ok. 9 minut czytania - polub, linkuj, komentuj!

---

Projekty ekologiczne to nie tylko te, które wyłącznie podnoszą świadomość środowiskową, to także takie, które pomagają realnie realizować praktykę proekologiczną. Bardzo często, mimo dobrych chęci, nie mamy warunków do tego, aby bez problemu podzielić się nadmiarem zakupionego jedzenia czy ominąć śmietnik w wypadku selekcjonowania niepotrzebnych sprzętów i odzieży. W tym właśnie mogą pomóc poniżej opisane przykłady projektów, które są już z sukcesem realizowane w wielu miejscach w Polsce, także często przy wsparciu lokalnego samorządu.

Zanim jednak przejdziemy do opisu konkretnych pomysłów, pochylimy się na chwilę nad tematyką odpadów w perspektywie szkodliwości dla środowiska.

Cykl życia produktu

To, co trafia do naszych koszy nie tylko wpływa na środowisko w wymiarze kwestii składowania. Liczba powstających śmieci z roku na rok rośnie i kiedyś w końcu skończy się miejsce na ich przechowywanie.

Średnio 332 kg odpadów komunalnych wytworzył w 2019 r. przeciętny Polak. To o 7 kg więcej niż rok wcześniej. Na składowiska skierowano 43 proc. odpadów, a do recyklingu 25 proc.

– wynika z danych GUS.^[1]

Jednak warto dodać, że wysypiska nie są obojętne dla środowiska. To potencjalna możliwość zanieczyszczania wód gruntowych i powietrza przez procesy związane odpowiednio z ich rozszczelnieniem i procesami gnilnymi zachodzącymi w kolejnych warstwach bez udziału światła dziennego.

Jednak zanim śmieć się stanie śmieciem, są poprzedzające ten moment etapy, które pozwolą dostrzec ukryty, ale prawdziwy koszt środowiskowy każdej zakupionej rzeczy czy realizowanego projektu. Dlatego tak ważna jest znajomość cyklu życia produktu, a także przełożenie go na wymiar projektu edukacyjnego, którego efekt jest często ulotny.

Na cykl życia produktu składają się następujące etapy:

1. Pozyskiwanie surowców

2. Produkcja

3. Dystrybucja

4. Konsumpcja

5. Wyrzucanie

Widzimy zatem, że zanim produkt do nas trafi, przechodzi bardzo długą drogę, która zakłada wykorzystanie energii, wody i innych zasobów, generując przy tym czasami niewyobrażalną szkodę środowiskową. Dlatego tak ważne jest, aby nie kupować i wyrzucać pochopnie rzeczy, gdyż każda taka decyzja faktycznie dokłada się do marnotrawstwa zasobów naturalnych i powoduje zanieczyszczenie środowiska.

^{Photo by Tom Ezzatkhah on Unsplash}

Prześledźmy to na przykładzie kartki papieru. Aby ona powstała, musi wyrosnąć drzewo, ten proces trwa nawet kilkadziesiąt lat. Następnie drzewo musi zostać ścięte i przewiezione do tartaku. Z tartaku trafia do firmy produkującej papier, gdzie wydatkowana jest energia i toksyczna chemia, która go wybiela, a także woda. Szacuje się, że aby powstała jedna karta papieru potrzeba zużyć 10 litrów wody! Zatem jedna ryza to aż 1000 litrów tego życiodajnego zasobu naturalnego! Następnie papier jest cięty, pakowany – często w plastikowe opakowania, które też gdzieś musiały powstać i być dostarczone. Taka ryza jest potem rozwożona po hurtowniach i sklepach papierniczych, bądź innych punktach zbytu. Tam musi być odpowiednio przechowywana, aby zachowała swoje właściwości. Taka dystrybucja wpływa na emisję zanieczyszczeń związanych z wykorzystaniem transportu. No i zanim produkt do nas trafi, sami może skorzystamy np. z samochodu, aby dojechać do miejsca sprzedaży lub zamówimy kuriera. No ale to jeszcze nie koniec. Przecież po coś ryza została kupiona. A więc zadrukowujemy kartkę, korzystając z drukarki i tuszu, które także mają swój własny cykl życia.

