ok. 7 minut czytania - polub, linkuj, komentuj!

Dawno już nie doświadczyliśmy tak intensywnie zmieniającej się rzeczywistości, jak w mijających właśnie latach. Pandemia, która zamknęła całą planetę; wojna w Ukrainie, ukazującą nowe oblicze emigracji i wzajemnej solidarności… a to tylko te najbardziej spektakularne wydarzenia. Każdy z nas ma osobiste odniesienie do zjawisk zarówno globalnych jak i lokalnych, a nawet zupełnie jednostkowych.

Zmienia się świat, zmieniamy się my, wychodząc ze swojej strefy komfortu. Gwałtownie uczymy się nowej teraźniejszości, poznajemy inne narzędzia komunikacji i wbrew totalnemu zamknięciu – otwieramy się na nowe wyzwania i relacje.

Celem wspólnej pracy czterech instytucji - UCLM z Cuenca w Hiszpanii, Fundacji "Aktywni XXI" z Jeleniej Góry w Polsce, Uniwersytetu LUMSA z Rzymu we Włoszech i SYNTESIS z Nikozji na Cyprze, uczestniczących w projekcie Adult Inclusive Design w ramach programu Erasmus+, - jest przygotowanie metodycznych narzędzi dla grupy wolontariuszy-seniorów, którzy są gotowi poświęcić swój czas, wiedzę i energię na pracę z grupami osób potrzebujących wsparcia i zostać ich mentorami.

^{_{Photo by OPPO Find X5 Pro on Unsplash}}

Wolontariat

Wolontariat to według encyklopedii nieodpłatna, świadoma i dobrowolna praca na rzecz innych ludzi, społeczeństwa lub organizacji (Encyklopedia Popularna PWN, 2020). Wolontariusze to osoby, które dobrowolnie i świadomie angażują się w nieodpłatną pracę na rzecz osób prywatnych, organizacji pozarządowych i innych instytucji działających w różnych obszarach społecznych. Działalność tę wykonują nieodpłatnie, często po godzinach pracy lub nauki, albo - jak w przypadku seniorów - w czasie wolnym od obowiązków rodzinnych.

Mimo braku wynagrodzenia materialnego, ich działalność nie jest całkowicie bezinteresowna. W zamian otrzymują liczne korzyści niematerialne, takie jak: poczucie sensu życia, satysfakcja, samorealizacja, bycie docenionym i wiele innych.

Tym, co najczęściej motywuje wolontariuszy jest:

• chęć zrobienia czegoś dobrego, pożytecznego;
• zdobywanie nowych przyjaciół i znajomych;
• zdobywanie wiedzy, doświadczenia i nowych umiejętności,
• możliwość dzielenia się wiedzą i doświadczeniem,
• chęć bycia potrzebnym;
• chęć odwdzięczenia się za dobro, które się kiedyś od kogoś otrzymało;
• zdobycie nowych umiejętności i doświadczeń w pracy i życiu;
• względy religijne.

Szczególną grupą wolontariuszy mogą być seniorzy, którzy dysponują znaczną ilością wolnego czasu i tym, co najcenniejsze - wiedzą i doświadczeniem. Na emeryturze często czują się pełni możliwości, które nie znajdują ujścia w pracy zawodowej, gdyż już jej nie wykonują. Ale pragną je wykorzystać z satysfakcją dobrze spełnionego obowiązku wobec społeczeństwa. Często chcą włączyć się w nowy nurt życia, zupełnie odmienny od tego, który prowadzili, będąc zajęci pracą zawodową i opieką nad członkami rodziny. Otwierają się na nowe wyzwania, które mogłyby nadać pełniejszy bieg ich egzystencji i dlatego angażują się w wolontariat, aby pomóc ludziom potrzebującym wsparcia.

W rezultacie czego mogą zostać skonfrontowani z kwestiami, które są im zupełnie obce, takimi jak różnice w obrębie tożsamości społecznych pod względem rasy, klasy, płci, wieku czy zdolności. Ta sytuacja może być przeszkodą w nawiązywaniu relacji i osiąganiu dobrego samopoczucia, a także może sprawić, że osoba starsza poczuje się bezradna.

