Wypalenie zawodowe to stan psychofizycznego wyczerpania organizmu, spowodowany walką z długotrwałym stresem, byciem w ciągłej lub częstej frustracji, spowodowanej brakiem sukcesów i satysfakcji z pracy.

Dla kogoś brzmi to znajomo? Jeśli nawet nie to temat wydaje się ważny, bardzo współczesny i dotyczy coraz większej ilości pracowników.

Zachęcam do przeczytania artykułu na ten temat.

Fazy wypalenia zawodowego

Czynniki stresujące, które mogą być źródłem wypalenia wynikają najczęściej z niedopasowania do sytuacji w której się znajdujemy, konfliktu wartości, nadmiaru zadań, złych relacji międzyludzkich, braku poczucia sprawiedliwości czy oczekiwanej nagrody.

Z powodu stresu zapominamy dbać o siebie i swoje zasoby np. za mało odpoczywamy, brakuje nam ciągle czasu. Tym samym nie regenerujemy swoich zasobów intelektualnych, emocjonalnych, fizycznych, co w efekcie prowadzi do stanu wypalenia

Christina Maslach, wieloletni badacz problematyki wypalenia zawodowego, wskazał trzy fazy wypalenia zawodowego:

1. Stadium wyczerpania emocjonalnego. Subiektywne poczucie nadmiernego zmęczenia i wyczerpania zasobów, poczucie wyeksploatowania zawodowego i braku możliwości regeneracji sił.

2. Stadium depersonalizacji i cynizmu. Dystansowanie się w stosunku do współpracowników, rozluźnienie więzi emocjonalnej.

3. Stadium braku poczucia osobistych osiągnięć i kompetencji w związku z wykonywaniem pracy. Negatywna ocena kompetencji zawodowych, obniżone poczucie dokonań osobistych, negatywne ocenianie własnej pracy, brak kontroli nad sprawami zawodowymi.

Jak przebiega wypalenie zawodowe?

Pierwszym symptomem wypalenia jest uczucie stopniowego wyczerpania i narastające zmęczenie organizmu. Weekendy przestają wystarczać do tego, by się zregenerować i nabrać siły na nowy tydzień pracy. Redukcja aktywności to kolejny etap – pojawia się wycofanie i apatia. Pracownikowi nie chce się angażować ani w sprawy firmowe, ani prywatne.

Pojawiają się pierwsze reakcje emocjonalne takie, jak agresja werbalna wobec współpracowników, cynizm, negowanie zdania innych. Pracownik staje się trudny we współpracy.

Spadek formy uwidacznia się na poziomie kreatywności, motywacji do pracy, zaangażowania i funkcji poznawczych – praca zaczyna zajmować coraz więcej czasu, natomiast efekty są słabsze.

Nie zawsze pracownicy sami zauważają problem i objawy pochodzące z organizmu takie, jak problemy ze snem, częstsze przeziębienia czy spadek sprawności seksualnej, jak i choroby serca czy układu trawiennego. W  ciężkich przypadkach syndrom wypalenia zawodowego może prowadzić do depresji, uzależnień czy nawet samobójstw, stąd ważna jest wczesna diagnoza i nie bagatelizowanie pierwszych objawów. 

Według Litzke i Schuh fazy wypalenia zawodowego przebiegają następująco:

• udowadnianie sobie własnej wartości poprzez wzrost zaangażowania w pracę
• zaniedbywanie własnych potrzeb
• wypieranie problemu
• wycofywanie się z sieci społecznej, izolowanie się
• utrata poczucia, że ma się własną osobowość-pustka wewnętrzna
• pojawiają się stany depresyjne
• wypalenie pełnoobjawowe.

