnozować skalę występowania danej opinii (tzn. licząc odpowiedzi na zadane pytanie, możemy policzyć, ile procent uczestników wybiera określoną odpowiedź). „Gadająca ściana” jest metodą jakościową – a to oznacza, że dzięki niej możemy poznać opinie uczestników, ale nie dowiemy się, czy jest to opinia większości czy też pojedynczych osób. W ewaluacjach szkoleń czy innych form doskonalenia, często wcale nie potrzebujemy informacji o skali występowania jakieś opinii – w takich ewaluacjach interesuje nas przede wszystkim (indywidualne) doświadczenie (nawet pojedynczych) osób oraz to, w jaki sposób możemy doskonalić naszą ofertę – a takie inspiracje zazwyczaj usłyszymy od jednej, dwóch osób, ale na pewno nie od większości uczestników. Niemniej czasem chcemy rozpoznać skalę czy powszechność jakieś opinii w grupie. Wtedy możemy poprosić uczestników o zaznaczenie na plakacie (np. kropką) opinii, które już wpisała inna osoba, a z którymi sami się zgadzają. Uzyskamy dzięki temu informację, ile osób wyraża podobne stanowisko, a jakość tych danych będzie nie mniejsza niż uzyskanych dzięki ankiecie.

Jednym z często przywoływanych zalet badania ankietowego jest anonimowość respondentów zakładająca, że dzięki brakowi identyfikacji autora wypowiedzi będą oni bardziej skłonni do wyrażania opinii krytycznych i będą czuć się bardziej bezpiecznie. Moje doświadczenie pokazuje jednak, że ankieta bardziej zniechęca niż zachęca do wypowiadania opinii (w tym tych krytycznych), a „jawność” wpisywania opinii na plakatach wcale nie blokuje, a wręcz otwiera przestrzeń do wskazywania, co w szkoleniu można poprawić czy jak je zmienić, aby lepiej odpowiadało na potrzeby uczestników.

Beata Ciężka – ewaluatorka, autorka i realizatorka szkoleń z zakresu ewaluacji. Posiada bogate doświadczenie w realizacji projektów badawczych i ewaluacyjnych prowadzonych m.in. dla Komisji Europejskiej. Specjalizuje się w programach i projektach edukacyjnych. Współzałożycielka Polskiego Towarzystwa Ewaluacyjnego. Ambasadorka EPALE.

Zobacz także:

Ewaluacja szkoleń to nie tylko zadowolenie uczestnika po szkoleniu

Praktyczne wskazówki do planowania i projektowania ewaluacji

Ewaluacja wewnętrzna – szybko, łatwo, przyjemnie i użytecznie

Ewaluacja metodą Success Story/ Success Case

Strategie ewaluacji wspomagające jakość usług rozwojowych

Ewaluacja ex-ante to nie tylko badanie oczekiwań uczestników szkolenia

Konceptualizacja ewaluacji, czyli jak przygotować ewaluację projektu szkoleniowego (i każdego innego)

Kreatywne podejście do ewaluacji usług rozwojowych czyli era post-ankietowa