Jakie cechy i umiejętności czynią trenera profesjonalnym szkoleniowcem? Odpowiedź na to pytanie nie jest łatwa. Aby zyskać wizerunek trenera cieszącego się uznaniem uczestników szkolenia, należy kierować się kilkoma ważnymi zasadami, odnoszącymi się zarówno do sposobu i techniki prowadzenia zajęć, predyspozycji osobowościowych jak również wrażenia zewnętrznego jakie robimy. Zawód trenera wiąże się z pracą na pierwszym planie, w świetle jupiterów. Trener poddawany jest zatem nieustannej ocenie i to nie tylko pod względem merytorycznym, ale również oceny jego wyglądu i sposobu zachowania. Sala szkoleniowa to miejsce gdzie trener pozostaje pod czujnym okiem i poddawany jest subiektywnej ocenie uczestników szkolenia, którzy szybko wyłapią niechęć, nieszczerość, braki w wiedzy czy też strach i niepewność trenera.

Jakość szkoleń to nie tylko wiedza merytoryczna – wizerunek, postawa i zaangażowanie trenera stanowią ważne elementy każdego szkolenia. Dopóki trener nie udowodni kim jest, jest tym na kogo wygląda. Wizerunek spójny z wykonywaną pracą jest elementem znaczącym dla osiągnięcia sukcesu. Wizerunek trenera jest źródłem wielu informacji o nim jako o człowieku. Może w równym stopniu dać trenerowi poczucie atrakcyjności i pewności siebie jak również stać się powodem niskiej samooceny i niezadowolenia. Strój podkreśla profesjonalizm i ułatwia komunikację, wzbudza zaufanie i pozytywne nastawienie u klientów. Wygląd trenera nie zastąpi jego kompetencji, jest jednak zbyt potężną siłą, aby traktować go zbyt lekko.

Wizerunek to temat wciąż pomijany i traktowany z lekkim przymrużeniem oka. Jednak wizerunek trenera może bardzo wpłynąć na odbiór jego kompetencji.  Aby ukazać jak bardzo wizerunek może nam pomóc lub zaszkodzić, pragnę przypomnieć pierwszą nadawana na żywo debatę kandydatów na urząd prezydencki Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej z września 1960 roku. Richard Nixon posiadał zdecydowanie bogatszą wiedzę polityczną i doświadczenie i dlatego osoby, które słuchały debaty w radio uznały, że wygrał ją właśnie Nixon. Jednak duża część społeczeństwa, oglądała debatę w telewizji i według telewidzów zwycięzcą był John Kennedy. Co wpłynęło na tak rozbieżne oceny? Słuchacze radia ocenę opierali tylko na wypowiedziach, na sposobie wysławiania się kandydatów a oglądający telewizję skupili się automatycznie na wyglądzie kandydatów. Wiceprezydent Nixon był przeziębiony, bardzo się pocił.  Nie pozwolił aby zrobiono mu telewizyjny makijaż czyli aby przypudrować i zmatowić błyszczącą cerę i zaczerwieniony nos i zminimalizować widok nienajlepszej formy. John Kennedy, był opalony i wypoczęty. Na jego twarzy widzowie widzieli uśmiech i świetnie dobrane ubranie. Prezentował się profesjonalnie, wzbudzał zaufanie i był wiarygodny, a widząc różnicę miedzy swoją prezencją a prezencja kandydata dodatkowo nabrał pewności siebie.

Najważniejsza jest wiarygodność. Nikogo nie trzeba dziś przekonywać, że otyły dietetyk, zaniedbany stylista czy fryzjerka z fatalną fryzurą, mają niewielkie szanse na pozyskanie zaufania swoich klientów. W takiej samej sytuacji znajdują się edukatorzy, trenerzy czy szkoleniowcy.

Na to jak edukator będzie postrzegany przez grupę, wpływa wiele czynników, między innymi wygląd zewnętrzny w tym ubiór, zadbana fryzura i paznokcie, odpowiedni zapach, przyjęta postawa ciała, sposób wysławiania się i mowa niewerbalna. To wszystko ma duży wpływ w pierwsze wrażenie zanim w ogóle trener zdąży zaprezentować swoją wiedzę i doświadczenie.

Wizerunkiem można osiągnąć albo zainteresowanie, bo wyglądamy bardzo elegancko, albo zainteresowanie, bo wyglądamy szokująco. Wizerunek jest efektem przemyślanej koncepcji siebie i odpowiednim opakowaniem wartościowego wnętrza. Jest więc dla trenera jednym z narzędzi jego pracy. To pierwsze wrażenie jakie zrobi wizerunek trenera sprawia, że może być mu łatwiej lub trudniej przekonać uczestników do wartości wiedzy, jaką ma do przekazania.

