ok. 5 minut czytania – polub, linkuj, komentuj!

Gospodarka Obiegu Zamkniętego (GOZ) to koncepcja racjonalnego wykorzystania zasobów oraz ograniczenia negatywnego oddziaływania na środowisko wytwarzanych produktów. Celem gospodarki cyrkularnej jest minimalizacja zużycia surowców oraz powstawania odpadów, a tym samym zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych oraz wykorzystania energii, poprzez tworzenie zamkniętej pętli procesów, w której odpady stają się surowcami w kolejnych etapach produkcyjnych. Model GOZ zakłada, że surowce i produkty pozostają w obiegu tak długo, jak jest to możliwe – dzięki temu możemy wydobywać mniej surowców naturalnych i produkować mniej śmieci, a te, które już powstaną, wykorzystamy ponownie do produkcji, także energii elektrycznej i ciepła. 

Gospodarka cyrkularna to wyzwanie, ponieważ wymaga zmiany naszego myślenia na temat zużywania surowców i nowego podejścia do (nie)wyrzucania rzeczy.  Na szczęście, to się zmienia na lepsze. Już ponad połowa Polaków (52 proc.) twierdzi, że chciałaby wdrożyć w swoim codziennym życiu zasady zero waste, czyli nie generować odpadów, 59 proc. deklaruje, że wolałaby naprawić zepsuty sprzęt niż kupować nowy, 38 proc. korzysta z wielorazowych opakowań, 32 proc. unika marnowania jedzenia, 14 proc. oddaje potrzebującym używaną odzież. Trzy czwarte ankietowanych (76 proc.) zapewnia, że chętnie skorzystaliby z działającej w pobliżu kawiarenki naprawczej, by samodzielnie coś naprawić czy usprawnić. Te postawy powoli prowadzą nas w kierunku życia zgodnie z zasadą zero waste tj.:

• Refuse - odmawiaj, np. pakowania w folię i używania jednorazówek
• Reduce - ograniczaj, kupuj tyle, ile potrzebujesz, unikaj towarów o niskiej jakości, które szybko się psują
• Reuse - wykorzystaj ponownie to, co już masz: opakowania, słoiki, torby, nie wyrzucaj – oddaj, reperuj
• Recycle - segreguj i przetwarzaj; rób meble z palet, poduszki ze starych swetrów
• Kompostuj - używaj produktów, które ulegają rozkładowi i wracają do środowiska, wzbogacając je.

^{Photo by ThisisEngineering on Unsplash}

Kawiarenki naprawcze – transfer doświadczeń z Europy do Polski

W większości gospodarstw domowych znajdują się różne przedmioty, które z powodu jakiejś wady, usterki czy innej niedoskonałości nie nadają się do użytku. Kawiarenka Naprawcza to miejsce, gdzie te przedmioty otrzymują drugą szansę. Mieszkańcy mogą tam całkowicie za darmo skorzystać z narzędzi, wiedzy i wsparcia fachowców, wymienić się doświadczeniami i umiejętnościami. A wszystko to w przyjaznej, swobodnej atmosferze.
Idea Kawiarenek Naprawczych narodziła się w Amsterdamie w 2008 roku. Została zainicjowana przez Martine Postma. Martine zorganizowała pierwszą kawiarenkę naprawczą w październiku 2009. Rok później powstała międzynarodowa Fundacja Repair Cafes, której celem jest wsparcie lokalnych społeczności na całym świecie w tworzeniu miejsc do wspólnej naprawy. Zgodnie z definicją podaną przez Fundację Repair Cafes, kawiarenki naprawcze (repair café) to spotkania, podczas których można naprawiać urządzenia elektryczne i mechaniczne, a także komputery, rowery, ubrania i wszelkie inne przedmioty. Spotkania te są organizowane lokalnie przez mieszkańców. Odbywają się w określonym miejscu, gdzie są dostępne narzędzia i gdzie często można skorzystać z pomocy wolontariuszy. Celem jest zmniejszenie ilości odpadów, ale także wymiana umiejętności i integracja społeczna. Przykładem kraju w którym idea kawiarenek naprawczych dynamicznie się rozwija jest Francja.

Bruz Citoyenneté

W Bruz około trzydziestu ochotników i entuzjastów napraw, członków stowarzyszenia Bruz Citoyenneté, uczestniczy na zmianę w spotkaniach w ramach kawiarenki naprawczej, sprzyjającej wymianie dobrych rad, know-how, wskazówek w zakresie sposobu naprawy przedmiotów. Podczas kawiarenki można naprawić sprzęt (ale tylko taki, który można ze sobą przynieść), a przy okazji nauczyć się nowych umiejętności naprawczych czy porozmawiać. Bardzo istotną zasadą podczas spotkań jest ważenie naprawionego sprzętu, dzięki czemu wiadomo ile kilogramów odpadów zostało zaoszczędzonych. Za skorzystanie z usług kawiarenki przekazuje się drobne datki na funkcjonowanie stowarzyszenia, ale też na poczet organizacji kolejnych kawiarenek naprawczych. 

