ok. 5 minut czytania - polub, linkuj, komentuj!

Rozmowa doradcza to pojęcie opisujące różne sytuacje. Najczęściej jest to spotkanie dwóch osób. Może mieć różny charakter, różny przebieg, dotyczyć różnych zagadnień. Nie ma jednego wzoru czy schematu opisującego, jak rozmowa doradcza ma wyglądać. Owszem, są zarysowane etapy i zasady, ale one mają jedynie pomóc dobrze wykorzystać czas i nie stanowią sztywnych ram czy obowiązujących wszystkich doradców wytycznych.

Rozmowa z doradcą zawodowym może być pomocna w różnych momentach ścieżki zawodowej. Najczęściej osoby dorosłe decydują się na spotkanie z doradcą w sytuacjach kryzysów związanych z utratą pracy lub w sytuacjach znaczących zmian – ukończenia kolejnego etapu edukacyjnego, zmiany miejsca zamieszkania, rekwalifikacji lub istotnych zmian w życiu osobistym, których konsekwencją są także zmiany karierowe. Na rozmowę doradczą umawiają się też osoby, które nie mają problemów decyzyjnych, ale odczuwają deficyt wiedzy lub umiejętności potrzebnych w efektywnym przeprowadzeniu pożądanej zmiany.

^{Photo by Amy Hirschi on Unsplash}

Warto wiedzieć, że doradcy zawodowi rozróżniają kilka typów rozmowy doradczej.

• Spotkania dotyczące poznania samego siebie proponowane są osobom, które mają kłopot z określeniem własnych zasobów, zainteresowań, predyspozycji, uzdolnień, ale też deficytów i słabych stron. Takie spotkania związane są często z działaniami związanymi z diagnostyką. Doradca za pomocą rozmowy, testów, kwestionariuszy, technik projekcyjnych lub konkretnych zadań ułatwia osobie radzącej się dokonanie nie tylko bilansu własnych zasobów i ograniczeń, ale także określenia aspiracji, celów, motywacji. Są to bardzo ważne spotkania - rzetelna i refleksyjna samoocena i autoanaliza są punktem wyjścia do planów i projektów karierowych, które są mocno osadzone w realiach. A to z kolei pomaga przekuwać marzenia w cele i zadania.
• Spotkania dotyczące eksploracji możliwości karierowych. Najczęściej dotyczą osób w tranzycji zawodowej. Bez względu na to, czy zmiana jest wymuszona utratą pracy, czy wynika z wewnętrznej potrzeby, warto spotkać się z doradcą, aby przedyskutować możliwości. Warto wziąć pod uwagę, że doradca ma (zazwyczaj) szerszą perspektywę analizy szans i możliwości nie tylko zawodowych, ale także edukacyjnych. Może podpowiedzieć nowe rozwiązania, zaproponować alternatywy, podsunąć źródła informacji. Ten typ spotkania ma szczególne znaczenie w sytuacji, kiedy wskazana jest aktywność edukacyjna związana z rekwalifikacją i koniecznością podnoszenia kalifikacji zawodowych. Profesjonalny doradca powinien zaproponować rozwiązania zarówno z obszaru edukacji formalnej, nieformalniej jak i pozaformalnej.
• Spotkanie informacyjne to typ spotkania wprost odpowiadającego na potrzeby osoby radzącej się. Mogą to być zapytania dotyczące rynku pracy, procedur rekrutacyjnych, walidowania kompetencji, pozyskiwania dotacji, możliwości zrealizowania staży lub praktyk. Tu doradca postrzegany jest jako ekspert, który posiada nie tylko poprawne merytorycznie, ale też aktualne informacje. Często spotkania te przybierają także formę konsultacji dotyczących poprawnego opracowania dokumentów aplikacyjnych lub przygotowania się do rozmowy kwalifikacyjnej.
• Spotkania o charakterze decyzyjnym to oferta dla osób, które rozważają opcje. Mają dane, analizują alternatywy, ale potrzebują wsparcia w krytycznym namyśle nad rozważanymi możliwościami. Najczęściej tematem takich spotkań jest zmiana pracy, zmiana zawodu, zmiana kierunku edukacji, migracja lub reemigracja zarobkowa, powrót na rynek pracy. Rolą doradcy jest tu przede wszystkim proponowanie kryteriów analizy opcji. Profesjonalny doradca zawodowy nigdy nie podejmie decyzji za osobę radzącą się, ale może przyjąć rolę przyjaznego facylitatora procesu krytycznej analizy i oceny konsekwencji rozważanych rozwiązań.

