ok. 6 minut czytania – polub, linkuj, komentuj!

Dzięki działalności ogrodów społecznych zmianie ulega nie tylko krajobraz w wymiarze przyrodniczym, ale również społecznym. Poszczególne osoby angażując się na rzecz małej wspólnoty mają szansę na integrację oraz podjęcie działań społecznych, które będą w stanie pozytywnie wpłynąć na otaczający ich krajobraz. 

Ogród to miejsce szczególne, które rodzi wiele pozytywnych skojarzeń. Piękne, kolorowe kwiaty, zieleń, spokój i harmonia to tylko niektóre z nich. Aby zachować wysoką jakość estetyczną miejsc zielonych, wiele osób musi włożyć dużo pracy i zaangażowania w ich funkcjonowanie. Podobnie sytuacja wygląda w działalności organizacji pozarządowych. Aby była ona szczególna i miała sens, wszyscy społecznicy muszą równolegle wykazywać zainteresowanie oraz zaangażowanie w podejmowaniu kolejnych inicjatyw. Zachowana jest wówczas harmonia i celowość, co w perspektywie czasu przekłada się na większy rozwój inicjatyw lokalnych oraz pozwala rozwijać się organizacjom pozarządowym. 

^{Photo by Kenny Eliason on Unsplash}

Formą działania społecznego, która łączy oba powyższe przykłady są ogrody społeczne. Zazwyczaj są to obszary zielone, które tworzą przestrzeń do działalności ogrodniczej oraz dają możliwość podejmowania działań społecznych i integracyjnych. Poprzez te miejsca wspólnoty lokalne zacieśniają więzy i czują się współodpowiedzialne za funkcjonowanie zarządzanego terenu. Poszczególne inicjatywy podejmowane w ogrodach społecznych wpływają pozytywnie na krajobraz lokalny oraz polepszają życie wszystkich mieszkańców danej miejscowości. Dzięki temu wspólnota lokalna zacieśnia więzy i coraz bardziej się integruje. 

Czy ogrody społeczne we Francji i Polsce wyglądają podobnie? Na to pytanie łatwiej będzie odpowiedzieć poznając kilka konkretnych przykładów.

Jardins de la Brocéliande – ogród sensoryczny 

Miejsce magiczne, zarówno dla dzieci, jak i dla dorosłych – ogród doznań sensorycznych, w pobliżu Rennes. Powstało w latach dziewięćdziesiątych XX wieku, a jego celem była promocja pracy osób z niepełnosprawnościami poprzez uwydatnienie ludzkiego i botanicznego bogactwa. Dzisiaj ogród osiągnął dojrzałość botaniczną, a odwiedzający mają do dyspozycji szereg atrakcji: kolekcje roślin, ogrody tematyczne, ścieżka sensoryczna, którą należy przejść boso czy też ścieżkę „imitującą” odczucia osoby niewidomej. 

Co istotne, w ogrodzie nadal pracują głównie osoby z niepełnosprawnościami, a dla utrzymania ich stanowisk pracy systematycznie wprowadzane są pewne nowinki, które nieustannie zaskakują ogrodowych gości. Należy jednak pamiętać, że ogród to przede wszystkim miejsce do nauki i rozwoju dla osób z niepełnosprawnościami. To tutaj przygotowują się często do wykonywania zawodu ogrodnika, a zanim odnajdą się na otwartym rynku pracy, przechodzą proces aktywizacji społecznej i zawodowej w oparciu o pracę w Ogrodach Broceliande. 

Przyjmowani są tu goście indywidualni oraz grupy, najczęściej szkolne. Proponowane aktywności dają ogromne pole dla relaksu, ale też i spontanicznego i pełnego emocji spędzenia wolnego czasu. Oprócz wspomnianych wcześniej atrakcji, można odwiedzić labirynt z żywopłotu, dowiedzieć się więcej o cyrkulacji i ekonomii wody, są wycieczki kolejką oraz konkursy ekologiczne. Dla wytchnienia można udać się do tutejszej restauracji, obejrzeć wystawy lokalnych artystów. 