Taki cykl życia dobrze prześledzić w przypadku wszystkich produktów. Mnie to od razu zniechęca do nieprzemyślanych zakupów, a także do wydrukowania chociaż jednej strony A4.

W przypadku projektu edukacyjnego, cykl życia może się prezentować w następujący sposób:

1. Pomysł

2. Planowanie

3. Produkcja

4. Promocja

5. Realizacja

6. Ewaluacja

7. Dalsze życie projektu

Dlatego przy tworzeniu każdego działania należy uwzględnić potencjalne koszty środowiskowe i opracować sposoby na ich zminimalizowanie.

Ważną nasuwającą się tu wskazówką jest opracowywanie takich projektów edukacyjnych, które pomagają lokalnej społeczności albo wyeliminować potrzebę zakupu produktu, albo przedłużają jego trwałość, albo pomagają włączyć w obieg zamknięty lub jego przetworzenie do pełnienia nowej funkcji. Dokładnie w myśl zasad bezśmieciowego (ang. zero waste) lub nawet minimalistycznego stylu życia, czyli odmawiaj (ang. refuse), ograniczaj (ang. reduce), szanuj (ang. respect), ponownie napełniaj (ang. refill), używaj ponownie (ang. reuse), naprawiaj (ang. repair), kompostuj (ang. rot), przetwarzaj (ang. recycle) i przemyśl (ang. rethink).

Przykłady

Foodsharing (dzielenie się jedzeniem)

To ogólnoświatowy ruch, który ma na celu ograniczenie marnotrawienia żywności. Szacuje się, że w Polsce jedna osoba rocznie wyrzuca 247 kg jedzenia!^[2] To ogromna strata pracy ludzkiej, energii i wody, które były potrzebne do wyprodukowania danego produktu spożywczego.

Jakie projekty wspomaga inicjatywę? Na przykład tzw. „jadłodzielnie”, czyli miejsca, gdzie można oddać nadmiar dobrego jedzenia albo się nim poczęstować. Są to zazwyczaj ustawione szafy czy lodówki, które znajdują się w łatwo dostępnym miejscu, np. przy lokalnym domu kultury, urzędzie miejskim czy kościele.

Więcej o idei dzielenia się jedzeniem dowiecie się, śledząc stronę na Facebooku @FoodsharingPolska. A mapę obecnych i powstających „jadłodzielni” możecie śledzić na specjalnie stworzonej mapie.

Kawiarenka naprawcza

Kolejnym sposobem na przedłużanie życia produktu jest jego naprawienie bądź odrestaurowanie. To projekt, który zakłada dostęp do specjalistycznych narzędzi, przestrzeni na renowację, bądź dostęp do specjalistów, którzy pomogą np. odświeżyć rower przed kolejnym sezonem. Ogromną wartość mają wszelkie warsztaty krawieckie pozwalające na naukę przerabiania odzieży czy spotkania z rzemieślnikami podpowiadającymi np. sposób renowacji mebli czy obuwia. Takie spotkania uwrażliwiają także na sprawdzanie typów użytych materiałów i ich trwałości oraz nauczenie się ich poszanowania.

Informacje o kawiarenkach naprawczych, m.in. jak je założyć i gdzie są już te funkcjonujecie, znajdziecie na stronie www.kawiarenkinaprawcze.pl.

Biblioteka rzeczy (ang. library of things)

Międzynarodowy ruch pomagający ograniczać konsumpcję jest szeroko rozpowszechniony w Wielkiej Brytanii^[3] i pojawia się w kolejnych krajach. Jego celem jest udostępnienie lokalnej społeczności różnego typu dóbr i sprzętów na zasadzenie wypożyczeń. Sposobem działania przypomina biblioteki. Od wiertarek, instrumentów muzycznych, poprzez narzędzia ogrodnicze, sprzęty potrzebne do rekreacji czy sprzęt AGD – bibliotekę rzeczy można stworzyć tematyczną lub mieszaną.