CoBen 

CoBen to organizacja, która zajmuje się głównie zagadnieniami dotyczącymi klimatu, powietrza, energii, mobilności i transportu, odpadów oraz gospodarki o obiegu zamkniętym. Jest członkiem France Nature Environnement (FNE), francuskiej federacji stowarzyszeń ochrony przyrody i środowiska, rzecznikiem ruchu 3000 stowarzyszeń, zrzeszonych w stu organizacjach członkowskich obecnych w całej Francji. Sam CoBen ma ponad 40 silnych stowarzyszeń członkowskich z ponad 3000 członków. W samym regionie Bretanii zarejestrowanych jest ich ponad 60. Ich organizacja polega na tym, iż w każdą drugą sobotę miesiąca organizowane jest spotkanie, na którym wykwalifikowani majsterkowicze - wolontariusze i odwiedzający kawiarenkę spotykają się wokół przedmiotów, które są zepsute lub niesprawne. 

W Polsce ideę integracji społeczności lokalnej wokół zasady zero waste wciela w życie od 2019 roku Fundacja Veolia Polska dzięki programowi „NaprawiaMY z Veolią”. W pierwszej edycji programu prowadzonej we współpracy z Fundacją Ashoka, w kilku miastach zorganizowano dziesięć kawiarenek naprawczych. Na początku pandemii w 2020 roku program przeniósł się do sieci, ale w roku 2021 powstały cztery kolejne kawiarenki. Partnerem inicjatywy była Akademia Rozwoju Filantropii w Polsce. Od początku istnienia program „NaprawiaMY z Veolią” pomógł w utworzeniu kilkudziesięciu kwiarenek naprawczych. Liderem w tym zakresie jest Poznań, w którym funkcjonuje kilkanaście kawiarenek, a ich liczba stale wzrasta.

Regulacje europejskie zaczynają wspierać ideę naprawiania przedmiotów

Pod koniec 2023 roku Unia Europejska przyjęła regulacje, które mają prowadzić do wydłużenia gwarancji naprawianych produktów oraz ułatwiać naprawy sprzętu także po jej zakończeniu. Producenci zobowiązani będą do naprawy najczęściej używanych produktów AGD i małej elektroniki. Na liście naprawialnych produktów znalazły się m.in. takie sprzęty, jak pralki, zmywarki, odkurzacze, tablety, a nawet smartfony, a lista ta ma być w przyszłości rozszerzana. 

Unijni prawodawcy chcą również, żeby naprawy były jak najbardziej przystępne cenowo dla konsumentów. Dlatego też negocjatorzy zgodzili się co do tego, że każde państwo członkowskie zobowiązane będzie do wprowadzenia przynajmniej jednej zachęty w celu promowania napraw. Mowa tu np. w voucherach na naprawy, obniżeniu stawek VAT dla zakładów zajmujących się naprawami. kampaniach informacyjnych, kursach, na których będzie można nauczyć się własnoręcznego naprawiania sprzętów itd. 

Zgodnie z nowymi przepisami producenci będą musieli także ułatwić naprawy, w tym umożliwić klientom dostęp do części zamiennych i narzędzi wymaganych do naprawy danego urządzenia po przystępnej cenie. Oznacza to, że trend dawania drugiego życia przedmiotów będzie się umacniał, a kawiarenki naprawcze powinny na trwałe wpisać się w krajobraz wielu społeczności lokalnych.

Maciej Bielawski - ekspert w obszarze włączenia społecznego oraz ekonomii społecznej. Wiceprezes Stowarzyszenia ESWIP, które od 25 lat wspiera aktywność społeczną i obywatelską. Jeden z inicjatorów utworzenia pierwszego w Polsce Forum Animatorów Społecznych. Animator wielu inicjatyw, rozwiązań, partnerstw lokalnych. Członek grup roboczych tworzących polityki publiczne i planujących wykorzystanie funduszy europejskich w obszarze włączenia społecznego. Ambasador EPALE.

Zajmujesz się animacją społeczną? A może koordynujesz działania wolontariuszy? 

Planujesz działania na rzecz osób o niskich kwalifikacjach? 

Szukasz inspiracji, sprawdzonych metod i niestandardowych form? 

Tutaj zebraliśmy dla Ciebie wszystkie artykuły na ten temat dostępne na polskim EPALE! 

Zobacz także:

Podcast EPALE: Kawiarenki naprawcze. Czy rzeczy mogą mieć dziewięć żyć? – Nina Woderska i goście #38

Reduce, Reuse, Recycle - jak żyć zgodnie z zasadą 3R i chronić środowisko?

Zanim kupisz, zanim wyrzucisz… Pomysły na ekologiczne projekty edukacyjne  

Model sklepu społecznego

Drugie życie rzeczy

Dom sąsiedzki – przestrzeń aktywizacji i edukacji mieszkańców