Pierwsze wrażenie jak sama nazwa skazuje możemy zrobić tylko raz.  Kształtuje się ono na podstawie wyglądu: cech zewnętrznych, mowy ciała, zachowania, ubrania a nawet zapachu. Choć pierwsze wrażenie często bywa błędne, ponieważ nie posiadamy wystarczających informacji do oceny drugiej osoby, to jednak badania (Badania Albert Mehrabian) wykazują, że 90% ludzi ocenia inne osoby na podstawie pierwszego wrażenia i niestety jest ono bardzo trwałe.

Strój odgrywa kluczową rolę w kreowaniu naszego wizerunku. Sami jesteśmy swoją własną marką, a nasz wygląd jest naszym logo. Powinien wysyłać jasny i spójny komunikat na temat tego kim jesteśmy i co mamy do zaoferowania. Nasz wygląd zewnętrzny wpływa też na ocenę jakości naszej pracy.

Odpowiednio dobrany ubiór przestaje być uniformem, a staje się wyrazem osobowości, niepowtarzalności, pozycji społecznej, kompetencji i stosunku do otoczenia. Świadomość dobrego wizerunku sprawia, że czujemy się bardziej pewni siebie. Jeżeli dobrze czujemy się w stroju jaki mamy na sobie mamy wrażenie, że nie ma dla nas rzeczy niemożliwych.

Podstawowe kwestie, o które warto zadbać, aby zrobić dobre pierwsze wrażenie to wiarygodność, która może się objawiać poprzez:

• Pewną  ale nie arogancką postawę ciała. Trener pewnie i twardo stojący jest postrzegany przez uczestników szkolenia jako osoba pewna tego, co mówi.
• Umiejętność skupiania na sobie uwagi.
• Komunikaty werbalne i niewerbalne muszą być spójne.
• Naturalną, nie nadmierną gestykulację,
• Wygodny ale elegancki i prosty strój, dostosowany do branży i tematyki, w której trener aktualnie szkoli,
• Czystość i świeżość. Dotyczy to zarówno dłoni, fryzury jak i garderoby.
• Poprawność i elegancję języka. Język to podstawowe narzędzie trenera. Język powinien więc inspirować, przekonywać, budzić entuzjazm, zaciekawiać i nieść pozytywny ładunek emocjonalny.
• Starannie przygotowanie materiały edukacyjne,
• Widoczne zaangażowanie i entuzjazm.

Po dobrym pierwszym wrażeniu jakie zrobi edukator, następuje czas na umocnienie dobrego wizerunku przez potwierdzenie swojej wiedzy i doświadczenia poprzez:

• sprawne i profesjonalne przeprowadzenie szkolenia,
• umiejętne rozwiązywanie trudnych sytuacji, które mogą pojawić się w trakcie szkolenia,
• utrzymywanie dobrego kontaktu z uczestnikami,
• trzymanie się zaplanowanego programu szkolenia przy jednoczesnej elastyczności na wynikające w trakcie szkolenia sytuacje.

Jakie cechy są najbardziej pożądane u dobrego trenera? Przede wszystkim życzliwość i cierpliwość ale również stanowczość. Dobry trener motywuje uczestników szkolenia do rozwoju, daje im przestrzeń i czas na doświadczenia, próby i błędy jednocześnie stanowczo wstrzymując uczestników, których zachowanie odbiega od przyjętych norm dobrego zachowania i na przykład przeszkadzają pozostałym uczestnikom.

Z podstawowych cech warto więc wymienić:

• Głęboką i rzetelną, stale rozwijaną wiedzę trenera.
• Doświadczenie.
• Charyzmę.
• Empatię i otwartość na ludzi.
• Gotowość na pokazanie „ludzkiej twarzy”,
• Wewnętrzną motywację. Praca trenera to często praca samotnika. Godziny przygotowań materiałów i opracowań, które poprzedzają szkolenie wymagają silnej motywacji trenera.
• Umiejętność słuchania i wyciągania wniosków
• Umiejętności obserwacji mowy ciała uczestników szkolenia. Nie wszyscy uczestnicy są na tyle otwarci aby komunikować, ze cos ich martwi lub czegoś nie rozumieją. Dobry trener obserwuje i zauważa.
• Odporność na stres, umiejętność relaksacji.
• Myślenie systemowe czyli widzenie całości procesu szkoleniowego, odkrywanie wzorów zależności i powiązań wśród pozornie niepowiązanych bytów (procesów, rzeczy, zdarzeń)
• kreatywność, chęć przygotowywania ciekawych i nowych form ćwiczeń, które zaintrygują uczestników i pozwolą im łatwiej przyswoić wiedzę.
• umiejętność przekazywania oraz przyjmowania informacji zwrotnej, łącznie z tą negatywną.