Jardin Solidaire de Dinan - ogród solidarnościowy w Dinan 

W każdą środę rano kilkanaście osób spotyka się w ogrodzie solidarnościowym w Dinan, w regionie Côtes d’Armor. Pod kierownictwem Josepha Argouarc’h, byłego nauczyciela i emerytowanego ogrodnika, w sposób ekologiczny uprawiają ziemniaki, kapustę i inne warzywa. Główny cel to dystrybucja produktów wysokiej jakości dla osób z Secours populaire z Dinan. Z dobrodziejstw ogrodu korzystają początkujący ogrodnicy, wolontariusze, ale nie tylko. Sami beneficjenci przychodzą, aby pomóc. Jest to sposób na odnowienie więzi społecznych i odzyskanie wiary w siebie. 

Działalność tego stowarzyszenia nie ogranicza się jednak wyłącznie do prowadzenia ogrodu solidarnościowego. W jednej z hal znajduje się miejsce redystrybucji tego, co uda się w ogrodzie wyhodować bądź pozyskać od lokalnych sprzedawców (we Francji funkcjonuje przepis, który obliguje sprzedawców do przekazywania żywności, która w najbliższym czasie utraci swoje wartości. Ktoś na tym skorzysta, a żywność nie zostanie zwyczajnie wyrzucona). 

Ogród Społeczny Kolektyw Kąpielisko w Poznaniu

Ogród prowadzony jest przez Stowarzyszenie Kolektyw Kąpielisko od 2014 r. Dzierżawi ono działkę o wielkości 1300 m2 na terenie Kąpieliska Letniego w Parku Kasprowicza. Zaangażowani w funkcjonowanie ogrodu mieszkańcy nie tylko wspólnie dbają i uprawiają rośliny i warzywa, ale także przygotowują z nich posiłki. Stowarzyszenie posiada rozbudowaną infrastrukturę robotniczą m.in. zbudowane rabaty, miejsce do składowania narzędzi, czy kompostownik. Dodatkowo w ogrodzie znajduje się przestrzeń do integracji i rekreacji m.in. wierzbowy plac zabaw oraz piec zbudowany wspólnie z mieszkańcami Łazarza, służący do sąsiedzkiego przygotowywania potraw w ogrodzie. Stowarzyszenie organizuje wiele interesujących inicjatyw m.in. wycieczki z przewodnikiem, giełdy przetworów, czy warsztaty edukacyjne i kulinarne. 

Ogród Społeczny Węzłowiec w Siemianowicach

Ogród powstał w 2018 r. i liczy ok. 800 m2. Jest to wspólna inicjatywa mieszkańców i urzędników, finansowana ze środków miejskich. Poza rekreacyjną i integracyjną stroną ogrodu, znajdują się tam wszystkie potrzebne narzędzia do uprawiania prac ziemnych m.in. altanka, kompostownik, skrzynie na rośliny oraz bieżąca woda. Wybrany lider ogrodu społecznego sprawuje swoją kadencję rok. Pełni on rolę organizacyjną – skupia się przede wszystkim na pozyskiwaniu dodatkowych funduszy, koordynuje pracę ogrodu społecznego i dba o jego porządek. 

Ogród społecznościowy Motyka i Słońce w Warszawie

Ogród powstał w 2015 roku dzięki staraniom dwóch organizacji: Fundacji Łąka i Pracowni Dóbr Wspólnych. Poza realizacją zadań edukacyjnych i kulturalnych, realizowane są działania związane z ogrodnictwem miejskim oraz pracami ziemnymi. Uprawiane są tam zioła, owoce i warzywa. Odbywa się tam również wiele interesujących wydarzeń o tematyce edukacyjnej i kulturalnej. Ogród społecznościowy Motyka i Słońce współpracuje z przedsiębiorstwami prywatnymi, organizacjami pozarządowymi oraz z ambasadą Finlandii.