Dlatego bardzo ważne jest, aby wolontariuszy prowadzili profesjonaliści, którzy będą w stanie wieść ich przez meandry nowej aktywności życiowej. Pandemia COVID-19 uwypukliła wrażliwość osób starszych i potrzebę wsparcia ze strony społeczności lokalnej. Wolontariat zwiększa integrację seniorów ze społecznością, a nawet w przypadku osób cierpiących na wiele chorób późnego wieku, udział w wolontariacie wydaje się poprawiać ich stan zdrowia. Udzielanie pomocy i wdzięczność są szczególnie silnymi praktykami, ponieważ mogą pomóc w pielęgnowaniu pozytywnych zachowań.

Jeśli potrafimy bezinteresownie dzielić się z drugą osobą, oznacza to, że jesteśmy bogaci w to, co dajemy - miłość, zrozumienie, szacunek, wsparcie, czas. Wielu działaczy społecznych twierdzi, że dając, zyskuje się jeszcze więcej i to nadaje sens ich pracy.

Mentoring

W literaturze przedmiotu można znaleźć wiele definicji mentoringu, jednak ta zaproponowana przez Sebastiana Karwala (2007) jest bardzo bliska idei projektu Adult Inclusive Design. Według niego jest to partnerska relacja pomiędzy mistrzem a uczniem (profesorem a studentem, przełożonym a pracownikiem, etc.) skoncentrowana na odkrywaniu i rozwijaniu potencjału ucznia. Poprzez regularne rozmowy z mistrzem, uczeń zdobywa nową wiedzę, poznaje samego siebie, rozwija samoświadomość zawodową i nie boi się podążać wybraną przez siebie drogą samorealizacji. Nie ma tu mowy o wieku, wykształceniu czy jakimkolwiek innym dystansie. Osoba, która otrzymuje wiedzę i doświadczenie od mentora, wspiera siebie i chce nauczyć się jak najwięcej dla własnej korzyści.

Z drugiej strony, mentor to ktoś, kto również dobrowolnie dzieli się swoim doświadczeniem zawodowym i społecznym, czyniąc to dla dobra swoich podopiecznych. Mentoring nie polega na tworzeniu sztucznych sytuacji, w których abstrakcyjna wiedza jest przekazywana ex cathedra. Wręcz przeciwnie, zadaniem mentora jest wspieranie podopiecznego w realizacji konkretnych, autentycznych zadań.

Można to zrobić na kilka sposobów:

• Akompaniament: mentor pomaga podopiecznemu, współuczestniczy w wykonywanych zadaniach. Wsparcie i doradztwo jest ciągłe.
• Przygotowanie ("zasiew"): mentor przygotowuje podopiecznego na przyszłe trudności, zanim sam podopieczny będzie w stanie je przewidzieć.
• Katalizowanie: mentor wykorzystuje komplikacje lub kryzys, który już się wydarzył, aby skłonić podopiecznego do refleksji i opracowania nowych sposobów działania.
• Demonstrowanie: mentor jest wzorem do naśladowania.

Osobowość mentora, jego podejście do podopiecznego, etyka pracy, otwartość i akceptacja różnic oraz jego dyspozycyjność są bardzo ważne w pracy mentora. Ta tradycyjna i jednocześnie nowoczesna forma pracy pomiędzy uczniem i nauczycielem jest bardzo dobrą okazją do wspólnych przemyśleń i rozważań, które przynoszą korzyści podopiecznym w ich pracy wolontariackiej.

Potencjalni seniorzy-mentorzy mogą mieć szeroką wiedzę na temat pomagania, ale niektórzy z nich będą chcieli ją uzupełnić o przykładowe pomysły, jak wykorzystać ową w bardzo konkretnych warunkach. Praca z osobami niepełnosprawnymi, migrantami, seniorami lub innymi grupami defaworyzowanymi wymaga dogłębnej znajomości ich pochodzenia i umiejętności.

