ok. 5 minut czytania - polub, linkuj, komentuj!

Bycie osobą niepełnosprawną (szczególnie na wsi), niesie za sobą duże ryzyko wykluczenia społecznego, zwanego marginalizacją społeczną. Przyczyną wykluczenia jest często brak równych szans w dostępie do wielu dziedzin życia m.in. do edukacji, pracy, opieki zdrowotnej, kultury, technologii i komunikacji. Obszarów wykluczenia osób niepełnosprawnych jest wiele. Ich skutki bardzo dotkliwie dotykają osoby niepełnosprawne żyjące na wsiach, gdzie dostęp do wielu szkół, instytucji, organizacji i miejsc "dostępnych" jest często bardzo nikły.  

W 2006 roku Zgromadzenie Ogólne ONZ przyjęło Konwencję o Prawach Osób Niepełnosprawnych. Polska ratyfikowała ją w 2012 r. Jej nadrzędnym celem jest "popieranie, ochrona i zapewnienie pełnego i równego korzystania ze wszystkich praw człowieka i podstawowych wolności przez wszystkie osoby niepełnosprawne oraz popieranie poszanowania ich przyrodzonej godności."¹

Dane GUS wskazują, że aktualnie w Polsce osób z niepełnosprawnościami, które mają prawne potwierdzenie niepełnosprawności, jest ponad 4 miliony, co stanowi ponad 12 % ogółu ludności. Wśród niepełnosprawnych dominują kobiety 53,9 %, mężczyźn jest 46,1%. Ponad 3 miliony ogółu, posiada prawne potwierdzenie swojej niepełnosprawności. Dane statystyczne wskazują, że na wsiach mieszka ponad milion osób niepełnosprawnych, a w miastach ponad dwa miliony z nich.²

Niepełnosprawni żyjący na wsiach, są w wysokim stopniu zagrożeni wykluczeniem społecznym. Wynika to z kilku czynników, zarówno gospodarczych jak i społecznych. Problem z dostępem do infrastruktury, do szkoły, do pracy i do kultury przekłada się na zagrożenie tzw. podwójną marginalizacją - zawodową i społeczną. Pierwsza z nich wynika m.in. z problemów dot. dostępu do edukacji, służby zdrowia, rehabilitacji, a także z przekonań rodzinnych (niechęć do tego by osoba niepełnosprawna pracowała) i trudnego dostępu do usług, których celem jest wspieranie aktywizacji zawodowej niepełnosprawnych. Tego typu instytucje i organizacje są dostępne najczęściej w miastach powiatowych i wojewódzkich, do których trzeba zazwyczaj dojechać kilka lub kilkanaście kilometrów i fakt ten decyduje o tym, że osoba niepełnosprawna mieszkająca na wsi, bardzo rzadko korzysta z takiej pomocy (lub wcale).

Utrudniony dla niepełnosprawnych dostęp do edukacji przekłada się na brak aktywności zawodowej. Osoby niepełnosprawne, które żyją na wsi, posiadają zazwyczaj niskie wykształcenie, co mocno wpływa na ich sytuację na rynku pracy i na wykluczenie społeczne. Niepełnosprawni z miast, 5x częściej posiadają wyższe wykształcenie niż niepełnosprawni mieszkańcy wsi³. Dysproporcje,w  tym zakresie są ogromne. Problem z dostępem do edukacji przekłada się często na brak wiedzy z zakresu przygotowania zawodowego, poszukiwania pracy, a nawet na temat bieżącej oferty edukacyjnej. By uzupełnić tego typu braki, niepełnosprawni mieszkańcy wsi, koncentrują się zazwyczaj na wsparciu oferowanym przez Powiatowe Urzędy Pracy, rzadziej korzystają z Centrów Integracji Społecznej, szkoleń oraz projektów rozwojowych. Gminy wiejskie, posiadają zazwyczaj tylko Ośrodki Pomocy Społecznej, które prowadzą wiele działań pomocowych skierowanych do różnych grup swoich klientów ale nie specjalizują się one w aktywizacji zawodowej niepełnosprawnych. Osoby niepełnosprawne mogą w nich najczęściej liczyć na doraźną pomoc materialną, a nie na systematyczne wsparcie rozwojowe i edukacyjne. Taka sytuacja  powoduje pogłębianie marazmu, zniechęcenia oraz rezygnacji z celów edukacyjnych i zawodowych przez osoby niepełnosprawne. Pozostawieni w sytuacji "sami sobie" żyjąc na wsi, nie podejmują zbyt często działań, które mogłyby poprawić ich los. 

Wszystkie z wyżej wymienionych czynników, wyraźnie wskazują, że niezbędne jest realizowanie działań, których celem będzie zwiększanie aktywności zawodowej niepełnosprawnych mieszkańców wsi, jak również uruchamianie i realizowanie programów, których celem będzie usamodzielnienie się osób niepełnosprawnych. Ważne jest sukcesywne wspieranie niepełnosprawnych mieszkańców wsi, pobudzanie ich do aktywności na gruncie edukacyjnym i zawodowym. Lokalne samorządy i instytucje pomocowe powinny przyczyniać się do pokonywania barier, które stoją przed tą grupą społeczną. Bezpłatne kursy i szkolenia, organizowane na miejscu np, w siedzibie gmin, powinny stać się powszechnie dostępne dla wszystkich osób niepełnosprawnych, gotowych do podnoszenia swoich kwalifikacji. Fakt życia na wsi, nie powinien w tej sytuacji wykluczać społecznie i marginalizować. Osoby niepełnosprawne niezależnie od miejsca zamieszkania powinny mieć szansę na normalne życie, na rozwój i przede wszystkim na edukację, która może w ich życiu wiele zmienić.

Karolina Suska – socjolożka, trenerka, tutorka, dyrektorka instytucji kultury. Absolwentka UJ, Szkoły Liderów PAFW i Akademii Liderów Kultury. Wiejska aktywistka zafascynowana pracą na rzecz lokalnych społeczności, ze szczególnym uwzględnieniem działań na rzecz kobiet. Pasjonatka odkrywania potencjału drzemiącego w ludziach. Ambasadorka EPALE.

Zobacz także:

Gdy działasz na wsi...

Liderka na wsi, czyli o ważnej roli kobiet

Edukacja ekonomiczna na wsi

Nowa wiedza szansą dla wsi

Edukacja na wakacjach?!

Źródła:

[1] Zgromadzenie Ogólne ONZ, Konwencja o Prawach Osób Niepełnosprawnych, Nowy Jork 2006, Polska 2012 http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20120001169/O/D2012116…, art. 1.

[2] GUS, Raport z wyników badania: Osoby Niepełnosprawne oraz ich gospodarstwa domowe, Część II Gospodarstwa domowe, s. 23

[3] MEN, Raport z programu Rozwój Edukacji na Obszarach Wiejskich na lata 2008-2013