Rajski Ogród 

To największy na Mazurach ogród pokazowo – edukacyjny. Zajmuje obszar 3,5 hektara, na którym zgromadzono ponad 3 tysiące różnych gatunków roślin. W Rajskim Ogrodzie urządzono 31 zakątków tematycznych: Malinowy chruśniak, Ogród miłości, Ogród motylkowy, Rosarium, Jagodnik, Ogród siedmiu bram, Warzywniak, Ogród muzyczny, Ogród kamienny, Rajska spiżarnia, Sad jabłkowy, śliwkowy, gruszkowy, Łąka żółwi, Ogród słoneczny, Bursztynowe pole, Ogród zapachów, Rajska winnica, Ogród mazurski, Wrzosowisko, Rajska górka, Zakątek leśny, Kwietna łąka, Ogród tajemnic – labirynty, Wzgórze wiatru, Park odkrywców, Ogród siewców, Zakątek rajskiego drzewa, Ogród bajkowy, Ogród benedyktyński, Sad wiśniowo – czereśniowy, Romantyczne ruiny, Zielona ścieżka.

Rajski ogród w Garncarskiej Wiosce koło Nidzicy

Główną ideą edukacyjną ogrodu jest ochrona pożytecznych owadów, dlatego znajduje się tutaj kilka kwietnych łąk oraz domki i hotele dla owadów. „Przedogródkiem” Rajskiego Ogrodu jest otoczenie „NIEZAPOMINAJKI” – domu pracy twórczej dzieci i młodzieży, na którym od maja do października urządzony jest ogród wertykalny. 

W sąsiedztwie „Niezapominajki” znajduje się również  wyjątkowe lapidarium OSADA z kolekcją skał z całego świata oraz oranżeria i muzeum Skarby Ziemi, w którym gromadzone są skały, skamieniałości i minerały. Rajski Ogród, Niezapominajka, Lapidarium, Oranżeria i Kino Przyrody są częściami „Garncarskiej Wioski”, która jest modelowym przedsiębiorstwem społecznym (www.garncarskawioska.pl), oferującym warsztaty i produkty ceramiczne oraz dania regionalnej kuchni mazurskiej. W połączeniu obiekty te tworzą wyjątkowe miejsce wypoczynku, edukacji i rozrywki.

To tylko wybrane przykłady ogrodów społecznych, które pokazują że nie ma jednego modelu ich tworzenia, a najważniejsi w ich funkcjonowaniu powinni być ludzie zaangażowani w to przedsięwzięcie. 

Maciej Bielawski - ekspert w obszarze włączenia społecznego oraz ekonomii społecznej. Wiceprezes Stowarzyszenia ESWIP, które od 25 lat wspiera aktywność społeczną i obywatelską. Jeden z inicjatorów utworzenia pierwszego w Polsce Forum Animatorów Społecznych. Animator wielu inicjatyw, rozwiązań, partnerstw lokalnych. Członek grup roboczych tworzących polityki publiczne i planujących wykorzystanie funduszy europejskich w obszarze włączenia społecznego. Ambasador EPALE.

Zajmujesz się animacją społeczną? A może koordynujesz działania wolontariuszy? 

Planujesz działania na rzecz osób o niskich kwalifikacjach? 

Szukasz inspiracji, sprawdzonych metod i niestandardowych form? 

Tutaj zebraliśmy dla Ciebie wszystkie artykuły na ten temat dostępne na polskim EPALE! 

Zobacz także:

Adoptuj grządkę! Historia dzielnicowego dobra wspólnego

Zrównoważony rozwój i edukacja outdoorowa, czyli edukatorzy z Krainy Tysiąca Jezior wśród kaktusów

Aktywne społeczności

Tworzenie wioski tematycznej - część 1

Wioski tematyczne pomysłem dla wsi