Wykorzystanie gier w edukacji dorosłych nie jest nowością. Andragodzy wciąż dążą do zoptymalizowania warunków, metod i środków dydaktycznych, by ułatwić uczestnikom szkoleń, kursów i warsztatów uczenie się, stosując wszelkiego rodzaju gry: quizy, symulacje, gry planszowe, nawet komputerowe. W przyszłości do tego grona być może dołączą escape roomy, które pojawiły się na polskim rynku zaledwie pięć lat temu, a obecnie jest ich około tysiąca na terenie całego kraju.

Escape room, czyli pokój zagadek

Escape room, inaczej nazywany pokojem zagadek, jest rodzajem gry przygodowej przebiegającej w rzeczywistych warunkach, dedykowanej dla drużyn liczących od trzech do dziesięciu osób. Gracze zamknięci są w pokoju, z którego muszą się wydostać w określonym czasie. Aby odnaleźć klucz do drzwi i wygrać rozgrywkę, muszą rozwiązać serię zagadek oraz wykonać zadania, które odwołują się do wiedzy ogólnej i podstawowej oraz wymagają spostrzegawczości, logicznego myślenia, sprawnego kojarzenia faktów i współpracy.

W pokojach zagadek dorośli uczą się skuteczniej komunikacji, współdziałania, przywództwa, podejmowania decyzji, myślenia przyczynowo–skutkowego i radzenia sobie z presją czasu. Escape roomy mogą być także wykorzystywane jako narzędzie diagnostyczne. Podczas rozgrywki bowiem można zaobserwować, jakie role przyjmują uczestnicy, w jaki sposób współpracują i komunikują się ze sobą, które ich działania i przyjęte strategie są skuteczne, a które nieefektywne. Można także dostrzec, czy produktywnie zarządzają sobą i swoim czasem oraz w jaki sposób funkcjonują w środowisku stresogennym.

Zaprojektowanie doświadczenia edukacyjnego w pokoju zagadek wymaga od andragoga uwagi, przemyślenia, zaangażowania i cierpliwości. Przede wszystkim należy jednoznacznie określić cel ogólny rozgrywki oraz cele szczegółowe, czyli odpowiedzieć na pytanie, jaką wiedzę deklaratywną czy proceduralną oraz jakie umiejętności miękkie mają zdobyć osoby uczestniczące w grze. Warto także zdefiniować grupę docelową, dla której dedykowana jest projektowana rozgrywka, a w szczególności wielkość drużyny, jak i wiek, poziom wykształcenia oraz oczekiwany poziom wiedzy, umiejętności i kompetencji miękkich potencjalnych graczy.

Kolejnym ważnym krokiem jest świadomy wybór sposobu organizacji zadań i zagadek w escape roomie. Mogą one mieć formę otwartą, gdzie gracze rozwiązują łamigłówki w dowolnej kolejności, a rozwiązanie każdej z nich stanowi część szerszej meta-zagadki, której rozwikłanie prowadzi do wygranej. Rozgrywka w tego typu pokoju zagadek będzie składała się z dwóch wydarzeń: wejścia do pokoju i zakończenia rozgrywki. Drugim układem zagadek w escape roomie jest schemat sekwencyjny, który zmusza graczy do linearnego rozwiązywania zagadek, w ustalonej kolejności. Najbardziej skomplikowaną formą organizacji zagadek w escape roomie jest metoda ścieżkowa, która łączy w sobie cechy układu otwartego i sekwencyjnego. Pozwala ona na pełne uczestnictwo graczy w skomplikowanej fabule, jednocześnie zachowując element przypadkowości wyboru wątków, które zachowują swoją chronologię.

Niepowtarzalność to podstawa

Jak każda gra szkoleniowa, tak i pokój zagadek, jego fabuła i znajdujące się w nim łamigłówki powinny odwoływać się do doświadczeń, wiedzy i umiejętności, jakimi dysponują gracze przed rozgrywką. Zadania te powinny być także różnorodne, niepowtarzalne i wytwarzające szeroki repertuar bodźców oraz dostosowane do różnych stylów uczenia się. Najważniejsze jest jednak to, by były one zgodne z wyznaczonym celem ogólnym, celami szczegółowymi rozgrywki.