Wskazane rodzaje rozmów doradczych są „typami czystymi”. W praktyce doradczej często integruje się elementy poszczególnych spotkań. Tym bardziej, że nie zawsze istnieje możliwość, aby spotkać się kilka razy. Kierunek i zakres rozmowy ustalany jest najczęściej podczas pierwszego spotkania, kiedy omawia się potrzeby, cele i oczekiwania. Jest to bardzo ważny etap pracy doradczej, gdyż wówczas określa się, jakie za zadanie osoba radząca się chce poprzez rozmowę zrealizować. Możliwości jest tu wiele. Rozmowa doradcza może pełnić funkcję informacyjną, komunikacyjną, poznawczą, eksploracyjna, a czasem nawet terapeutyczną.

W praktyce doradczej bardzo ciekawe są rozmowy związane z funkcją komunikacyjną. Są to sytuacje, kiedy ktoś przychodzi przegadać temat. Nie ma jeszcze nazwanego problemu, nie ma dokładnie sprecyzowanych oczekiwań. Po prostu chce usłyszeć, co doradca myśli o przedstawionej sytuacji. Są to często twórcze i inspirujące spotkania. Osoba, która myśli na głos, jednocześnie porządkuje myśli. Czasem nawet wystarczy, jak usłyszy swoją własną opowieść. A jeśli to nie wystarczy, doradca może pomóc, sięgając po proste i sprawdzone techniki jak parafraza i klaryfikacja.

Podstawowym narzędziem, którym posługuje się doradca zawodowy podczas rozmowy doradczej, jest pytanie. Jest to narzędzie niebywale skuteczne i wielofunkcyjne. Może prowokować, inspirować, motywować, konfrontować… Warto o tym pamiętać, tym bardziej, że wielu dorosłych przychodzi do doradcy po konkretną informację, wskazówkę, poradę, a nawet po decyzję czy rozwiązanie. Dobry doradca nie wyręcza. Jeśli ocenia, że dane zadanie jest w obszarze możliwości osoby radzącej się, raczej podpowie, gdzie szukać wskazówek, informacji czy inspiracji. Czasem wyzwala to rozczarowanie u osoby radzącej się - szczególnie u tej, która oczekiwała szybkiej i efektywnej usługi. Poza sferą konkretnych i eksperckich informacji, kiedy udzielenie pomocy należy do zadań doradcy, podczas rozmowy doradczej raczej można się spodziewać działań ukierunkowanych na wzmacnianie proaktywności i samodzielności.

Dobry doradca pracuje w taki sposób, aby rozwinąć u radzącego się kompetencje do samodzielnego radzenia sobie z zadaniami związanymi z realizacją projektów karierowych - zarówno tych zawodowych, jak i edukacyjnych. Uczy krytycznego myślenia, analizy informacji i osądu jakości ich źródeł, buduje motywację. Z jednej strony pomaga przemyśleć sytuację, a z drugiej bezpiecznie facylituje proces podejmowania decyzji.

dr hab. Małgorzata Rosalska – pedagog, doradca zawodowy, adiunkt w Zakładzie Kształcenia Ustawicznego i Doradztwa Zawodowego na Wydziale Studiów Edukacyjnych Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Specjalizuje się w problematyce z zakresu doradztwa edukacyjno-zawodowego, polityki rynku pracy, edukacji dorosłych i polityki oświatowej. Ambasadorka EPALE.

Zobacz także:

Przewietrz swoje cele!

Planowanie to nie wszystko. Karierą można też zarządzać

Doradztwo karierowe czy akademickie? Jakiego doradztwa potrzebują studenci?

Doradztwo zawodowe w perspektywie całożyciowego uczenia się

Empowerment - cel i sposób działania w poradnictwie całożyciowym 

Zarządzanie własną pracą. Kompetencja, ktora zyskuje na znaczeniu

Ghosting na rynku pracy