Sposobu i techniki podejścia do uczestników oraz prowadzenia zajęć:

• Rozpoznanie potrzeb szkoleniowych uczestników. Warto na początku zajęć zachęcić uczestników do ujawnienia swoich oczekiwań szkoleniowych. Taka otwartość trenera na modyfikację programu na ogół spotyka się z duża aprobatą grupy. Warto wiec pozostawić sobie odrobinę czasu w programie szkolenia aby móc zapełnić go dodatkową wiedzą czy ćwiczeniem o które poproszą uczestnicy.
• Utrzymywanie kontaktu wzrokowego ze wszystkimi uczestnikami szkolenia. Zasadniczą funkcją kontaktu wzrokowego jest przekazywanie komunikatów relacyjnych.
• Stosunek do uczestników szkolenia. Stworzenie atmosfery wzajemnego zaufania i otwartości to trudna sztuka, jaką powinien opanować każdy trener. Dobry trener obserwuje lecz nie osądza. Dobry trener buduje poczucie zrozumienia i zaufania, a także aktywizuje grupę do pracy.
• Docenienie doświadczenia uczestników szkolenia. Trener pracujący z osobami dorosłymi, nie powinien przyjmować postawy osoby „wszystkowiedzącej”, a raczej osoby która prowadzi dyskusję, docenia sposób myślenia i doświadczenie uczestników  oraz wykorzystuje je do założonych celów szkoleniowych.
• Fachowość to podstawa. Dobre przygotowanie merytoryczne trenera, doświadczenie i doskonała znajomość przedmiotu prezentacji jest niezmiernie istotna. Wiarygodny trener musi być przygotowany na każdą ewentualność, na każde pytanie czy obiekcję.
• Otwartość na przyznanie się do niewiedzy. Nikt nie jest posiadaczem całej prawdy i wiedzy dlatego trener powinien być otwarty na przyznanie się do braku wiedzy na dany temat. Najlepiej jest obiecać, iż sprawdzimy prawidłową odpowiedź na pytanie grupy i przekażemy ją po przerwie bądź drogą e-mailową w dniu kolejnym po szkoleniu.
• Entuzjazm. Nie ma nic gorszego niż trener, który wchodzi na salę zblazowany i manifestuje uczestnikom szkolenia swoje niezadowolenie z tematu lub czasu szkolenia. Entuzjazm trenera jest zaraźliwy, jeśli ma go trener, uczestnik także nabierze entuzjazmu do szkolenia.
• Ciągły rozwój. Dobry trener ma świadomość, że musi nieustannie pogłębiać swoją wiedzę. Posiada potrzebę samokształcenia i rozwoju w różnych dziedzinach. Ważny jest rozwój zarówno na tematy z których szkoli jak i na nowe techniki i formy trenerskie. Świat idzie do przodu, wciąż coś się zmienia, oczywiste więc jest także to iż trener powinien wciąż się rozwijać.
• Gotowość na stosowanie różnych form szkoleniowych: wykład, ćwiczenie, demonstracja, drama (odgrywanie ról), storytelling, naprowadzanie, stymulowanie pytań, dyskusje, gry szkoleniowe i analizy przypadków.
• Korzystanie z nowych technik i narzędzi ułatwiający proces przekazywania wiedzy. I nie mam tu na myśli jedynie „bajeranckich” gadżetów, ale pomocy dydaktycznych dostosowanych do sposobu pracy trenera. Gotowość na poszukiwanie form i pomocy szkoleniowych, które pomogą przygotować szkolenie, którego uczestnicy szybko nie zapomną.

Z pewnością nie poruszyłam tym tekstem wszystkich kwestii związanych z wizerunkiem i wiarygodnością trenera, jednak poruszane elementy można uznać za podstawową wiedzę, do której warto się odwołać odpowiadając sobie na pytania:

„Czy jestem dobrym trenerem?

„Czy dbam o swój wizerunek?”

„Jak umacniam swoją wiarygodność jako trenera?”

Renata Wrona - Trenerka rozwoju osobistego i Trenerka biznesu, Akredytowana Coach ICF, PR managerka, właścicielka Firmy Prime Image, Autorka książki z zakresu sukcesu, rozwoju i relacji w życiu kobiety „Szczęśliwa kobieta – rozwój, kariera, miłość” oraz wielu artykułów z zakresu budowania marki, savoir vivre w biznesie, wystąpień publicznych, komunikacji interpersonalnej i motywacji. Ambasadorka EPALE.