Na podobnej zasadzie działa warszawska Spółdzielnia kultury, gdzie lokalne instytucje kultury, organizacje pozarządowe, szkoły i osoby indywidualne mogą od siebie pożyczać rzeczy potrzebne do realizacji projektu bez potrzeby ich zakupu. Więcej o Spółdzielni przeczytasz na stronie: www.spoldzielniakultury.waw.pl.

Garażówki i wymianki

Jeśli nie możemy stworzyć długotrwałego projektu, jak biblioteka rzeczy, zorganizujmy cykliczne i tematyczne garażówki sąsiedzkiei^[4] lub bezkosztowe wymianki. To świetny pomysł na umożliwienie wprowadzenia w obieg rzeczy, które dla jednych stały się czymś niepotrzebnym, a dla kogoś innego będą dobrem poszukiwanym. Świetnie sprawdzają się te tematyczne, np. dla rodzin z dziećmi, książkowe czy roślinne. Szczególnie bezkosztowe wymienianie się różnymi gatunkami roślin czy sadzonkami ostatnio przybiera na sile i bardzo często pośredniczą w nich lokalne domy kultury^[5] lub biblioteki.

Nie zapominajmy o...

Takich projektów przetestowanych i cieszących się powodzeniem jest więcej, jednak zaprezentowany tu wybór, mam nadzieje, daję iskierkę inspiracji do projektowania działań edukacyjnych, które pozwalają minimalizować negatywny wpływ na środowisko. Ważne, aby w trakcie ich realizacji przywoływać ich ideę i nieść pozytywne strategie ograniczania nadmiernych zakupów i nadmiernej produkcji śmieci.

Jeśli jednak pragniemy stworzyć coś innowacyjnego, warto skorzystać z ćwiczenia dostępnego w publikacji „Zielona Instytucja Kultury” (zadanie czwarte „Generator ekodziałań”, s. 85).

---

Joanna Tabaka – trenerka, mentorka, blogerka i podcasterka, ekspertka ds. komunikacji oraz budowania strategii rozwoju publiczności w sektorze kultury. Od kilku lat przygląda się działaniom proekologicznym i szuka sposobów na dzielenie się wiedzą i praktyką w tymże zakresie, a szczególnie na temat roli, jaką mogą odegrać w tym procesie instytucje kultury. Podwójna stypendystka Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Przeprowadziła ponad 100 warsztatów i spotkań z zakresu promocji kultury i ekologii. Prowadzi dwa blogi: Widok na Widownię (www.facebook.pl/widoknawidownie) oraz Zielona Instytucja Kultury (www.facebook.com/zielonainstytucjakultury). Jest autorką dwóch publikacji: „Kultura naturze, z Syrenką w tle. Dobre praktyki proekologiczne w warszawskich instytucjach kultury" oraz „Zielona Instytucja Kultury”.

---

Interesujesz się edukacją osób dorosłych w zakresie ekologii? Szukasz inspiracji, sprawdzonych źródeł informacji i niestandardowych form pracy? Tutaj zebraliśmy dla Ciebie wszystkie artykuły na ten temat opublikowane na polskim EPALE!

Zobacz także:

Edukacja ekologiczna osób dorosłych – jak do niej podejść, od czego zacząć?

Warsztaty kulinarne i ogrodnicze w celu przeciwdziałania zmianom klimatu

Kultura naturze, z Syrenką w tle. Dobre praktyki proekologiczne w warszawskich instytucjach kultury 

Technologia dla planety - narzędzia i aplikacje zwiększające świadomość ekologiczną

Trenerzy dla Planety - Ekoporadnik i kodeks 6 ZASAD 

Edukacja dorosłych na rzecz walki ze światowym kryzysem zapyleń 

---

Źródła: