ok. 4 minuty czytania - polub, linkuj, komentuj!

W dzisiejszym, zglobalizowanym świecie nauka języków staje się kolejną umiejętnością w CV, narzędziem, środkiem do celu. Zatem uczenie się ich powinno być szybkie, skuteczne i efektywne, czyli prowadzić do wyznaczonego celu, jakim jest komunikacja.

W świecie, w którym dostęp do obcojęzycznych materiałów i ofert szkoleniowych jest powszechny, zmienia się również rola nauczyciela. Przestał on być nieomylnym autorytetem, jedynym źródłem wiedzy i wyrocznią, a staje się kimś w rodzaju mentora, doradcy, pośrednika między uczącym się a światem (kulturą) tworzonym przez dany język.

Autonomiczność i odpowiedzialność ucznia

Wydaje się to szczególnie znamienne w przypadku dorosłych uczących się języków obcych. Pomimo wynikających często z przyzwyczajania do szkolnych systematów edukacji przekonań o tym, że to nauczyciel ma ucznia nauczyć i odpowiedzialność spoczywa na nauczycielu, szczególnie w edukacji dorosłych odpowiedzialność tą siłą rzeczy przesuwa się w kierunku ucznia będącego już osobą doświadczoną w przyswajaniu różnego rodzaju wiedzy, świadomą swoich potrzeb, predyspozycji i zainteresowań. Szczególnie widoczne jest to w nauce języków specjalistycznych (np. do celów biznesowych, profesjonalnych, edukacyjnych), gdzie zwykle uczący się jest zainteresowany zdobyciem konkretnych umiejętności.

Role nauczyciela

Na czym polega zatem rola nauczyciela języka obcego dorosłych, autonomicznych, zorientowanych na cele słuchaczy?

Ekspert

To prawdopodobnie pierwsze określenie, które przychodzi nam do głowy. A kryje się za nim przekonanie, że nauczyciel powinien być dobrze wykształcony, doświadczony i przygotowany. To oczywiste, że nauczyciel języka obcego musi ten język znać w stopniu wysoce zaawansowanym. Ale czy konieczne jest, aby wiedział "wszystko"? Czy nauczyciel uczący Business English musi być biznesmenem? Szczególnie kiedy dostęp do wiedzy jest powszechny, trudno oczekiwać od nauczyciela języka, by znał się na każdej dziedzinie życia i nauki. Wszak komunikacja odbywa się na wszystkich tych polach. Z pewnością można powiedzieć, że powinien być ekspertem dydaktyki, ale również praktykiem czerpiącym z własnych doświadczeń.

Mentor

Kluczową rolą nauczyciela osób dorosłych wydaje się być funkcja mentora, przewodnika, trenera, doradcy, coacha. Mentor nie narzuca, lecz proponuje, ukierunkowuje. Przewodnik pokazuje możliwe drogi. Trener czuwa nad postępem, monitoruje, koryguje. Doradca stara się znaleźć rozwiązania dopasowane do danej osoby, odpowiadające na jej potrzeby. Coach bazując na zasobach uczącego się i jego mocnych stronach pomaga znaleźć właściwą drogę i motywację, ustalić cele.

Elastyczny aktywator

Każdy uczeń jest inny, każdego motywuje coś innego. Każda grupa szkoleniowa ma inną dynamikę. Stąd nauczyciel z wykładowcy, który przekazuje wiedzę musi stać się aktywatorem, który motywuje ucznia do przejęcia odpowiedzialności za własne efekty poprzez wzmacnianie autonomii uczących się, ustalenie ich własnych, konkretnych celów, planowanie własnej nauki, przyjęcie odpowiedniej strategii i monitorowanie postępów.

Partner

Czy relacja uczeń–nauczyciel może być partnerska?

W moim mniemaniu musi, szczególnie jeśli zgodzimy się, że nauczyciel to:

- przewodnik,

- mentor,

- osoba, która ułatwia,

- pokazuje drogę,

- podsuwa rozwiązania,

- pomaga,

- radzi,

- kibicuje

- motywuje...

A uczeń to:

- partner

- równoprawny członek zespołu, który wnosi swoje doświadczenia i wiedzę,

- swoje potrzeby i motywacje,

- negocjacje,

- dyskutuje,

- kwestionuje...

Podstawą takiej wzajemnej relacji powinien być szacunek, bez względu na różnicę wieku, płci czy doświadczeń. Kiedy ktoś uczy się od kogoś, ta relacja nie jest ani prosta, ani oczywista. W powietrzu wisi założenie, że ten drugi jest lepszy, że trzeba coś udowadniać, że ktoś będzie kogoś oceniał. Jeśli zabraknie szacunku do człowieka, jego potrzeb, wiedzy i doświadczeń oraz wzajemnej ciekawości łatwo wpaść w pułapkę bezsensownej relacji, w której nauczyciel musi udowadniać, że wie co robi, a uczeń, że wcale nie jest gorszy, w której nauczyciel próbuje wykazać niewiedzę ucznia, a uczeń niekompetencję nauczyciela. A przecież nauczyciel i uczeń są po tej samej stronie, mają ten sam cel. Każdy z nas czasem jest nauczycielem, a czasem uczniem. Jesteśmy partnerami w równorzędnej relacji, która w każdej chwili może się odwrócić, bo przecież nawet od najmłodszych możemy się tak wiele nauczyć.

Podsumowując

Dziś, gdy języki obce nie są wiedzą tajemną, wybór nauczyciela staje się wyborem nie eksperta, a raczej rodzaju relacji, jaką z daną osobą możemy nawiązać, wyborem stylu myślenia o nauce raczej niż konkretnej wiedzy. Nauczyciel musi oczywiście być profesjonalistą, ale coraz istotniejsza staje się jego własna refleksja nad metodami swojej pracy, ekstatyczność i skuteczność, ale przede wszystkim relacja, interakcja i indywidualne podejście do słuchaczy i ich potrzeb. Jednocześnie niezmiernie ważna jest gotowość do przekazania sterów i odpowiedzialności w ręce uczących się i elastyczne dostosowanie się do stylu uczenia się szkolonych osób. Dziś nauczyciel staje się towarzyszem, mentorem i przewodnikiem.

Małgorzata Mazurek – nauczycielka akademicka i tłumaczka. Obecnie wykładowczyni w Akademii Sztuki Wojennej, specjalizująca się w nauczaniu dorosłych i przygotowaniu kandydatów do specjalistycznych egzaminów językowych. Autorka skryptu i podręcznika dla słuchaczy specjalistycznych kursów językowych w dziedzinie wojskowości. Prowadzi bloga www.stanagexpert.com. Ambasadorka EPALE.

Interesujesz się edukacją językową? Szukasz inspiracji, sprawdzonych metod prowadzenia szkoleń, narzędzi trenerskich i niestandardowych form?

Tutaj zebraliśmy dla Ciebie wszystkie artykuły na temat językowej edukacji osób dorosłych dostępne na polskim EPALE! 

Zobacz także:

Jak motywować przez ocenę w nauce języków obcych, czyli 5 elementów skutecznego uczenia (się). Bariera językowa, ocenianie kształtujące i motywacja

STORYTELLING w nauce języków

Jak wykorzystywać MEDIA SPOŁECZNOŚCIOWE W EDUKACJI JĘZYKOWEJ DOROSŁYCH. Motywacja, komunikacja, inspiracja i praktyka

Ile dają nam języki obce?

Źródła:

Trendak O., Dobry nauczyciel, czyli kto?, JOWS, 3/2013

Stankiewicz K., Żurek A., Od edukacji językowej do kształcenia (między)kulturowego. Nauczyciel języka obcego w wielu rolach. JOWS 4/2017