Zawody, które grożą wypaleniem zawodowym

W każdym zawodzie można się wypalić, ale są zawody bardziej podatne na  wypalenie np. takie w których występuje ciągły stres emocjonalny i zawodowy, te  związane z niesieniem pomocy, wsparcia i opieki drugiemu człowiekowi (pielęgniarka, pracownik socjalny, nauczyciel, psycholog).  Wypalenie często dotyka również tych pracowników, których status społeczno–zawodowy jest niski, czyli tych, których praca nie cieszy się społecznym poważaniem, a do tego pracownik nie ma satysfakcji z wykonywanej pracy ze względu na mało wymagające zadania bądź niskie wynagrodzenie. Wypalenie zawodowe dotyka też często pracowników ambitnych, pracujących dużo, zaniedbujących swoje potrzeby.

Jak sobie poradzić z wypaleniem zawodowym?

Trzeba pamiętać, że nie jest się samemu. Warto porozmawiać z przełożonym, z lekarzem, psychologiem, przyjacielem lub inną bliską osobą.

Nie zawsze można spotkać się ze zrozumieniem, ponieważ ludzie są wobec siebie samych i innych wymagający, i nie przyjmują słabości, ale mimo wszystko warto szukać pomocy.

Coraz więcej osób poszukuje też sposobu na polepszenie swojego życia poprzez psychoterapię, medytację, jogę, sport itp.

Jak pracodawcy mogą radzić sobie z wypaleniem zawodowym?

Prowadzone już w latach 50. XX w. przez Fredericka Herzberga badania nad motywacją pracowników pokazały, że istnieją dwie różne grupy czynników odpowiedzialnych za zadowolenie bądź niezadowolenie z pracy.

Pierwsza grupa to tzw. czynniki motywacji, takie jak: osiągnięcia, uznanie, odpowiedzialność, awanse czy rozwój.

Druga grupa to tzw. czynniki higieny psychicznej obejmujące: przełożonych, warunki pracy, stosunki interpersonalne, płace czy bezpieczeństwo. Zdaniem Herzberga, aby skutecznie zmotywować pracownika należy w pierwszej kolejności zadbać o czynniki higieny psychicznej, które niezaspokojone będą prowadzić do niezadowolenia. Dopiero w drugiej kolejności należy zadbać o czynniki zwiększające motywację, dające pracownikom poczucie zadowolenia jak zadania, szkolenia, rozwój itd.

Dodatkowo ważny jest work life balance, czyli równowaga między życiem zawodowym a prywatnym, nawet jeśli pracownik sam o to właściwie nie dba, pracodawca dobrze jakby wsparł go w lepszym zarządzeniu swoim czasem.

Temat wypalenia zawodowego staje się coraz bardziej istotny dla pracowników i pracodawców. Kapitał ludzki jest ważnym zasobem z punktu widzenia firmy i troska o niego wpływa pozytywnie na zaangażowanie pracowników, wyniki organizacji, employer branding.

Pracownicy z kolei coraz chętniej myślą o sobie, o swoim rozwoju, mają więcej wymagań wobec siebie i wobec pracodawców, co w efekcie przynosi korzyści w postaci świadomych siebie pracowników, ale może też nasilać proces niezadowolenia z pracy i zwiększać liczbę osób, które cierpią na syndrom wypalenia zawodowego, bo trudno jest sprostać wymaganiom współczesnego świata.

Coraz częściej w korporacjach pojawią się funkcje psychologów/coachów, osób zatrudnionych w firmach na etacie, które mają pomagać pracownikom już w miejscu pracy, pełnić rolę konsultacyjną, doradczą, czasem terapeutyczną.

Myślę, że to ważny i dobry krok w stronę wsparcia pracowników i mam nadzieję, że świadomość społeczna, pomoc ze strony pracodawców stanie się krokiem milowym w zmniejszeniu liczby wypalonych osób.

Współpraca: Magda Przepiórkowska HR Biznes Partner

Sebastian Cieślak – od 2004 roku związany z obszarem HR, jako HR Biznes Partner a wcześniej jako specjalista ds. rekrutacji w jednym z dużych polskich banków. W swojej pracy zajmuje się wspieraniem menedżerów w zakresie zarządzania ich zespołami, rozwijania, motywowania i budowania zaangażowania pracowników. Ambasador EPALE.