ok. 4 minuty czytania – polub, linkuj, komentuj!

W Polsce funkcjonują dwa sposoby komunikacji w języku migowym:

• polski język migowy (PJM) – naturalny sposób komunikacji osób Głuchych, o odmiennej od polskiej, strukturze gramatycznej;

• system językowo-migowy (SJM) – sztuczny język, jego gramatyka jest oparta na gramatyce języka polskiego, a znaki migowe wspomagają rozumienie wyraźnej mowy. Dla osób Głuchych jest najczęściej niezrozumiały, ze względu na to, że język polski jest dla nich językiem obcym.

Komunikacja tłumacz – osoba Głucha – rozmówca

Aby komunikacja z osobą Głuchą przy udziale tłumacza języka migowego była satysfakcjonująca dla wszystkich stron, należy pamiętać o kilku zasadach:

• najlepsze ustawienie jest wtedy, kiedy osoba mówiąca stoi obok tłumacza, a naprzeciwko nich osoba Głucha, tak jak na rysunku poniżej:

Dlaczego? Wyobraźmy sobie sytuację, że mówimy do osoby Głuchej, która stoi/siedzi obok tłumacza. Aby mogła zrozumieć przekaz, odwraca się w stronę tłumacza, a rozmówca ma wrażenie jakby mówił w przestrzeń, nie on ma kontaktu wzrokowego ani z tłumaczem ani z osobą Głuchą. Brak kontaktu wzrokowego z osobą Głuchą oznacza koniec rozmowy;

• rozmówca powinien stać w odpowiedniej odległości od tłumacza, tak aby miał on przestrzeń wokół siebie na swobodne rozłożenie rąk.

• przez cały czas trwania rozmowy, wykładu, zajęć, zwracamy się bezpośrednio do osoby Głuchej, nie do tłumacza. Tłumacz jest tylko pośrednikiem w komunikacji. Unikajmy sformułowań: „proszę powiedzieć panu/pani, że…”, zamiast tego mówimy „chciałabym/chciałbym panu/pani powiedzieć, że…”. Nie wdajemy się w prywatną rozmowę z tłumaczem podczas jego pracy;

• bądźmy czujni, czy nie mówimy zbyt szybko, ponieważ czasem jedno słowo w języku polskim wymaga kilku znaków w polskim języku migowym. Mówimy w naturalnym tempie, nie przesadnie wolno, ponieważ profesjonalni tłumacze języka migowego potrafią symultanicznie przekazać treść nawet osoby szybko mówiącej. Nie mówimy głośniej niż zazwyczaj, tłumacze są zazwyczaj osobami słyszącymi, chyba, że wymaga tego sytuacja (złe warunki akustyczne, hałas w przestrzeni, szum itp.);

• pamiętajmy o odpowiednich warunkach do rozmowy – jeśli jest zbyt duży hałas wokół, istnieje duża szansa, że tłumacze nie usłyszą całej wypowiedzi, jeśli jest zbyt ciemno – osoba Głucha nie będzie widziała dobrze tłumacza, ani na odwrót.

Tłumaczenie na język migowy – jak powinno wyglądać dobre tłumaczenie?

Tłumaczy języka migowego obowiązuje kilka podstawowych zasad ubioru: jednolity, ciemny strój(zazwyczaj czarny, ale również granatowy), stonowana biżuteria lub jej brak, brak przykuwającego uwagę makijażu. Przed tłumaczeniem przekazujemy materiały, które mogą pomóc tłumaczowi w przygotowaniu się do pracy.

Idealne warunki do tłumaczenia:

• tło powinno być stałe, nieporuszające się;

• światło powinno oświetlać tłumacza jednolicie (tłumacz nie może mieć zacienionej jednej strony ciała);

• odległość między tłumaczem a osobami Głuchymi nie może być zbyt duża, na linii tłumacz – osoba Głucha nie powinno być też elementów zakłócających widoczność np. kolumny, wiszące elementy.

W przypadku nagrywania tłumaczenia należy pamiętać także o tym, żeby kadr obejmował tłumacza od bioder w górę, a szerokość kadru powinna być tak ustawiona aby ręce tłumacza nie wychodziły poza kadr. Jeśli tłumaczenie nakłada się na inny film, pamiętajmy o optymalnej wielkości tłumacza w stosunku do filmu oryginalnego.

Najczęściej popełniane błędy

Często spotykaną praktyką jest zapewnianie tłumaczenia na PJM w formie nagrań dostępnych na tabletach czy w aplikacji. Trzeba pamiętać o tym, że skupienie osoby oglądającej nagranie maleje wraz z długością filmu, stąd też długość filmiku nie powinna przekraczać 3-4 minut. Film z tłumaczeniem musi być w takiej szybkości w jakiej został nagrany, nie spowalniamy go, można porównać to wtedy do bardzo powolnej mowy.

Podczas omawiania prezentacji, wystawy, innych elementów, pamiętajmy o tym, że osoby Głuche mogą albo patrzeć na tłumacza albo na inny obiekt. Jeśli prosimy o spojrzenie na jakiś przedmiot, nie mówimy nic w tym czasie.

Poruszając się w przestrzeni, należy zatrzymać się, poczekać aż wszystkie osoby (tłumacz, osoby Głuche) staną w odpowiednich miejscach i wtedy kontynuować opowieść. Jeśli podczas zajęć wykorzystywane są specjalistyczne słowa, które nie mają swoich odpowiedników w polskim języku migowym, tłumacz dodatkowo wyjaśnia ich znaczenie. Wtedy tłumaczenie jest dłuższe niż wypowiedź prowadzącego. Należy to uwzględnić planując czas trwania zajęć.

Należy pamiętać, że osoby Głuche posługują się PJM, dlatego przy zapewnianiu dostępności wydarzeń szukajmy tłumaczy PJM, nie SJM. Jeśli jest taka możliwość, spytajmy osoby Głuche jakich tłumaczy preferują.

Informując o wydarzeniu z tłumaczeniem na PJM, warto napisać kto będzie je tłumaczył.

Przydatne linki:

Stowarzyszenie Tłumaczy Polskiego Języka Migowego, http://stpjm.org.pl/strefa-tlumaczy/etyka-i-profesjonalizm/

Pracownia Lingwistyki Migowej, http://www.plm.uw.edu.pl/

Współautorka: PAULINA GUL

Aleksandra Szorc i Paulina Gul są związane z Fundacją Kultury bez Barier.

Zobacz także: 

Warsztaty i spotkania otwarte – jak dobrze przygotować warsztaty, na których są osoby z różnymi niepełnosprawnościami słuchu i pełnosprawne  

Nauczanie języka obcego osób z niepełnosprawnością słuchu