ok. 4 minuty czytania - polub, linkuj, komentuj!

Praktyki zawodowe są ważnym elementem kształcenia zawodowego. Mogą być częścią edukacji formalnej, nieformalnej i pozaformalnej. Mogą mieć charakter obowiązkowy, fakultatywny, nadprogramowy. Mogą też być sensowne lub bezsensowne.

O tym, jakie znaczenie będą miały dla rozwoju profesjonalnego praktykanta decydują dwie grupy czynników. Pierwsza to decyzje, działania, nastawienia osoby zdobywającej pierwsze zawodowe doświadczenia. Druga grupa czynników decydujących o sensowności praktyk związana jest z miejscem ich realizacji i opiekunem praktyk. Przyjrzyjmy się obu grupom.

^{Źródło: Pexels / Andrea Piacquadio}

Co zależy od praktykanta?

Przede wszystkim wybór miejsca. Nie zawsze jest to możliwe, ale doświadczenie uczy, że jakiś wpływ na wybór miejsca uczenia się zawodu mamy. Wybierając miejsce praktyk warto sprawdzić kilka rzeczy:

• jakie doświadczenia mają osoby, które zakończyły praktykę w danym miejscu

• czy mamy szansę wykonywać rzeczywiste działania zawodowe

• czy w danym miejscu sprzęt, narzędzia, oprogramowanie, wyposażenie są na odpowiednim poziomie i odzwierciedlają współczesne standardy wykonywania zawodu

• czy jest regulamin i program praktyk

• czy podczas praktyk mamy opiekuna, który nie tylko wprowadza nas w tajniki zawodu, ale także udziela rzetelnej i merytorycznej informacji zwrotnej.

Kolejna sprawa to nastawienie. Jest zasadnicza różnica między sytuacją, kiedy praktyki chcemy tylko zaliczyć, a praktyką, podczas której zamierzamy rzeczywiście nauczyć się użytecznych aspektów zawodu. Warto precyzyjnie określić sobie cel, a później być aktywnym w jego realizacji. Co to oznacza? Po pierwsze warto pytać, a po drugie próbować działać. Postawa obserwatora, czasem nawet bardzo krytycznego i uważnego, może okazać się niewystarczająca w zakresie rozwijania konkretnych umiejętności. Mam wrażenie, że niektórych powstrzymuje lęk przed błędem lub brakiem skuteczności w podejmowanych działaniach. Niepotrzebnie – nikt przecież nie oczekuje od praktykanta biegłości w wykonywaniu zadań. Mamy prawo do błędów, mamy też prawo uczyć się, jak możemy je poprawić.

Ta aktywność w miejscu pracy jest bardzo ważna, bo tylko wówczas można skonfrontować wyobrażenia o pracy w zawodzie z rzeczywistością. Możemy poczuć, że jesteśmy na swoim miejscu i tak chcemy pracować. Bywa jednak i tak, że ta konfrontacja jest bardzo rozczarowująca. Z perspektywy doradczej oba doświadczenia są bardzo korzystne. Jeśli ktoś stwierdzi, że nie jest to jego wymarzona praca, że nie tak ją sobie wyobrażał, otwiera to szansę na pogłębioną refleksję na temat oczekiwań, wyobrażeń, aspiracji i na ewentualną korektę wyborów zawodowych i edukacyjnych.

Ważna jest także gotowość do uczenia się i otwartość na informację zwrotną. Podczas praktyk można nauczyć się konkretnych czynności zawodowych, można także nabyć szerszych kompetencji. Mam tu na myśli zarówno kompetencje społeczne, umiejętność poruszania się w czasem zawiłych strukturach organizacyjnych, strategie komunikacyjne, styl wykonywania pracy, zasady i standardy etyczne. Same umiejętności zawodowe są w kontekście pracy często niewystarczające. Mówiąc zupełnie kolokwialnie, praktyka daje nam szansę dowiedzieć się, czy my się do danej pracy (jako zawodu i miejsca wykonywania pracy) nadajemy. Czy pasujemy do organizacji, czy potrafimy pracować w zespole, jak radzimy sobie z sytuacjami stresującymi. To jest zawsze ważna lekcja. Warto wyciągnąć z niej wnioski. Warto też poprosić o rzetelną informację zwrotną, uwzględniającą zarówno nasze mocne, jak i słabe strony.

Co zależy od opiekuna praktyk?

Od opiekuna zależy bardzo dużo. To on wprowadza w zawiłości profesjonalnych działań, wyzwań, standardów. Odważę się nawet stwierdzić, że modeluje profesjonalne standardy kandydata do zawodu. Uczy nie tylko konkretnych umiejętności, ale także etyki pracy, uwrażliwia na jakość, uczy efektywności.

Słowo modelowanie ma tu zasadnicze znaczenie. To nie jest zwykły instruktaż, ale także uruchamianie emocji, wzmacnianie proaktywności, redukowanie napięć, nadawanie znaczeń, kształtowanie postaw. Dlatego bardzo zachęcam wszystkich opiekunów praktyk do zbudowania własnego programu, w którym zadania do wykonania będą podporządkowane wyraźnie określonym celom.

Program ten powinien na początku zostać omówiony z praktykantem. To może przyczynić się do wzmocnienia jego zaangażowania. Jasne określenie zasad, celów, zadań, wskaźników jest doświadczeniem bardzo porządkującym sytuację. Ma to szczególne znaczenie wówczas, kiedy praktykanci mają już inne (różne) doświadczenia z innych miejsc pracy.

Opiekun praktyk nie tylko wprowadza w świat zawodowych aktywności, ale także jest niezwykle ważnym źródłem informacji zwrotnej. Ta rola jest nie do przecenienia. Uczciwa, rzetelna, merytoryczna, ale też życzliwie omówiona refleksja na temat działań podejmowanych podczas praktyk i profesjonalnych umiejętności praktykanta może stanowić dla niego impuls do planów rozwojowych, decyzji edukacyjnych czy nawet korekty ścieżki zawodowej.

W tym kontekście ważne jest, aby poza branżowymi, specjalistycznymi kompetencjami, opiekunowie praktyk byli także odpowiednio przygotowani w aspekcie edukacyjnym. Mogą to być kompetencje związane z przygotowaniem pedagogicznym, ale także specjalistyczne związane z tutoringiem lub mentoringiem. Można uznać, że ten obszar kompetencji będzie ułatwiał zawodowcom facylitowanie procesu uczenia się młodszych kolegów w danej branży czy zawodzie.

Praktyki to czas zbierania doświadczeń. Niestety, nie każde doświadczenie musi mieć walor edukacyjny. Nie każda praktyka będzie się przyczyniać do rozwoju kompetencji. Doświadczenie, aby miało charakter edukacyjny i rozwojowy, musi zostać poddane refleksji i ocenie. A jakość tych procesów warunkowana jest otwartością i przygotowaniem zarówno praktykanta, jak i opiekuna praktyk. Do praktyk powinny być odpowiednio przygotowane obie strony. 

dr hab. Małgorzata Rosalska – pedagog, doradca zawodowy, adiunkt w Zakładzie Kształcenia Ustawicznego i Doradztwa Zawodowego na Wydziale Studiów Edukacyjnych Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Specjalizuje się w problematyce z zakresu doradztwa edukacyjno-zawodowego, polityki rynku pracy, edukacji dorosłych i polityki oświatowej. Ambasadorka EPALE.

Zobacz także:

Relacja z VI Poznańskiego Forum Dyskusyjnego LLL „Człowiek dorosły w zróżnicowanych kontekstach życia”. Poznań, 12-13 maja 2022

Przywództwo w edukacji

Na czym budujesz swój profesjonalizm?

Kariera jako droga czy może raczej projekt? O metaforach w pracy doradczej

Czy(m) doradztwo zawodowe dla dorosłych różni się od doradztwa zawodowego dla młodzieży?

Jak zaplanować własny rozwój zawodowy?