Warto pamiętać o tym, że gracze mają ograniczoną ilość czasu, by wydostać się z pokoju. Dlatego liczba i poziom skomplikowania informacji, które zdobędą oni podczas rozgrywki, powinny być ograniczone i przekazane w sposób pozwalający na pełne zapoznanie się z nimi w przewidzianym czasie. Przytłaczająca ilość materiału może utrudnić uczenie się dorosłych w escape roomie, i uniemożliwić im osiągnięcie zwycięstwa. Ważne jest, by zachowane były proporcje pomiędzy zawartymi w pokoju zagadek informacjami, ilością i poziomem skomplikowania zagadek oraz czasem trwania zabawy.

Każda rozgrywka w escape roomie powinna być zakończona rozmową trenera z uczestnikami szkolenia, tak zwanym debriefingiem. Należy omówić napotkane przez graczy trudności, odniesione przez nich sukcesy oraz refleksje, do jakich skłoniła ich zabawa. Warto również poświęcić uwagę każdej zagadce z osobna – wspólnie ją przeanalizować i omówić w kontekście wiedzy i umiejętności miękkich, które zdobyli gracze lub które weryfikowała. Należy pamiętać o tym, że pokoje zagadek to środowiska niezwykle stresogenne, dlatego rozmowa trenera z uczestnikami pełni kilka istotnych funkcji. Pierwszą z nich jest pomoc graczom w ochłonięciu i przeżyciu doświadczenia rozgrywki. Jest to także czas, w którym mogą oni podzielić się swoimi emocjami i przemyśleniami oraz zadać pytania. Tego typu rozmowa umożliwia także płynne przejście ze świata gry do świata realnego, co jest ważne, jeżeli doświadczenie edukacyjne w escape roomie jest częścią szerszej strategii kształcenia dorosłych.

Warto pamiętać o tym, że uczący się dorośli są nastawieni na efekty procesu uczenia się. Dlatego istotnym jest, by odniesione w pokoju zagadek zwycięstwo było spektakularne. Spotęguje to radość i intensywność pozytywnych emocji, które pozytywnie wpływają na proces uczenia się, wzmacniają optymistyczną postawę wobec aktywności edukacyjnej i motywują do podjęcia dalszego wysiłku.

Końcowym etapem projektowania escape roomu jest ewaluacja. Dzięki kilku rozgrywkom różnych drużyn, których członkowie spełniają ustalone wcześniej kryteria grupy docelowej, można określić, czy zrealizowane zostały wyznaczone cele kształcenia. Na tej podstawie należy dokonać usprawnień, by następnie przeprowadzić kolejne testy, aż uzyskany zostanie oczekiwany rezultat. Faza ta wymaga uwagi, precyzji i cierpliwości. Jest jednak istotna dla skuteczności edukacyjnej opracowywanego pokoju zagadek.

Ostatecznie, projektując doświadczenie edukacyjne w escape roomie, nie można zapomnieć o najważniejszym – o zabawie. Rozgrywka w pokoju zagadek, podczas której gracze nie odczuwają przyjemności, nie tylko negatywnie wpłynie na ich samopoczucie, lecz także na efekty uczenia się. To właśnie zabawa i poczucie przyjemności sprawiają, że gry szkoleniowe są tak atrakcyjne dla uczestników szkoleń i warsztatów.

Escape roomy mają znaczny potencjał edukacyjny, który dopiero zaczyna być dostrzegany przez andragogów. Myślę, że mogą one stanowić efektywną metodę edukacji osób dorosłych lub narzędzie diagnostyczne. Przepis na udany escape room, który byłby przestrzenią uczenia się osób dorosłych nie istnieje, a utworzenie receptury dostosowanej do wyznaczonych celów kształcenia i grupy docelowej wymaga indywidualnego podejścia oraz wielu prób i testów. Jestem jednak przekonana, że efekt końcowy będzie warty podjętego wysiłku.