ok. 5 minut czytania - polub, linkuj, komentuj!

Analizując dostępność doradztwa zawodowego dla dorosłych, można zaryzykować tezę, że jest to dobro luksusowe. Produkty luksusowe są adresowane do wąskich grup społecznych, należą do produktów oraz usług ekskluzywnych. Oferty doradcze spełniają te kryteria. Adresowane są przede wszystkim do wyraźnie zdefiniowanych grup społecznych, najczęściej z jakiegoś powodu defaworyzowanych na rynku pracy. Aby z nich skorzystać trzeba spełnić jasno określone kryteria. A co ofertą doradczą dla osób pracujących, które nie należą do grup defaworyzowanych?

Tym razem chcę napisać kilka słów o dostępie do doradztwa zawodowego dla dorosłych. Niby tematu nie ma, bo przecież w Polsce dostęp do doradztwa może mieć każdy, kto chce. Młodzież to nawet wtedy, kiedy nie chce, bo aktualnie w szkole podstawowej uczniowie mają obowiązkowe 20 godzin zajęć z doradztwa zawodowego – 10 godzin w siódmej klasie i 10 godzin w ósmej.  Także uczniowie szkół ponadpodstawowych mają w programie kształcenia 10 godzin doradztwa zawodowego. Zajęcia te odbywają się w liceach, technikach i szkołach branżowych.

A co z ofertą doradztwa zawodowego dla dorosłych?

Jest, ale mocno sprofilowana. Najwięcej ofert doradczych jest dla tych, którym coś nie wyszło albo z jakiegoś powodu jest im trudniej. Są to bezrobotni albo grupa adresatów określana jako osoby defaworyzowane na rynku pracy. Dla bezrobotnych oferta doradcza jest projektowana przede wszystkim w urzędach pracy i w ramach projektów finansowanych najczęściej ze środków unijnych.

Z kolei osoby defaworyzowane na rynku pracy to grupa zróżnicowana pod wieloma względami. Dla nich oferta szkoleniowa i doradcza także jest bardzo rozbudowana. Można znaleźć projekty skierowane do kobiet powracających na rynek pracy, absolwentów, NEETsów, osób z niepełnosprawnościami, seniorów, osób 45+, 50+ itd… Analizując te oferty, można odnieść wrażenie, że podstawowym celem doradztwa zawodowego dla dorosłych jest wyrównywanie szans, eliminowanie braków, deficytów, redukowanie barier. Te projekty są bardzo ważne i potrzebne. Można na nie spojrzeć jako na instrumenty polityki społecznej, za pomocą których osoby, które z jakichś powodów mają trudniej na rynku pracy, dostają możliwości, aby realizować swoje aspiracje, marzenia, cele zawodowe czy czasem po prostu zyskać szansę na podjęcie zatrudnienia lub założenie własnej działalności gospodarczej.

Jest to oczywiście bardzo ważny obszar wsparcia doradczego, ale takie (wąskie) ujmowanie doradztwa zawodowego dla dorosłych defaworyzuje… tych, którzy nie doświadczają niepowodzeń, a chcieliby coś poprawić, zmienić, wzmocnić.

Gdzie może uzyskać pomoc doradczą osoba pracująca, która nie należy do grup defaworyzowanych?

Okazuje się, że znalezienie takiego miejsca wcale nie jest łatwe.

Jeśli jest się studentem lub absolwentem uczelni wyższej, to można skorzystać z oferty biur karier. Oferują one pomoc zarówno w zakresie organizacji staży i praktyk zawodowych, jak i w obszarze podnoszenia kwalifikacji zawodowych, rozwijania kompetencji specjalistycznych oraz miękkich, społecznych. Proponują zarówno wykłady, warsztaty, szkolenia, jak i doradztwo indywidualne ukierunkowane na rozpoznawanie zasobów, predyspozycji uzdolnień.

Jeśli pracuje się w firmie nastawionej na rozwój pracowników, to można liczyć na szkolenia i ewentualne spotkania z coachem, tutorem, mentorem lub inaczej nazywanym specjalistą od rozwoju osobistego i podnoszenia kwalifikacji zawodowych. Niewiele osób ma jednak możliwość, aby z takiej oferty skorzystać. Poza tym warto podkreślić, że wsparcie doradcze realizowane w organizacjach balansuje pomiędzy interesem jednostki a firmy.