Ważne jest, by wolontariusz podążał za podopiecznym, prowadził go za rękę w nową rzeczywistość, jednocześnie akceptując jego bogate doświadczenie życiowe, które nie zawsze może być adekwatne do jego obecnej sytuacji.

Podręcznik metodyczny – „Wolontariat źródłem lepszej jakości życia seniorów”.

Zamieszczony na stronach poszczególnych organizacji partnerskich w ich narodowych językach oraz po angielsku jest dostępny do bezpłatnego pobrania. https://aktywni21.org.pl/pliki-do-pobrania/

Podręcznik metodyczny wraz z pakietem planów warsztatowych dla wolontariuszy jest przydatny dla szerokiego grona odbiorców we wszystkich krajach partnerskich. Mogą z niego korzystać zarówno kandydaci na wolontariuszy, jak i doświadczeni trenerzy pracujący z osobami zagrożonymi wykluczeniem społecznym. Zawiera przykładowe plany do wykorzystania podczas warsztatów z zakresu: umiejętności interpersonalnych, komunikacyjnych i motywacyjnych, pracy z klientem problemowym czy wzmacniania poczucia własnej wartości. Przedstawione są również innowacyjne metody prowadzenia warsztatów.

Przewodnik jest przydatnym źródłem informacji dla edukatorów współpracujących z instytucjami pracy socjalnej i organizacjami pozarządowymi zajmującymi się poprawą statusu społecznego, finansowego i psychicznego osób zagrożonych wykluczeniem.

Publikacja ta powstawała w czasie pandemii Covid-19, więc dostosowując się do otaczających nas warunków, proponujemy niektóre działania z wykorzystaniem technologii cyfrowych. Mamy jednak nadzieję, że ten stan nie będzie trwał wiecznie i wierzymy, że bezpośredni kontakt z drugim człowiekiem buduje najlepsze relacje.

Z tego powodu przygotowaliśmy również plany warsztatów z myślą o czasach, w których wracamy do tradycyjnych relacji międzyludzkich. Dzięki temu, że autorzy z poszczególnych krajów mają różną wiedzę i doświadczenie, udało się stworzyć bogaty zestaw narzędzi z myślą o różnorodności, co naszym zdaniem jest dodatkową zaletą wydawnictwa.

Autorzy pragną, by ten „przewodnik po wolontariacie” znalazł jak najszersze grono odbiorców, by stał się źródłem inspiracji i cennych rad, a także początkiem tworzenia innych wartościowych i rzetelnych publikacji.

Autorka: Danuta Sadownik – Fundacja „Aktywni XXI”

Zobacz także:

E-recepta, e-lekcja, e-wolontariat 

Jak stracić wolontariusza w 10 dni? 

(Nie) widzialna ręka – wsparcie seniorów w czasie kwarantanny 

„Kocha, tuli, szanuje”. O tym, że wolontariat nie ma ograniczeń wiekowych 

Być czy nie być… wolontariuszem na starość? Oto jest pytanie. O znaczeniu wolontariatu w życiu seniorów 

Źródła:

Belle Rose Ragins, Kathy E. Kram, The Handbook of Mentoring at Work: Theory, Research and Practice, LosAngeles: Sage Publications, 2007

Bob Aubrey, Cohen Aubrey Timeless Skills and Vanguard Strategies for Learning Organizations, Jossey Bass, 1995

Rafał Szrajnert, Mentoring, https://www.rafalszrajnert.pl/mentoring/, 01.06.2021

Sebastian Karwala, Model mentoringu we współczesnej szkole wyższej, WSB-NLU, 2007.

Wolontariat in: Encyklopedia Popularna PWN, Wydawnictwo Naukowe PWN 2020.

Zofia Szarota. (2010), Starzenie się i starość w wymiarze instytucjonalnego wsparcia, Wydawnictwo Naukowe UP, Kraków.