Jeśli ma się pieniądze, a w strukturze wydatków część można i chce się przeznaczyć na rozwój osobisty, to można skorzystać z konsultacji z doradcą (coachem, mentorem itd…).

A co z osobami, które powyższych kryteriów nie spełniają? Zaryzykuję tezę, że dla przeciętnego pracującego dorosłego, który chciałby, aby ktoś profesjonalnie przygotowany pomógł mu przeanalizować opcje kariery i możliwości jej zmiany nie ma zbyt wielu bezpłatnych propozycji. A potrzeby w tym obszarze są duże – zarówno te uświadomione, jak i te nieuświadomione.

Praca w obszarze potrzeb uświadomionych jest zdecydowanie prostsza. Radzący się wie, czego nie wie i wie, czego potrzebuje. Ma skonkretyzowane oczekiwania wobec doradcy. Oczywiście można je konfrontować, poszerzać, sprawdzać, modyfikować, ale zasadniczy kierunek pracy doradczej wskazuje radzący się dorosły.

Inaczej wygląda sytuacja, kiedy nie wiem, czego nie wiem. Mam tu na myśli nieuświadomione niekompetencje. Pracując doradczo z dorosłymi, bardzo często odkrywam, na jak bardzo przeterminowanej wiedzy opierają oni własne decyzje edukacyjne i zawodowe. Najczęściej wykorzystują wiedzę, jaką otrzymali, będąc w systemie edukacji (chodząc do szkoły lub ucząc się zawodu). A wiedza w zakresie rozwiązań karierowych zmienia się  bardzo dynamicznie. Z mojej praktyki doradczej wynika, że takie rozwiązania, jak kwalifikacyjne kursy zawodowe, kwalifikacje w zawodzie, kwalifikacje rynkowe, są dla aktywnych zawodowo dorosłych raczej nieznane. Oczywiście, są dostępne na ten temat materiały, są specjalistyczne strony internetowe. Ale żeby szukać informacji na jakiś temat, trzeba wiedzieć, że są, że mnie dotyczą, że mogą mi się przydać.

Analizując dostępność doradztwa zawodowego dla dorosłych, można zaryzykować tezę, że jest to dobro luksusowe. Produkty luksusowe są adresowane do wąskich grup społecznych, należą do produktów oraz usług ekskluzywnych. Oferty doradcze spełniają te kryteria. Adresowane są przede wszystkim do wyraźnie zdefiniowanych grup społecznych, najczęściej z jakiegoś powodu defaworyzowanych na rynku pracy. Aby z nich skorzystać, trzeba spełnić jasno określone kryteria. Nie jest to oferta ogólnodostępna. 

Tym bardziej warto promować rozwiązania w obszarze doradztwa zawodowego dla dorosłych, które mają charakter inkluzywny, które są dla wszystkich, które są ogólnodostępne i które są bezpłatne. Jeśli znacie przykłady takich ofert, podzielcie się nimi w komentarzach. Mówienie o dobrych praktykach – nawet tych lokalnych i na małą skalę – może być ważną inspiracją dla tych, którzy mają wpływ na projektowanie ofert doradczych w swoich lokalnych społecznościach, stowarzyszeniach i fundacjach, szkołach i miejscach pracy.

dr hab. Małgorzata Rosalska – pedagog, doradca zawodowy, adiunkt w Zakładzie Kształcenia Ustawicznego i Doradztwa Zawodowego na Wydziale Studiów Edukacyjnych Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Specjalizuje się w problematyce z zakresu doradztwa edukacyjno-zawodowego, polityki rynku pracy, edukacji dorosłych i polityki oświatowej. Ambasadorka EPALE.

Zobacz także:

Na jakie pytania nie odpowie doradca zawodowy. A przynajmniej nie powinien...

Kim chcę być? Pytanie dla odważnych

Przewietrz swoje cele!

Planowanie to nie wszystko. Karierą można też zarządzać

Doradztwo zawodowe w perspektywie całożyciowego uczenia się